فهرست مطالب
لاستیک خودرو را می‌توان از جهات مختلف و بر اساس فاکتورهای گوناگونی، دسته‌بندی کرد. از این نظر که ساختار آن چگونه است، مناسب برای چه فصلی بوده و یا چه ویژگی خاصی مثل ران فلت بودن دارد و مواردی از این قبیل. تمام این موارد باعث می‌شود تا هر لاستیکی برای یک استفاده خاص، مناسب‌تر باشد که این قضیه، اهمیت انتخاب یک لاستیک را برای خودرو به ما نشان می‌دهد. آشنایی با انواع لاستیک خودرو کمک می‌کند تا بتوانید بهترین و مناسب‌ترین نوع تایر را برای خودرو را با توجه به ساختار لاستیک ماشین خود انتخاب کنید.
انواع لاستیک خودرو از نظر شکل آج
تایرها را می‌توان از نظر شکل آج و چگونگی شکل ظاهری آنها نیز دسته‌بندی کرد. تایرهای با آج متقارن و آج نامتقارن و همچنین قرارگیری آج تایر از نظر داشتن جهت چرخش یا بدون جهت بودن.
لاستیک ماشین با آج متقارن
در تایرهای آج متقارن اگر کف تایر را در نظر گرفته و از این زاویه، آن را به دو قسمت تقسیم کنیم، خواهیم دید که هر دو طرف تایر کاملا از نظر شکل آج با هم تقارن دارند.
لاستیک ماشین با آج نامتقارن
در تایرهای با آج نامتقارن، این وضعیت دیده نمی‌شود و برای اینکه تایر یک سری خاصیت ویژه برای شرایط مختلف داشته باشد، آج‌ها را نامتقارن طراحی می‌کنند. اما این شکل قرارگیری آج‌ها در کنار هم می‌تواند حالت جهت‌دار یا بدون جهت نیز داشته باشد.
لاستیک ماشین با آج جهت دار
اگر از روبرو به کف تایر که محل قرارگیری آج‌ها هستند نگاه کنیم، آج‌ها جهت‌دار کاملاً مشخص هستند که همگی به یک سمت در کنار هم قرار گرفته‌اند. این تایرها دارای جهت چرخش هستند تا فلسفه جهت‌دار بودن آج‌ها که معمولاً تخلیه راحت‌تر آب از کف لاستیک است، به درستی انجام شود.
لاستیک ماشین بدون جهت
در تایرهای بدون جهت چه از نوع متقارن و یا نامتقارن، جهتی در طراحی آج‌ها دیده نمی‌شود.
انواع لاستیک خودرو از نظر فصل استفاده
بسیاری از ما نام تایر چهارفصل، زمستانی و برفی و یا تابستانی را شنیده‌ایم. این دسته‌بندی بر اساس طراحی و شکل آج تایرها صورت می‌گیرد که باعث می‌شود تا لاستیک ماشین در شرایط بارانی، تابستانی، زمستانی و در مسیرهایی با شرایط آب‌وهوایی مختلف، کارکرد خاصی داشته باشد.
لاستیک تابستانی
تایرهای تابستانی دارای آج‌های ریز و نزدیک به هم است. این تایرها چسبندگی خوبی به مسیر دارند و در مقابله با باران و آب روی جاده نیز، عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهند. نرمی این تایرها بالاست و صدای تولیدی در آنها نیز به خاطر نزدیک بودن آج لاستیک به یکدیگر، بسیار پایین است. اما در مقابل برای مسیرهای بارانی و یا تردد در یخ و برف، چندان مناسب نیستند.
لاستیک زمستانی
لاستیک مقابل تایرهای تابستانی، تایرهای زمستانی است. استفاده از این لاستیک‌ها در کشورهای سردسیر در فصل زمستان، اجباری بوده که به خاطر عملکرد خوب این لاستیک‌ها در شرایط برفی است. فاصله آج لاستیک‌های زمستانی از هم دور است و همین عامل باعث ایجاد چهره تهاجمی و خشن در این لاستیک‌ها می‌شود. این دور بودن آج تایر در تایرهای زمستانی باعث می‌شود تا تخلیه آب و برف از بین گل‌های لاستیک نیز سریع‌تر و راحت‌تر انجام شود. ساختار این تایرها و نحوه طراحی آنها باعث می‌شود تا چسبندگی خوبی به مسیرهای لغزنده داشته باشند. روی تایرهای زمستانی، نشان 3pmsf را که مخفف عبارت Three Peak Mountain Snowflake است، می‌توان دید.
