فهرست مطالب
همه ما حتما با تایر خودرو، موتور سیکلت و دوچرخه کم‌باد و پنچر روبرو شده‌ایم. برای برطرف کردن مشکل، معمولا اول به سراغ تلمبه باد تعمیرگاهی یا خانگی می‌رویم و لاستیک را باد می‌زنیم تا ببینیم آیا صرفا با همین کار مشکل برطرف می‌شود، یا نیاز به تعمیرات اساسی‌تری دارد. به هر حال در هر صورت ما با قطعه‌ای طرف هستیم که شاید در ابتدا خیلی مهم به نظر نرسد اما در تمام مراحل تنظیم باد رکن اساسی را ایفا می‌کند این قطعه با نام والف لاستیک خودرو یا والو لاستیک ماشین شناخته می‌شود و محل تزریق باد به داخل تایر است.
والف لاستیک علی رغم کوچک بودن، از اجزای بسیار مهم هر خودرو به شمار می‌آید. البته این قطعه به طور مستقیم بخشی از لاستیک محسوب نمی‌شود، اما برای حفظ ایمنی و عملکرد مناسب تایر طراحی شده است. به همین دلیل وجود آن اهمیت زیادی دارد. والف‌ها مانع از خروج فشار هوا از داخل لاستیک می‌شوند. از مغزی والف گرفته تا درپوش و انواع مدل‌های مختلف، همه اجزای والف وظیفه دارند شرایط مناسب برای نگهداری فشار باد تایر را فراهم کنند.
والف لاستیک خودرو چیست؟
لوله باریکی که از طریق آن می‌توان تایر را بادگیری کرد، والف لاستیک یا Valve Stem نام دارد. این قطعه در واقع مانند یک سوپاپ یک‌طرفه عمل می‌کند که گاز (در اینجا هوا) را وارد محفظه لاستیک کرده و از بازگشت آن جلوگیری می‌کند.
والف تایر خودرو معمولا از جنس لاستیک یا فلز ساخته می‌شود و امکان باد کردن لاستیک را فراهم می‌کند. هنگام باد زدن لاستیک، این قطعه همان بخشی است که باز می‌کنید. در داخل آن یک فنر کوچک تعبیه شده که بعد از ورود هوا مانع خروج آن می‌شود. در واقع والف نقش اصلی در حفظ فشار باد مناسب لاستیک را ایفا می‌کند؛ موضوعی که برای ایمنی، کاهش مصرف سوخت و افزایش طول عمر تایر اهمیت زیادی دارد.
اگر والف آسیب ببیند یا فرسوده شود، هوا به‌تدریج از لاستیک خارج خواهد شد. شاید در نگاه اول این مسئله جزئی به نظر برسد، اما کم‌باد بودن لاستیک‌ها می‌تواند موجب ساییدگی نامتوازن، افزایش مصرف سوخت و حتی ترکیدگی لاستیک در هنگام رانندگی شود. به همین دلیل توجه به وضعیت والف به اندازه خود لاستیک اهمیت دارد.
کاربرد والف لاستیک ماشین
والف‌ها روی اغلب لاستیک‌های بادی، از خودرو گرفته تا دوچرخه، نصب می‌شوند. وظیفه اصلی آن‌ها ورود یا خروج فشار هوا از داخل تایر است. پس از ورود هوا به لاستیک، والف مانع خروج خودبه‌خودی آن می‌شود. والف لاستیک خودرو با استفاده از اجزای مختلف خود به حفظ فشار بهینه کمک می‌کند. این اجزا شامل بدنه والف، مغزی و درپوش والف هستند که در کنار هم وظیفه نگهداری فشار هوای مناسب را بر عهده دارند.
انواع والف لاستیک خودرو
مدل‌های مختلفی از والف لاستیک خودرو در بازار وجود داشته و انتخاب آن‌ها به نوع تایر بستگی دارد. سه نوع اصلی والف عبارت‌اند از:
- والف لاستیک تیوبلس لاستیکی فشاری (Snap-in)
- والف لاستیک تیوبلس فشاری پرفشار
- والف فلزی پرفشار پیچی (Clamp-in)
والف لاستیک تیوبلس لاستیکی فشاری
رایج‌ترین نوع والف لاستیک خودرو، همین مدل است که برای خودروهای سواری، تریلرهای سبک و وانت‌های سبک استفاده می‌شود. این نوع والف می‌تواند حداکثر فشار باد سرد ۶۵ psi را تحمل کند. طول آن بین ۰.۷ تا ۲.۵ اینچ متغیر است و برای رینگ‌هایی با سوراخ ۰.۴۵۳ یا ۰.۶۲۵ اینچ مناسب است. معمولا این والف‌ها درپوش پلاستیکی دارند، اما برخی نسخه‌ها با روکش کروم یا درپوش فلزی عرضه می‌شوند که صرفا جنبه تزیینی دارد.
