دود سفید اگزوز ماشین؛ دلایل و راهکارها

چگونگی کارکرد موتور خودرو و خرابی آن را می‌توان از راه‌ها و نشانه‌های مختلفی فهمید. یکی از این راه‌ها، توجه به دود خروجی از اگزوز است که بسته به رنگ آن، خبر از چگونگی کارکرد موتور خودرو می‌دهد. یکی از رنگ‌های دود خروجی از اگزوز، سفیدرنگ است که ناشی از سوختن آب و ضدیخ در موتور خودرو بر اثر سوختن واشر سرسیلندر اتفاق می‌افتد. آشنایی با دلایل دود سفید اگزوز ماشین کمک می‌کند تا به‌سرعت عیب خودرو را پیدا کنید و پیش از اینکه موتور آسیب بیشتری ببیند، آن را تعمیر کنید.

دلایل دود سفید اگزوز ماشین

از جمله راه‌های تشخیص کیفیت کارکرد موتور خودرو، توجه به دود خروجی از اگزوز است. این وضعیت باعث ایجاد نشانه‌هایی روی شمع خودرو نیز می‌شود. دود خروجی از اگزوز معمولا به رنگ‌های سفید، خاکستری، مشکی و آبی است که هر کدام از این رنگ‌ها، ناشی از بروز یک عیب در موتور خودرو و وجود یک ایراد در فرایند احتراق خواهد بود.

دود سفید خروجی از اگزوز که در واقع بخار آب غلیظ هست، می‌تواند به علت‌های مختلفی رخ دهد که البته همگی آنها در نهایت به خاطر سوختن آب در موتور خودرو، هستند. اما اینکه چرا آب وارد سیلندرها شود، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد.

دود سفیدی که بسیاری از ما آن را دیده‌ایم، در هنگام صبح و روشن‌کردن خودرو سرد، خصوصا در هوای سرد پاییز و زمستان است. در لوله اگزوز ماشین، زمانی که خودرو سرد است، کمی شبنم و قطرات آب ایجاد می‌شود. از طرفی سوختن سوخت‌های فسیلی مقدار بسیار کمی تولید بخار آب می‌کند. این بخار آب بسیار ناچیز و قطرات آبی که در سیستم اگزوز وجود دارد، ایجاد بخار رقیقی می‌کند که بعد از گرم‌شدن خودرو از بین می‌رود.

اما دیدن بخار سفید غلیظ می‌تواند نشانگر سوختن مقدار زیادی آب درون موتور خودرو باشد که به معنی یک هشدار جدی است. با گرم‌شدن بیش از حد خودرو و عدم توانایی سیستم خنک‌کاری به خاطر وجود عیب در آن، واشر سرسیلندر خودرو می‌سوزد. در این حالت ممکن است که مجاری آب و روغن به هم راه پیدا کرده و هم در روانکاری خودرو دچار اشکال می‌کند و هم می‌تواند با ورود به محفظه احتراق، سوخته و دود سفید غلیظی ایجاد کند که در صورت مخلوط بودن با مایع ضد یخ، این غلظت بیشتر می‌شود.

 سوختن واشر سرسیلندر

یکی از دلایل دود سفید اگزوز ماشین، ناشی از سوختن واشر سرسیلندر و ورود آب به محفظه احتراق بوده که باعث کارکرد نادرست و معیوب موتور خودرو نیز خواهد شد. این دود یا همان بخار آب اگر همراه با سوختن ضدیخ باشد، غلظت بیشتری پیدا خواهد کرد و بوی خاصی نیز خواهد داشت که یکی از بهترین راه‌ها برای تشخیص سوختن واشر سرسیلندر است. این وضعیت باعث ورود آب به محفظه احتراق نیز می‌شود که در روشن‌شدن خودرو نیز اثر منفی می‌گذارد و حتی در صورت شدت بالای این وضعیت، کارکرد موتور خودرو را نیز مختل می‌کند و موتور را اصطلاحا به ریپ‌زدن خواهد انداخت. حتی در صورت شدت بالاتر این وضعیت و ورود حجم بالای آب به داخل سیلندرها، موتور خودرو دیگر روشن نخواهد شد و استارت‌زدن، ممکن است باعث آسیب‌دیدن شاتون‌ها نیز شود.