لاستیک چهار فصل
لاستیک‌های چهارفصل یا All season ترکیبی از تایرهای تابستانی و زمستانی هستند. یعنی آج‌های لاستیک از هم فاصله دارند؛ اما این فاصله از تایرهای تابستانی بیشتر و از لاستیک‌های زمستانی کمتر است. همچنین شکل و نحوه قرارگیری آج‌ها نیز به‌گونه‌ای است که تخلیه سریع‌تر آب و برف در آنها نسبت به تایرهای تابستانی دیده می‌شود.
انواع لاستیک خودرو از نظر کاربرد
لاستیک‌ها را از نظر شکل گل و آج آنها و خاصیتی که این نحوه طراحی به آنها می‌دهد، دسته‌بندی می‌کنند.
لاستیک HT (بزرگراهی)
لاستیک‌های بزرگراهی یا Highway Touring که با نماد اختصاری HT معرفی می‌شوند، دارای آج‌های ریز و نزدیک به هم هستند. این نحوه طراحی آج باعث می‌شود تا رانندگی راحت و نرمی با این تایرها داشته باشیم و همچنین به خاطر نزدیک بودن گل لاستیک‌ها به هم هوای کمتری در بین آنها محبوس شده و صدای این تایرها نیز کم است. لاستیک‌های HT در برابر آب‌های روی جاده نیز عملکرد خوبی دارند و به سرعت آب از داخل آج آنها تخلیه می‌شود.
لاستیک AT (چندمنظوره)
لاستیک‌های AT یا All Terrain برای تمام مسیرها مناسب هستند. فاصله آج این لاستیک‌ها از هم بیشتر از HT هاست اما به گونه‌ای نیست که برای یک رانندگی شهری و یا جاده‌ای نامناسب باشد. این فاصله بیشتر آج‌ها از هم تخلیه گل‌ولای و برف از داخل آنها را راحت‌تر می‌کند و همین باعث می‌شود تا بتوان با این تایرها در مسیرهای بیراهه‌نوردی، گلی و برفی نیز تردد داشت.
لاستیک M+S (آفرود)
نوع دیگری از لاستیک‌ها با علامت M+S شناخته می‌شوند که مخفف عبارت Mud+Snow است و نشان می‌دهد که این تایر برای مسیرهای برفی و گلی مناسب است. این تایرها دارای آج‌هایی با فاصله بیشتر از تایرهای شهری و بزرگراهی هستند که ظاهر آنها را شبیه به تایرهای چهارفصل کرده است و حتی برخی این دو تایر را با هم یکی می‌دانند. چرا که از نظر ویژگی‌های رانندگی نیز شبیه به هم عمل می‌کنند.
لاستیک MT (آفرود)
لاستیک‌های MT که نام آنها مخفف عبارت Mud Terrain است، برای جاده‌های گلی و برفی با حجم زیاد طراحی شده‌اند و به همین علت هم فاصله آج این تایرها از هم زیاد است، گل‌های درشتی دارند و ظاهر آنها خشن است. این فاصله زیاد آج‌ها از هم باعث می‌شود تا صدای تولیدی در این تایرها نیز بالا باشد. نرمی رانندگی با این لاستیک‌ها کمتر از دیگر نمونه‌هاست اما در بیراهه‌ها و مسیرهای گلی و برفی با حجم زیاد، عملکرد بسیار بهتری از دیگر مدل‌های لاستیک دارند.
انواع لاستیک ماشین از نظر نوع خودرو
هر تایری برای یک نوع از خودروها مناسب است. به این معنی که صرفا یک تایر ۱۵ اینچی را که برای خودروهای شاسی بلند و آفرودی طراحی شده است، نمی‌توان زیر یک خودرو سواری با لاستیک ۱۵ انداخت. به همین ترتیب می‌توان گفت که تایرها از نظر نوع خودرو به چندین دسته تقسیم می‌شوند.
تایر خودروهای سواری، تایر خودروهای شاسی بلند و کراس اوور، تایرهای آفرودی که ظاهر خاص و گل و آج بزرگ‌تری دارند، تایر خودروهای سواری باری، تایر خودروهای تجاری و… .
به این ترتیب هر تایر که برای دسته‌ای خاص از خودروها تدارک دیده می‌شود، ویژگی‌های خاصی دارد که آن را مناسب برای کاربری مدنظر می‌کند.
برای مثال، تایر خودروهای باری دیواره‌های قوی‌تری دارند تا در زیر بار بتوانند فشار بیشتری تحمل کنند. تایر خودروهای سواری، ساختار نرم‌تری دارند تا کیفیت سواری را افزایش دهند، یا تایر طراحی شده برای خودروهای اسپرت، دیواره‌های کوتاه برای افزایش هندلینگ به همراه چسبندگی بیشتر برای شتاب گیری‌های بهتر دارند.