والف لاستیک تیوبلس فشاری پرفشار
این نوع والف همان عملکرد مدل قبلی را دارد، اما برای فشارهای بالاتر از ۶۵ psi طراحی شده است. به همین دلیل در کامیون‌ها و تریلرهای متوسط و سنگین کاربرد دارد. این والف‌ها برای سوراخ‌های رینگ ۰.۴۵۳ اینچ (تا فشار ۸۰ psi) و ۰.۶۲۵ اینچ (تا فشار ۱۰۰ psi) ساخته می‌شوند. طول آن‌ها معمولا بین ۱.۲۵ تا ۲ اینچ است و برای رینگ‌های فولادی مناسب هستند.
والف فلزی پرفشار پیچی (Clamp-in)
این مدل والف لاستیک خودرو با استفاده از مهره و واشر لاستیکی روی رینگ محکم می‌شود و بیشتر برای خودروهای مسابقه‌ای یا خودروهایی که سرعت بالای ۲۱۰ کیلومتر در ساعت دارند، استفاده می‌شود. این والف‌ها برای سوراخ‌های ۰.۴۵۳ و ۰.۶۲۵ اینچی تولید می‌شوند و در برخی کاربردهای خاص، برای اندازه‌های کوچک‌تر نیز در دسترس‌اند. آن‌ها می‌توانند فشار باد سرد تا ۲۰۰ psi را تحمل کنند و به دو شکل صاف یا زاویه‌دار عرضه می‌شوند.
اجزای والف لاستیک خودرو
همانند بسیاری از قطعات خودرو، والف نیز از چند بخش تشکیل می‌شود:
- درپوش والف
- مغزی والف
- رابط یا افزایش‌دهنده طول والف
این اجزا در کنار هم مانع خروج هوا از لاستیک می‌شوند. برخی از آن‌ها حیاتی و برخی صرفا جانبی هستند، اما در مجموع همکاری آن‌ها تضمین‌کننده عملکرد ایمن خودرو است.
درپوش والف لاستیک
درپوش والف باید روی تمام والف‌ها نصب شود. دلیل خوبی هم برای این موضوع وجود دارد! نفوذ رطوبت و کاهش فشار باد در سرعت‌های بالا می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. این مشکلات ممکن است به مغزی والف آسیب برساند یا موجب خوابیدن لاستیک شود. اما استفاده از درپوش والف مانع بروز این مسائل خواهد شد.
درپوش‌های والف لاستیک معمولا از پلاستیک، فلز یا فلز همراه با طراحی ویژه پیچ‌گوشتی ساخته می‌شوند. انتخاب نوع آن به نوع خودرو بستگی دارد. برای رانندگی روزمره، یک درپوش پلاستیکی کفایت می‌کند، اما برای خودروهای مسابقه‌ای، نوع فلزی مناسب‌تر است. این درپوش‌ها معمولا به شکل شش‌گوش یا شیاردار ساخته می‌شوند تا باز کردن آن‌ها راحت‌تر باشد.
هرچند نبود درپوش والف اتفاق فاجعه‌آمیزی نیست، اما توصیه می‌شود آن را جایگزین کنید. چرا که درپوش، یک لایه آب‌بندی اضافه ایجاد می‌کند تا در صورت آسیب مغزی والف، از خروج فشار جلوگیری کند. همچنین مانع ورود شن، گرد و خاک و رطوبت به داخل والف و آسیب به آن می‌شود.
انواع مغزی والف لاستیک ماشین
مغزی والف مهم‌ترین بخش آب‌بندی داخل بدنه والف است. این قطعه فشار باد را درون لاستیک نگه می‌دارد و مانع خروج آن می‌شود. مغزی باید محکم در جای خود بسته شود. این قطعات در طول‌های کوتاه (برای کاربردهای سرعت بالا) و بلند ساخته می‌شوند و در دو جنس برنجی و نیکل‌کاری‌شده موجود هستند.
نکته مهم این است که در والف‌های آلومینیومی مجهز به سنسور فشار باد، باید فقط از مغزی نیکل‌کاری‌شده استفاده کرد. زیرا مغزی برنجی دچار خوردگی می‌شود و این خوردگی به رینگ آلومینیومی منتقل شده و آن را نیز تخریب می‌کند.
مغزی والف لاستیک خودرو در واقع از یک پین فنردار متحرک تشکیل شده است که امکان ورود و خروج فشار هوا برای بادگیری یا کاهش باد را فراهم می‌کند. این بخش مانع خروج هوا حتی در صورت نبود درپوش می‌شود. با این حال، گرد و خاک، رطوبت و شن می‌توانند کارکرد آن را مختل کنند. آلودگی و شن باعث می‌شوند مغزی به‌درستی آب‌بندی نکند و رطوبت نیز با یخ‌زدگی می‌تواند آن را از کار بیندازد.