تابیدگی و مشکل در سرسیلندر

سرسیلندر خودرو چه در مدل‌های چدنی و چه در نوع آلومینیومی، می‌تواند در اثر برخی از اقدامات و اتفاقات دچار تابیدگی و ترک‌خوردن شود. در این وضعیت، آب‌بندی سرسیلندر با قسمت بلوک موتور به خوبی انجام نمی‌شود و در نتیجه کمپرس بالای سیلندرها، کمترین روزنه و تابیدگی باعث بروز نشتی و مشکلاتی مثل عبور آب خواهد شد. در نتیجه آب به مرور اثر خود را می‌گذارد و واشر سرسیلندر کم‌کم فرسوده‌تر می‌شود تا جایی که اثر تابیدگی سرسیلندر خود را نشان می‌دهد. در این زمان معمولا وجود آب در داخل سیلندرها به حدی رسیده است که مشکلاتی مثل روشن‌شدن سخت موتور در صبح، خیس شدن سر شمع‌ها، ورود کمپرس موتور به سیستم خنک‌کاری، قاطی‌شدن آب و روغن و در نهایت دود سفید خروجی از اگزوز را شاهد خواهیم بود.

تابیدگی در کف سیلندر

اما مشکل نفوذ آب به داخل سیلندرها همیشه از سوی سرسیلندر نیست و همان مشکلاتی که در سرسیلندر می‌تواند باعث ورود آب به داخل سیلندرها شود، برای بلوک اصلی موتور نیز صادق است. گاهی مواقع گرم و سردشدن‌های بیش از حد و ناگهانی موتور روی کف بلوک موتور اثر منفی خود را می‌گذارد. همچنین در صورت سوختن واشر سرسیلندر و تعویض دیرهنگام آن، کمپرس‌های داغ حاصل از احتراق که از محل سوختگی‌های واشر عبور می‌کنند، می‌تواند مشکلاتی برای کف بلوک موتور به وجود آورد. به همین دلیل است که مکانیک‌ها به‌تنهایی و یا به کمک یک تراشکار، تابیدگی کف بلوک موتور را نیز در زمان بستن سرسیلندر بررسی می‌کنند تا در صورت وجود هرگونه مشکل، آن را برطرف کرده و حتی اگر نیاز به تراشکاری هست، کف بلوک موتور نیز تراشیده شود.

در صورت عدم تست و بررسی کف بلوک موتور و وجود مشکل در این بخش، امکان ورود آب به داخل سیلندرها و یا به داخل روغن موتور وجود دارد که در این صورت، وضعیت و نشانه‌های آن دقیقاً شبیه به حالت واشر زدن است که دود سفید ناشی از ورود آب به داخل موتور نیز می‌تواند یکی از این نشانه‌ها باشد.

ورود آب از منیفولد و دریچه گاز

سرد بودن هوای ورودی به موتور در کارکرد آن اثر مطلوبی دارد. اما اگر هوای ورودی به موتور بیش از حد سرد باشد، کارکرد پیشرانه در حالت استارت سرد، کمی خشن و درشت خواهد بود و موتور خودرو دیرتر از حالت ساسات بیرون می‌آید. حالت ساسات به زمانی گفته می‌شود که نسبت سوخت و هوا کمی تغییر می‌کند تا موتور سریع‌تر بتواند از حالت استارت سرد خارج شده و با کمی افزایش دمای موتور به کارکرد نرمال و معمولی خود برسد.

به همین خاطر دمای هوای ورودی به موتور در پیشرانه‌های تنفس طبیعی و حتی توربوها نباید بیش از حد پایین باشد و برای همین از تکنولوژی‌هایی مثل گرم‌کن هوای ورودی به موتور و یا چرخش آب رادیاتور در منیفولد هوا و دریچه گاز استفاده می‌شود.

در طراحی موتور برخی از خودروها برای اینکه موتور خودرو خصوصاً در هوای سرد زمستان بتواند کارکرد بهتری داشته باشد و سریع‌تر از حالت ساسات خارج شود، از سیستم گردش آب رادیاتور در منیفولد هوا و دریچه گاز استفاده شده است. با گرم‌شدن آب رادیاتور و گردش این آب در ورودی هوای موتور، این بخش‌ها نیز گرم می‌شود و در نتیجه هوای سرد، سریع‌تر به دمای نرمال خودش می‌رسد. اما همین طراحی در گاهی مواقع باعث می‌شود تا محل چرخش آب به مرور فرسوده و پوسیده شود و در نتیجه آب بتواند به داخل منیفولد راه پیدا کند. در این وضعیت آب به همراه هوای ورودی به موتور می‌تواند وارد سیلندرها شود.