انواع لاستیک خودرو از نظر ساختار
تایرهای خودرویی را می‌توان از نظر ساختار لایه‌های آن به دو دسته رادیال و بایاس پلای تقسیم کرد. تایرهای رادیال را زیاد می‌شنویم و امروزه می‌توان گفت اکثر تایرهای خودروهای سواری از این نوع تایر هستند و معمولا تایرهای بایاس پلای را می‌توان برای خودروهای باری دید.
لاستیک بایاس
در تایرهای بایاس پلای از نخ و سیم‌های فولادی برای شکل‌دادن و تقویت تایر استفاده می‌شود. اما نخ‌های نایلونی به شکل مورب و ضربدری در کف تایر، روی هم قرار دارند تا کف تایر را تقویت کنند و از سیم‌های فولادی نیز برای تقویت دیواره‌ها استفاده می‌شود.
تایرهای بایاس پلای با داشتن دیواره‌های قوی، برای خودروهای باری و بیراهه‌نوردی بهتر هستند. این دیواره‌های قوی باعث می‌شود تا در مسیرهای ناهموار، تایر چسبندگی بهتری داشته باشد. تایرهای بایاس پلای برای سرعت‌های بالا مناسب نیستند؛ اما در عوض، قیمت کمتری نیز دارند. عمر این تایرها کوتاه‌تر از تایرهای رادیال بوده و مصرف سوخت در آنها معمولاً بیشتر است.
لاستیک رادیال
این در حالی است که در تایرهای رادیال، این‌گونه نبوده و نخ‌های مورد استفاده به صورت موازی با هم در کف تایر چیده شده‌اند. جنس این نخ‌ها که از جنس پلی‌استر و ریون هستند، در کنار لایه‌هایی که به نام کمربند در عرض لاستیک قرار دارد و برای مقاوم کردن آن در برابر فشارهای عرضی و طولی است، تایر را در سطحی بالاتر نسبت به نوع بایاس پلای قرار می‌دهد. این نخ‌ها اگر از جنس سیم‌های فولادی باشند، به این لاستیک رادیال سیمی می‌گویند و در نمایش اعداد و سایز تایر از حرف ZR استفاده می‌شود و اگر از نخ غیر فولادی باشد، از حرف R استفاده می‌شود و به این نوع تایر، رادیال نخی گفته خواهد شد.
به خاطر این تفاوت در ساختار تایرها، لاستیک‌های رادیال و بایاس پلای دارای خواص ویژه‌ای می‌شوند. از مهم‌ترین این موارد می‌توان به ترمزگیری و شتاب گیری بهتر به علت چسبندگی بالاتر لاستیک به زمین در تایرهای رادیال اشاره کرد. هم چنین این تایرهای رادیال ایمنی بالاتری دارند و در کنار مصرف سوخت کمتر، به خاطر انعطاف بیشتری که دارند، پایداری و هندلینگ خودرو و راحتی رانندگی را افزایش می‌دهند. همچنین این تایرها در برابر پنچرشدن هم مقاوم‌ترند. قیمت تایرهای رادیال نیز بالاتر از تایرها بایاس پلای است که البته با داشتن طول عمر مفید لاستیک بیشترُ باز هم به‌صرفه‌تر از تایرهای بایاس پلای خواهند بود. اما در مقابل معایبی نیز دارند که ضعیف‌تر بودن دیواره آنها در برابر ضربه و همچنین صدای تولیدی بیشتر به خاطر خشک‌تر بودن آج‌ها از این جمله‌اند.
انواع لاستیک ماشین از نظر ویژگی های خاص
برخی از تایرها دارای ویژگی‌های خاصی هستند که آنها را متفاوت از دیگر تایرها قرار می‌دهد.
تایر ران فلت یا پنجر رو یا فشار صفر
برای مثال تایرهای ران فلت یا پنچررو یا فشار صفر از این دست ویژگی‌ها هست که این تایرها را از نظر قیمتی در رتبه بسیار بالایی قرار می‌دهد. دیواره تایرهای ران فلت دارای لایه‌ای مقاوم‌کننده هستند تا از خوابیدن دیواره‌ها در زمان پنچری نیز جلوگیری کنند. این دیواره خود باعث کاهش نرمی حرکت خودرو در مسیر می‌شود که این عیب به روش‌های مختلفی باید برطرف گردد. هم چنین درون این تایرها یک لایه قطور مقاوم به دور رینگ خودرو قرار می‌گیرد تا به این صورت در صورت پنچری تایر، خوابیدن کف لاستیک کمتر شده و در واقع این قسمت نقش مانع را در مقابل خواب تایر بازی کند.
