فهرست مطالب
هنگامی که پشت فرمان خودرو می‌نشینید، یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌هایی که با آن روبه‌رو می‌شوید، صفحه نمایش خودرویی است که به آن کیلومترشمار خودرو یا پشت آمپر نیز گفته می‌شود. این قطعه حیاتی اطلاعات مهمی درباره عملکرد خودرو در اختیار راننده قرار می‌دهد و به داشتن تجربه‌ای ایمن و کارآمد در رانندگی کمک می‌کند. در این مطلب، به بررسی این موضوع می‌پردازیم که کیلومترشمار خودرو چیست و چگونه عمل می‌کند.
کیلومترشمار خودرو چیست؟
کیلومترشمار خودرو یا پشت آمپر مجموعه‌ای از صفحه‌ها و نشانگرها است که معمولا پشت فرمان قرار دارد و اطلاعات متنوعی درباره وضعیت خودرو به راننده ارائه می‌دهد. تمامی خودروها دارای کیلومترشمار یا نوعی سیستم نمایش اطلاعات در محدوده دید راننده هستند.
مزایای کیلومترشمار خودرو
علاوه بر وظایف عادی رانندگی مانند فرمان دادن، شتاب گرفتن و ترمز کردن، راننده باید وضعیت خودرو را نیز بررسی کند؛ از جمله سرعت فعلی، میزان سوخت یا ظرفیت باقی‌مانده باتری در خودروهای برقی. کیلومترشمار خودرو این امکان را فراهم می‌کند تا راننده مطمئن شود که خودرو دچار کمبود سوخت نمی‌شود، از سرعت مجاز تجاوز نمی‌کند و موتور بیش از حد در محدوده خطر (Redline) کار نمی‌کند.
این سیستم همچنین با ارائه اطلاعات اضافی مانند چراغ‌های هشدار فشار روغن در موتورهای احتراقی، فشار تایرها یا هشدارهای سیستم‌های کمک‌رانندگی پیشرفته (ADAS) به راننده کمک می‌کند. این اطلاعات از طریق نمایشگرهایی که در موقعیت‌های قابل‌مشاهده قرار دارند، ارائه می‌شوند تا ایمنی راننده و سرنشینان به حداکثر برسد.
صفحه‌ها و نشانگرهای معمول در کیلومترشمار خودرو
کیلومترشمار خودرو ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کیلومترشمار
- سرعت‌سنج
- نشانگر سطح سوخت یا ظرفیت باقی‌مانده باتری
- دور موتور
- سطح توان/بازتولید (در خودروهای برقی)
- حالت رانندگی یا دنده انتخاب‌شده
- نشانگر چراغ‌های راهنما
- وضعیت چراغ‌های جلو، از جمله نور بالا و مه شکن
- دمای بیرون
- هشدارهای خرابی موتور نظیر چراغ چک یا استاپ
- فشار باد تایرها
- هشدارهای سیستم مدرن ADAS
- دمای موتور (در خودروهای احتراقی) و….
اجزای کیلومترشمار خودرو و وظایف آنها
کیلومترشمار ماشین از نمایشگرهای مختلفی تشکیل شده است که یا به‌صورت آنالوگ یا دیجیتال، اطلاعات خودرو را پیش چشم راننده می‌گذارند.
سرعت سنج
یکی از برجسته‌ترین اجزای کیلومترشمار، سرعت‌سنج است که سرعت خودرو را نشان می‌دهد. این ابزار به راننده کمک می‌کند تا سرعت خودرو را در محدوده ایمن نگه دارد و از تجاوز از سرعت مجاز جلوگیری کند.
دور موتور
دور موتور میزان سرعت چرخش میل لنگ موتور، که به آن RPM (دور بر دقیقه) گفته می‌شود، را اندازه‌گیری می‌کند. این نشانگر اطلاعات ارزشمندی درباره زمان مناسب برای تعویض دنده در خودروهای دنده‌ای و نظارت بر عملکرد موتور ارائه می‌دهد.
نشانگر سوخت
این نشانگر میزان سوخت باقی‌مانده در باک را نمایش می‌دهد و به راننده کمک می‌کند زمان‌بندی مناسبی برای سوخت‌گیری داشته باشد و از اتمام سوخت در طول سفر جلوگیری کند.
نشانگر دما
این نشانگر دمای مایع خنک‌کننده موتور را کنترل کرده و راننده را از مشکلات احتمالی گرمای بیش‌ازحد مطلع می‌کند. این نشانگر برای جلوگیری از آسیب به موتور و حفظ عملکرد بهینه آن ضروری است.
چراغ‌های هشدار
کیلومترشمار خودرو همچنین شامل چراغ‌ها و نشانگرهای هشداردهنده‌ای است که در صورت بروز مشکلات یا نقص‌های احتمالی روشن می‌شوند. این چراغ‌ها ممکن است مشکلاتی مانند فشار پایین تایر، فشار روغن موتور، شارژ باتری یا نقص در موتور را نشان دهند.