بروز این حالت شبیه به حالت سوختن واشر سرسیلندر است و به همین علت باید قبل از باز کردن سرسیلندر در زمان دیدن دود سفید غلیظ، ابتدا به احتمالات دیگر مثل ورود آب از راه منیفولد نیز فکر کنیم. در نتیجه انجام یک سری آزمایش برای تشخیص دقیق این وضعیت قبل از باز کردن سرسیلندر لازم و ضروری است.

ورود آب از رگولاتور گاز

در رگولاتورهای سیستم گاز چه از نوع CNG و چه LPG، آب سیستم خنک‌کاری نیز وارد رگولاتور می‌شود تا این آب بعد از گرم‌شدن موتور، در رگولاتور گاز بچرخد و گاز را نیز گرم کند تا به این ترتیب سوختن آن راحت‌تر و کامل‌تر شود. به مرور زمان و با آب‌خوردگی رگولاتور گاز، آب می‌تواند وارد مدار عبور گاز نیز شود و به شکل اندکی وارد موتور شده و همراه با گاز بسوزد. این کار البته به ندرت رخ می‌دهد؛ اما بعید نیست و باعث تشکیل دود سفید در خروجی اگزوز می‌شود. با رخ‌دادن این اتفاق، کارکرد موتور در وضعیت گازسوز، دچار اشکال می‌شود، هرچند که بسته به محل سوراخ‌شدن بدنه رگولاتور، موتور خودرو ممکن است حتی در وضعیت کارکرد با بنزین نیز دچار مشکل شود. کاهش حجم آب بدون داشتن نشانه‌هایی از گرم‌کاری موتور و یا نشانه‌ای از سوختن واشر سرسیلندر از جمله راه‌هایی برای تشخیص این وضعیت است.

ورود آب از محل ترک‌خوردگی‌های بلوک موتور

گاهی مواقع دود سفید غلیظی که از اگزوز خارج می‌شود و به خاطر سوختن آب و ضدیخ در موتور خودرو است، حتماً به علت سوختن واشر سرسیلندر موتور نیست. پشت بوش‌های سیلندرها، آب در جریان است تا عملیات خنک‌کاری موتور را انجام دهد. هرچند به ندرت اما دیده شده که بدنه سیلندر خصوصاً در موتورهایی که سیلندر آنها بوش خورده است، دچار ترک‌های مویی و بسیار نازکی می‌شوند که باعث خروج کمپرس موتور از سیلندر و یا ورود آب به داخل سیلندرها می‌شود.

اما ترک‌خوردن‌های شایع موتور در بخش بالایی بلوک موتور و همچنین دیواره بیرونی بلوک موتور رخ می‌دهد. ترک‌خوردن دیواره بیرونی موتور معمولاً به خاطر نبود ضدیخ در موتور خودرو و ترکیدن آن در فصل زمستان به خاطر یخ‌زدن آب داخل موتور اتفاق می‌افتد.

اما ترم‌های روی سطح بلوک موتور، بسیار شایع است که معمولاً در اطراف پیچ‌های بسته‌شدن سرسیلندر و همچنین اطراف مجاری عبور آب و روغن دیده می‌شود. این ترک‌ها می‌تواند به علت‌های مختلفی مثل تنش‌های حرارتی شدید و همچنین فرسودگی بلوک موتور، سفت کردن بیش از حد پیچ‌های سرسیلندر، کثیفی محل رزوه‌ها در زمان بستن پیچ‌ها و… رخ دهد. اما هرچند در بعضی مواقع می‌توان از این ترک‌ها تا حدودی چشم‌پوشی کرد؛ اما در بسیاری از مواقع نیز، این ترک‌ها باعث ارتباط آب و روغن با هم شده و حتی می‌تواند باعث ورود آب به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم به داخل سیلندرها نیز شود.

ورود آب از محل ترک‌خوردگی‌های سرسیلندر

گاهی مواقع دود سفید غلیظی که از اگزوز خارج می‌شود و به خاطر سوختن آب و ضدیخ در موتور خودرو است، حتماً به علت سوختن واشر سرسیلندر موتور نیست. ترکیدن‌های سرسیلندر که از ناحیه بین سیت‌های سوپاپ و یا محل بسته‌شدن شمع بیشتر دیده می‌شود، از جمله مواردی هستند که منجر به ورود آب به داخل سیلندرها از ناحیه سرسیلندر می‌شود. این ترک‌ها در سرسیلندرهای چدنی بیشتر دیده می‌شود که تعمیر آنها نیز معمولاً چندان جوابگو نخواهد بود. ترک‌های سرسیلندرها بیشتر به خاطر تنش‌های شدید حرارتی و سردوگرم شدن‌های ناگهانی در زمان جوش‌آوردن موتور خودرو ایجاد می‌شود.