تایر با مصرف سوخت پایین
از دیگر ویژگی‌های خاصی که امروزه در معرفی بسیاری از تایرها می‌توان دید، ویژگی کاهش مصرف سوخت است. در توضیح این ویژگی گفته می‌شود که این تایرها دارای مقاومت کمتری به غلتش دارند و در عین چسبندگی استانداردی که به زمین دارند، راحت‌تر می‌توانند روی زمین بغلتند. طراحی این لاستیک‌ها به گونه‌ای است که هوا در بین شیارهای آج روی آنها، مقاومت کمتری ایجاد می‌کند؛ ولی ساختار لاستیک به گونه‌ای است که در ترمزگیری و تغییر مسیرها، خود را کاملا پایدار و چسبنده نشان می‌دهد. این تایرها با اسامی مختلفی همچون low friction tire یا low rolling resistance tire یا energy saver tire شناخته می‌شوند که معمولا قیمت‌های بالاتری نسبت به تایرهای معمولی دارند. کاهش مقاومت در برابر حرکت در این تایرها، به معنی شتاب‌گیری راحت‌تر و از طرفی کاهش مصرف سوخت خواهد بود.
تایر ماشین اسپرت
تایرهای با عملکرد بالا برای خودروهای اسپرت و پرقدرت طراحی شده‌اند. این تایرها که با نام high performance شناخته می‌شوند، دارای چسبندگی بالایی به زمین بوده و دیواره محکمی دارند. این ساختار باعث می‌شود تا در کنار چسبندگی بسیار بالا به مسیر، امکان مانورهای سنگین با این تایرها به خاطر سفت‌بودن دیواره آنها نیز بیشتر باشد.
لاستیک زمستانی یا یخ شکن
این لاستیک‌ها در گل‌های خود دارای میخ‌های فلزی هستند. این میخ‌ها با حرکت روی مسیر یخ‌زده جاده، باعث شکستن یخ شده تا امکان حرکت با خودرو راحت‌تر باشد. به همین خاطر این تایرها برای مناطق سردسیر که جاده‌های یخ‌زده دارند مناسب است. حرکت با لاستیک‌های یخ‌شکن در روی آسفالت باعث ایجاد صدای زیادی می‌شود. به همین خاطر باید با رسیدن با پایان فصل زمستان، آنها را با لاستیک‌های تابستانی تعویض کرد. این تایرها فقط مناسب افرادی است که در مسیرهای یخ‌زده و برفی تردد دارند.
لاستیک اسلیک و نیمه اسلیک
از لاستیک‌های اسلیک و نیمه اسلیک در خودروهای مسابقه‌ای استفاده می‌شود. البته لاستیک‌های نیمه اسلیک برای خودروهای اسپرت شهری نیز استفاده می‌شود؛ اما محدودیت‌هایی نیز به همراه می‌آورد. این تایرها در مقابل فشار و گرمای بسیار زیاد ناشی از فشار مسابقه، بسیار مقام هستند و تغییر حالت آنها در هنگام عبور از پیچ‌ها بسیار کم است. ضمن اینکه به خاطر طراحی خاصی که دارند و همچنین جنس بسیار خاص آنها، چسبندگی بسیار بالایی به مسیر خواهند داشت. این قضیه البته باعث سایش سریع‌تر آنها نیز خواهد شد. بعضی از شرکت‌های تایرساز، لاستیک‌های نیمه اسلیک را برای خودروهای اسپرت طراحی کرده‌اند که آج روی این تایرها باعث می‌شود تا استفاده از آنها در مسیرهای شهری نیز ممکن باشد. ضمن اینکه در بعضی از این محصولات، فقط ظاهر تایر به لاستیک‌های نیمه اسلیک شبیه است و جنس آنها به گونه‌ای نیست که چسبندگی بالای این لاستیک‌ها و سایش بیشتر آنها را داشته باشد تا بتوان هرچه بیشتر از آنها در مسیرهای شهری و جاده‌ای نیز استفاده کرد.