رابط یا افزونه والف
اگر خودرو دارای قالپاق چرخ باشد، می‌توان از رابط والف برای سهولت در بادگیری استفاده کرد. این رابط‌ها که از جنس نایلون یا فلز ساخته می‌شوند، در اندازه‌هایی بین ۰.۵ تا ۲ اینچ موجود هستند.
انتخاب طول مناسب رابط یا استفاده از نوع فلزی بادوام اهمیت زیادی دارد، زیرا شرایط جاده و آب‌وهوا و حتی نحوه رانندگی می‌توانند باعث آسیب به رابط و بروز مشکلات بعدی شوند.
انواع والف TPMS
اگر خودرو به سیستم پایش فشار باد تایر (TPMS) مستقیم مجهز باشد، والف لاستیک نقش نگهدارنده سنسور را نیز ایفا می‌کند. این کار معمولاً با والف‌های فلزی پیچی (Clamp-in) یا لاستیکی فشاری (Snap-in) انجام می‌شود. والف‌های TPMS داده‌ها را به مانیتور سیستم ارسال می‌کنند.
والف فلزی پیچی TPMS
این مدل همراه با یک واشر لاستیکی و مهره محکم می‌شود و در کنار مغزی و درپوش باید به‌درستی سفت شوند تا مانع از دست رفتن فشار شوند. در این مدل‌ها استفاده از مغزی نیکل‌کاری‌شده ضروری است، زیرا خوردگی الکترولیتی ناشی از مغزی برنجی می‌تواند به مرور به رینگ آلومینیومی آسیب بزند.
والف لاستیکی فشاری TPMS
نوع دیگر، والف لاستیکی فشاری است که با سنسور TPMS سازگار می‌شود. انتخاب والف مناسب برای نوع سنسور اهمیت زیادی دارد، زیرا ناسازگاری آن‌ها باعث خروج هوا خواهد شد. ترکیب درست سنسور و والف، امنیت رانندگی را تضمین می‌کند.
والف لاستیک نیتروژن
آیا تا به حال خودروهایی با درپوش سبز والف دیده‌اید؟ این رنگ خاص بی‌دلیل نیست! این درپوش‌ها مخصوص لاستیک‌هایی هستند که با گاز نیتروژن پر شده‌اند. بسیاری معتقدند پر کردن لاستیک با نیتروژن موجب بهبود عملکرد، افزایش دوام و کاهش مصرف سوخت می‌شود. به همین دلیل، درپوش سبز نشانه والف نیتروژنی است که البته در کشور ما این‌نوع درپوش خیلی استفاده نمی‌شود.
نگهداری والف لاستیک خودرو
در زمان رسیدگی به لاستیک خودرو، معمولا تمرکز روی آج، فشار باد و تنظیم زوایای چرخ است. اما یک قطعه کوچک و بسیار مهم که اغلب نادیده گرفته می‌شود، والف تایر خودرو است. این قطعه کوچک وظیفه دارد فشار باد را در داخل لاستیک نگه دارد و مانع از خروج هوا شود. در صورتی که والف دچار آسیب یا مشکل شود، ممکن است باعث کاهش تدریجی باد یا حتی پنچری کامل لاستیک شود. حال سوال اینجاست: هر چند وقت یک‌بار باید والف لاستیک تعویض شود و چرا این موضوع اهمیت دارد؟
توصیه کلی این است که هنگام تعویض لاستیک، والف‌ها نیز تعویض شوند. چرا که والف‌های لاستیکی به مرور زمان دچار خشک‌شدگی، ترک‌خوردگی و استهلاک می‌شوند. همان‌طور که لاستیک‌ها عمر محدودی دارند، والف‌ها نیز همراه با آن‌ها فرسوده می‌شوند. بنابراین تعویض همزمان آن‌ها اقدامی منطقی است.
به طور میانگین، والف‌ها باید هر ۴ تا ۶ سال یک‌بار تعویض شوند. البته این بازه زمانی بسته به شرایط محیطی متغیر است. قرار گرفتن در معرض گرمای شدید، سرمای سخت یا تابش مستقیم نور خورشید می‌تواند عمر والف را کوتاه‌تر کند.