تفاوت دود سفید اگزوز با دود خاکستری

گاهی مواقع دود خاکستری از اگزوز خودرو خارج می‌شود که برخی افراد به اشتباه آن را شبیه به دود سفید ناشی از سوختن واشر سرسیلندر تشخیص می‌دهند. البته یک مکانیک ماهر و باتجربه به راحتی تفاوت این دو نوع دود را متوجه می‌شود؛ اما شدت بالای این دود می‌تواند در نگاه اول و برای افرادی که مهارت بالایی به مکانیکی و مسائل خودرویی ندارند، شک‌برانگیز باشد.

دود خاکستری خروجی از اگزوز که رگه هایی از دود آبی را در خود دارد، در واقع نشانه‌ای از سوختن روغن موتور در داخل سیلندرها است. در واقع روغن‌سوزی موتور در حالت خفیف تا متوسط با دود آبی‌رنگ خود را نشان می‌دهد؛ اما روغن‌سوزی‌های شدید، ترکیبی از دود آب در یک دود شدیدتر خاکستری است. همچنین دود خاکستری بدون داشتن رگه های آبی در مواقعی که سوخت‌وساز موتور به خوبی انجام نمی‌شود هم دیده می‌شود.

دود سفید ناشی از سوختن روغن ترمز

اما دود سفید غلیظ اگزوز می‌تواند از سوختن روغن ترمز نیز باشد. با خرابی آب‌بندهای داخل پمپ روغن ترمز، این روغن می‌تواند توسط موتور خودرو از داخل بوستر موتور مکیده شده و به موتور راه پیدا کند. در این حالت دود سفید غلیظی از اگزوز خودرو خارج خواهد شد که در نگاه اول شبیه به دود سفید ناشی از سوختن آب و ضدیخ در داخل موتور است. اما نشانه‌هایی مثل کم‌شدن سطح روغن ترمز، خالی‌شدن ترمز در زیر پا، نبود نشانه‌هایی از سوختن واشر سرسیلندر و… به ما می‌گوید که این دود سفید به خاطر سوختن روغن ترمز در موتور خودرو است. البته با توجه به حجم کم روغن ترمز، این اتفاق معمولا فقط یک بار رخ خواهد داد و تمام روغن ترمز توسط موتور ماشین مکیده خواهد شد.

آیا سوختن واشر سرسیلندر همیشه با دود سفید همراه است؟

گاهی مواقع تشخیص اینکه واشر سرسیلندر سوخته است، به این راحتی نخواهد بود. خصوصاً که ممکن است واشر سرسیلندر بسوزد؛ اما چون هنوز آب به سیلندر راه پیدا نکرده، شاهد دود سفید اگزوز نباشیم. اما سوختن واشر سرسیلندر فقط با خروج دود سفید از اگزوز تشخیص داده نمی‌شود و می‌توان نشانه‌های دیگری نیز از این اتفاق پیدا کرد.

برای مثال در بعضی مواقع سوختن واشر سرسیلندر باعث واردشدن کمپرس داغ موتور به داخل سیستم خنک‌کاری می‌شود. پس آب رادیاتور بیش از میزان طبیعی گرم خواهد شد و فن خودرو باید بیش از حد برای جبران این گرما و خنک‌کاری، کار کند. اما مشکل به همین‌جا ختم نمی‌شود و این کمپرس باعث فشار آمدن مضاعف به شیلنگ‌ها و لوله‌های آب شده و پس از مدتی و با فرسوده‌شدن شیلنگ‌ها، باعث ترکیدن ناگهانی آن‌ها، خصوصاً شیلنگ بخاری می‌شود. در صورت این اتفاق، در کمترین حالت واشر سرسیلندر به صورت کامل می‌سوزد و حتی ممکن است در صورت توجه‌نکردن راننده و خاموش‌نکردن خودرو، باعث قفل‌شدن و سوختن موتور خودرو شود.

یا گاهی مواقع سوختن واشر سرسیلندر باعث ورود کمپرس موتور از یک سیلندر به سیلندر دیگر می‌شود. در این وضعیت کارکرد موتور خودرو به هم ریخته و شبیه به حالت کارنکردن یک یا دو تا از سیلندرها می‌شود.

همچنین در بعضی مواقع، سوختن واشر سرسیلندر منجر به ورود آب به محفظه روغن خودرو می‌شود. در این حالت البته معمولاً شاهد ورود آب به داخل سیلندرهای نیز خواهیم بود. برفک زدن درب رادیاتور و همچنین انتهای گیج روغن به خاطر ورود آب به روغن خودرو است. این وضعیت اگر شدید باشد، باعث افزایش حجم روغن روی گیج روغن نیز می‌شود و با اختلال در روند روانکاری موتور، می‌تواند منجر به یاتاقان زدن نیز شود.