انواع تایر ماشین از نظر داشتن تیوب
امروزه اکثر تایرهای خودروهای سواری و حتی کامیون‌ها از نوع تیوبلس هستند. تایرهای تیوبلس بدون تیوب بوده و لبه‌های محکم‌تری برای درگیری قوی و کامل با لبه رینگ‌ها دارد. این تایرها می‌توانند رانندگی نرم‌تری داشته باشند و چون امکان ترکیدن آنها بسیار کمتر است، ایمنی بیشتری نیز دارند. ضمن اینکه در صورت پنچرشدن، تعمیر آنها بسیار راحت‌تر و سریع‌تر است. تایرهای تیوبلس اگر به هر دلیلی امکان استفاده به صورت تیوبلس را نداشته باشند، می‌توان آنها را با تیوب نیز استفاده کرد. هندلینگ خودرو با این تایرها به خاطر حذف‌شدن تیوب نیز بیشتر است و همچنین مجموعه رینگ و تایر در این وضعیت، وزن سبک‌تری نیز دارد. البته باید در نظر داشت که برای یک تایر تیوبلس، رینگ چرخ نیز باید این قابلیت را داشته باشد تا بتواند از خروج هوا از محل جوش‌ها و همچنین لبه‌ها جلوگیری کرده و هوا را در خود محبوس نگاه دارد.
در مقابل تایرهای تیوبلس، تایرهای تیوب دار هستند که هنوز هم به وفور دیده می‌شوند. تایرهای تیوب دار قیمت کمتری دارند؛ اما احتمال پنچری و همچنین ترکیدن آنها بسیار بیشتر است. ضمن اینکه به خاطر قرارداشتن تیوب در این تایرها، توزیع وزن در گاهی اوقات به هم می‌ریزد که باعث نابالانسی آنها خواهد شد. در تایرهای تیوب دار به خاطر اصطکاک تیوب و جداره داخل لاستیک، گرمای تولیدی بیشتر است و همین عامل منجر به کاهش ایمنی و افزایش خطر ترکیدن آن می‌شود. در تایرهای تیوب دار امکان استفاده از سیستم TPMS برای نمایش فشار باد تایر نیز ممکن نیست.
نتیجه گیری
می‌بینیم که تایرها را می‌توان در دسته‌های مختلفی بر اساس یک سری ویژگی‌ها و یک سری شاخصه‌ها دسته‌بندی کرد. بعضی از این دسته‌بندی‌ها را مجبور به رعایت هستیم. برای مثال نمی‌توان از یک لاستیک چهارفصل در کنار یک جفت تایر زمستانی در خودرو استفاده کنیم. اما دست ما برای انتخاب یک تایر مناسب با توجه به ویژگی‌هایی که تایرها دارند، کاملاً باز است. برای مثال انتخاب تایر از نظر سایز و اندازه، تناسب داشتن با فصل و زمان رانندگی، انتخاب از نظر ساختاری، شکل و گل آج‌های تایر با توجه به هم مسئله زیبایی ظاهری و هم شرایط استفاده و… باعث می‌شود تا ضرورت انتخاب مناسب‌ترین تایر با توجه به نیاز ما، بیشتر از گذشته اهمیت پیدا کند.
تایر ارتباط‌دهنده خودرو با زمین و مسیر است و در انتخاب آن باید نهایت دقت را داشته باشیم تا هم کیفیت سواری و هم ایمنی خودرو در حد بالایی حفظ شود.
نویسنده: علیرضا داودی
سوالات متداول
- عمر مفید لاستیک ماشین چقدر است؟
عمر مفید هر تایر بستگی به نوع استفاده نیز دارد. اما به طور کلی تایرهای معمولی در حدود ۶۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر کارایی دارند.
- نوع تایر با مصرف سوخت چه ارتباطی دارد؟
می‌توان گفت هرچه تایر سنگین‌تر و بزرگ‌تر بوده و آج‌های درشت‌تری داشته باشد، در افزایش مصرف سوخت نیز مؤثر است.
- تایرهای چهارفصل چه ویژگی‌هایی دارند؟
طراحی آج این لاستیک‌ها به گونه‌ای است که امکان استفاده از آنها در شرایط مختلف مثل باران و برف اندک، گل‌ولای کم و زمین خشک، مسیرهای طولانی و جاده‌ای به خوبی ممکن است. این تایرها در مواجهه با آب روی جاده نیز کارایی خوبی دارند و سریعاً آب از داخل شیارهای آن خارج می‌شود.
- تایرهای کم‌مصرف چه ویژگی‌هایی دارند؟
چسبندگی این تایرها به مسیر به گونه‌ای است که هم پایداری خوبی به خودرو می‌دهند و هم اصطکاک آنها با مسیر به گونه‌ای نیست که باعث افزایش مصرف سوخت شود. همچنین شکل طراحی آج این تایرها نیز برای کاهش درگیری با هوا طراحی شده است. در طراحی این تایرها نیز سعی شده تا وزن کمتری داشته باشند.