در برخی خودروهای مدرن که به سیستم پایش فشار باد (TPMS) مجهز هستند، از والف‌های فلزی استفاده می‌شود. این نوع دوام بیشتری دارند، اما همچنان ممکن است دچار خوردگی یا آسیب شوند. در این موارد، بررسی منظم در سرویس‌های دوره‌ای لاستیک اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
نشانه های خرابی والف تایر ماشین
با وجود اینکه والف‌ها قطعات کوچکی هستند و معمولا به چشم نمی‌آیند، اما برخی علائم نشان می‌دهند که زمان تعویض آن‌ها فرارسیده است:
- نشتی تدریجی هوا: اگر فشار باد لاستیک مدام کاهش پیدا می‌کند، ممکن است مشکل از والف باشد. می‌توانید با اسپری آب و صابون روی والف، در صورت ایجاد حباب یا صدای هیس، نشتی را تشخیص دهید.
- ترک‌خوردگی یا خشک‌شدگی: والف‌های لاستیکی بیشتر در معرض ترک و خشک‌شدگی هستند، مخصوصاً زمانی که خودرو در فضای باز پارک شود. مشاهده ترک روی بدنه والف نشانه نیاز به تعویض است.
- خوردگی: والف‌های فلزی ممکن است دچار زنگ‌زدگی شوند، به‌ویژه در مناطقی با رطوبت بالا یا جاده‌هایی که با نمک پوشیده می‌شوند. خوردگی نشانه ضعف و خطر خرابی است.
- مشکل در بادگیری لاستیک: اگر هنگام باد زدن لاستیک، هوا به‌خوبی وارد نمی‌شود، احتمال دارد والف دچار گرفتگی یا خرابی شده باشد.
آیا می‌توان والف را بدون تعویض لاستیک عوض کرد؟
بله، امکان تعویض والف بدون تغییر لاستیک وجود دارد. اما از آنجا که باز و بسته کردن لاستیک روی رینگ در هر دو حالت یکسان است، تعویض همزمان لاستیک و والف مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود. با این حال، اگر مشکل والف قبل از تعویض لاستیک بروز کند، نباید منتظر ماند و بهتر است همان موقع اقدام به تعویض کرد.
روش های جلوگیری از خرابی والو لاستیک ماشین
با چند اقدام ساده می‌توان عمر والف لاستیک خودرو را افزایش داد:
- بررسی منظم فشار باد: کنترل مرتب فشار باد می‌تواند مشکلات احتمالی والف را زودتر آشکار کند.
- استفاده از درپوش والف: این درپوش‌ها مانع ورود گرد و خاک، رطوبت و ذرات خارجی به داخل والف می‌شوند. اطمینان حاصل کنید که همه والف‌ها دارای درپوش مناسب باشند.
- بازدید دوره‌ای: هنگام بررسی لاستیک‌ها، وضعیت والف‌ها را نیز چک کنید و در صورت وجود ترک، فرسودگی یا خوردگی آن‌ها را تعویض کنید.
- تعویض به‌موقع: همان‌طور که گفته شد، هر چهار تا شش سال یک‌بار یا همزمان با تعویض لاستیک، والف‌ها را تعویض کنید و منتظر بروز خرابی نمانید.
مطمئن شوید که والف لاستیک ضعیف‌ترین حلقه در ایمنی خودرویتان نباشد. بررسی و تعویض به‌موقع آن، هم سلامت لاستیک‌ها را تضمین می‌کند و هم امنیت رانندگی شما را افزایش می‌دهد.
نویسنده: حسین باباپور
سوالات متداول
- آیا با تعویض لاستیک، والف هم باید تعویض شود؟
بله، معمولاً هنگام نصب لاستیک جدید توصیه می‌شود والف جدید نیز استفاده شود. البته هنگام خرید لاستیک نو، والف به صورت جداگانه عرضه می‌شود.
- چه اندازه والفی لازم دارم؟
اندازه والف بستگی به سایز رینگ دارد. رینگ‌های کوتاه تا ارتفاع ۰.۹ اینچ به والف ۱.۵ اینچی نیاز دارند. رینگ‌های ۱.۳ تا ۱.۷ اینچ به والف ۲.۳ اینچی و رینگ‌های بالای ۱.۹ اینچ به والف حداقل ۳.۱ اینچی نیاز دارند.
- چطور نشتی باد لاستیک را پیدا کنیم؟
برای تشخیص نشتی آهسته باید از آب و مایع شوینده استفاده کنید. ترکیب آب و صابون را در بطری اسپری ریخته و کل سطح لاستیک (جداره‌ها، رویه، محل اتصال رینگ و حتی والف) را اسپری کنید. هرجا حباب تشکیل شد، محل نشتی هوا همان‌جاست.
- چرا هنگام باز کردن والف هوا از لاستیک خارج می‌شود؟
به دلیل اختلاف فشار بین داخل لاستیک و محیط اطراف. فشار هوای بالاتر در تایر به سمت بیرون جریان پیدا می‌کند تا با فشار جو برابر شود و همین امر موجب خالی شدن لاستیک می‌شود.