اثر آب روی شمع خودرو در زمان آب سوزی موتور

هم‌زمان با خروج دود غلیظ سفیدرنگ از اگزوز خودرو، نشانه‌هایی از سوختن آب در موتور خودرو را می‌توان در برخی از قسمت‌های موتور دید. یکی از این بخش‌ها، شمع‌های موتور خودرو است. وقتی که آب در موتور خودرو می‌سوزد، نشانه‌هایی از زنگ‌زدگی و خیس‌شدن را در سر شمع‌ها به وجود می‌آورد. با بازکردن شمع هر سیلندر می‌توان متوجه شد که نشتی آب در کدام سیلندر رخ می‌دهد. اگر این کار را در زمانی که چندین ساعت از خاموشی موتور می‌گذرد انجام دهیم، خیس بودن سر شمع‌ها را حتی می‌توان دید. این خیس بودن نیز مانع از روشن شدن راحت موتور خودرو می‌شود. همچنین وجود آب روی سر شمع نیز باعث ایجاد زنگ‌زدگی در این بخش از شمع خواهد شد.

شمع زنگ زده

نتیجه گیری

دود سفید خروجی از اگزوز در صبح‌های سرد نیز دیده می‌شود؛ اما حجم این دود کم بوده و بعد از گرم‌شدن خودرو از بین می‌رود. ضمن اینکه بوی خاصی نیز ندارد. اما دود سفیدرنگ غلیظی که از اگزوز خارج می‌شود، هرچند می‌تواند به دلایل مختلفی باعث ورود آب به سیلندرها باشد؛ اما معمولا بر اثر سوختن واشر سرسیلندر و ورود آب به محفظه احتراق است. این دود اگر ناشی از سوختن ضدیخ همراه با آب باشد، حجم بیشتری خواهد داشت و بوی خاصی نیز از آن به مشام می‌رسد که به خاطر سوختن ضدیخ است. در زمان سوختن واشر سرسیلندر، آب به سیلندرها راه پیدا می‌کند و باعث بد روشن‌شدن موتور خودرو در صبح‌ها نیز خواهد شد.

همچنین اگر شدت سوختگی واشر سرسیلندر بالا باشد، حجم ورودی به سیلندرها می‌تواند به حدی برسد که باعث آسیب‌دیدن شاتون نیز شود. پس در صورت نیم سوزن شدن و سوختن واشر سرسیلندر، حتماً در اسرع وقت به مکانیک مراجعه کنیم. چرا که این اتفاق ساده می‌تواند خسارات بعدی بیشتری به همراه بیاورد.

سوال های متداول

خروج دود سفید از اگزوز به چه علت است؟

خروج دود سفید از اگزوز در زمان سرد بودن هوا و خاموشی چندین‌ساعته خودرو در واقع بخار آب ناشی از احتراق بوده و طبیعی است. اما اگر حجم این دود بالا باشد و با کارکرد موتور خودرو از بین نرود، به خاطر سوختن واشر سرسیلندر است. در این حالت معمولاً موتور خودرو نیز به خوبی کار نمی‌کند.

خروج بخار آب در زمان سرد بودن خودرو و ابتدای روشن‌کردن آن به چه علت است؟

بخار آب یکی از محصولات و گازهای تولیدی در فرایند احتراق در موتور خودرو است که در زمان سرد بودن موتور خودرو، دیده می‌شود. از دیگر دلایل بخار آب در زمان سرد بودن خودرو، سرد بودن مسیر اگزوز است که قطرات شبنم داخل آن با گازهای داغ خروجی از اگزوز، بخار می‌شوند.

بوی خاص دود سفید اگزوز به چه علت است؟

این بو ناشی از سوختن ضدیخ در سیلندرهاست که باعث افزایش غلظت حجم بخار خروجی از اگزوز نیز می‌شود.

آیا دود سفید اگزوز نشانه‌ای از سوختن واشر سرسیلندر است؟

از نشانه‌های سوختن واشر سرسیلندر، دود سفید غلیظ خروجی از اگزوز بوده که به خاطر ورود آب به داخل سیلندرهای موتور است. اما این اتفاق می‌تواند در به علت‌های دیگری نیز رخ دهد که شایع‌ترین آنها، سوختن واشر سرسیلندر است.

نویسنده: علیرضا داودی