نحوه عملکرد کیلومترشمار خودرو
کیلومترشمارهای سنتی موسوم به آنالوگ دارای صفحه‌ها و نشانگرهایی هستند که مستقیما به حسگرها متصل می‌شوند. این اتصال ممکن است مستقیم باشد، اما در خودروهای مدرن، داده‌ها از طریق واحد کنترل مرکزی (ECU) منتقل شده و با دیگر سیستم‌ها به اشتراک گذاشته می‌شوند. به عنوان مثال، نشانگر سوخت ممکن است به صورت مستقیم به حسگر داخل مخزن متصل باشد، اما اگر این اطلاعات از طریق ECU پردازش شود، امکانات اضافی مانند نمایش مسافت باقی‌مانده بر اساس سطح سوخت فراهم می‌شود.
سیستم‌های کامپیوتری خودروهای مدرن که از سیستم‌عامل‌های نوین استفاده می‌کنند، می‌توانند داده‌های مهم را جمع‌آوری کنند. این داده‌ها از طریق شبکه‌های یکپارچه خودرو به صفحه‌ها و نشانگرها منتقل می‌شوند و ویژگی‌هایی مانند کیلومترشمار مسافرتی با نمایش میانگین مصرف سوخت یا سرعت متوسط در طول سفر به‌طور زنده به‌روزرسانی می‌شود. کیلومترشمارهای دیجیتال امکان سفارشی‌سازی بیشتری در نمایش اطلاعات فراهم می‌کنند. نمایشگرهای هدآپ (HUD) نیز می‌توانند بخشی از داده‌های کیلومترشمار خودرو را نمایش دهند.
جزییات نحوه کارکرد کیلومترشمار خودرو
کیلومترشمار خودرو با ترکیبی از حسگرهای الکترونیکی، سیم‌کشی و ماژول‌های کنترلی عمل می‌کند. در اینجا یک نمای کلی از نحوه عملکرد آن آورده شده است:
۱- ورودی حسگرها: کیلومترشمار داده‌ها را از حسگرهای مختلف موجود در سراسر خودرو دریافت می‌کند. به‌عنوان‌مثال، سرعت‌سنج داده‌های خود را از حسگر سرعت خودرو دریافت می‌کند، درحالی‌که نشانگر دما داده‌ها را از حسگر دمای مایع خنک‌کننده موتور می‌گیرد.
۲- پردازش داده‌ها: پس از دریافت ورودی حسگرها، ماژول کنترلی کیلومترشمار داده‌ها را پردازش کرده و آنها را به اطلاعات قابل‌فهم برای راننده تبدیل می‌کند. این اطلاعات سپس بر روی نشانگرها و صفحه‌های مربوطه در کیلومترشمار نمایش داده می‌شوند.
۳- نمایش اطلاعات: داده‌های پردازش‌شده از طریق نشانگرها، چراغ‌ها و نمایشگرهای موجود در کیلومترشمار خودرو به‌صورت بصری به راننده ارائه می‌شود و این امکان را به راننده می‌دهد که پارامترهای مهم خودرو را در لحظه هنگام رانندگی نظارت کند.
تفاوت کیلومترشمار آنالوگ با دیجیتال
کیلومترشمارهای سنتی که از صفحه‌ها و نشانگرهای آنالوگ تشکیل شده‌اند، دارای عملکردهای ثابت هستند و هر نشانگر وظیفه خاصی را برای راننده انجام می‌دهد. در بسیاری از موارد، مقیاس‌ها به صورت پیش‌فرض بر روی صفحه‌ها چاپ شده‌اند و امکان تغییر واحدها (مانند مایل بر ساعت در مقابل کیلومتر بر ساعت) وجود ندارد، و همچنین ممکن است خطاهای کالیبراسیون وجود داشته باشد.
اما کیلومترشمارهای دیجیتال، نمایشگرهای هدآپ و صفحه‌های سیستم اطلاعات و سرگرمی که بخشی از سامانه دیجیتال خودرو هستند، امکانات سفارشی‌سازی بیشتری ارائه می‌دهند. راننده می‌تواند به‌طور انتخاب کند که سرعت بر حسب مایل یا کیلومتر بر ساعت نمایش داده شود.
همچنین امکان انتخاب نمایش اطلاعات ناوبری، جزئیات پخش رسانه یا کیلومترشمار مسافرتی وجود دارد. در سامانه دیجیتال، نمایشگرهای مختلف خودرو می‌توانند با یکدیگر هماهنگ شوند و به راننده این امکان را دهند که اطلاعات مورد نظر خود را در موقعیت دلخواه مشاهده کند. یک پلتفرم پیشرفته و یکپارچه محاسباتی خودرو با قابلیت اتصال به اینترنت این انعطاف‌پذیری را به‌شدت افزایش می‌دهد.
پنج دلیل خرابی کیلومترشمار خودرو
هنگامی که با مشکلاتی در خودرو خود مواجه می‌شوید، تشخیص دلایل رایج هر مشکل از موارد نادر بسیار مهم است. این کار کمک می‌کند تا از هدر رفتن وقت و هزینه برای تعمیر موارد غیرضروری جلوگیری کنید و همچنین خطر آسیب بیشتر ناشی از تعمیرات نادرست کاهش یابد. پنج دلیل رایج برای عدم کارکرد کیلومترشمار به شرح زیر است:
فیوز سوخته
یکی از رایج‌ترین دلایل خرابی کیلومترشمار خودرو، سوختن فیوز است.
اگر به این مشکل مشکوک هستید، جعبه فیوز خودرو را بررسی کنید. معمولا می‌توانید جعبه فیوز را زیر کاپوت یا داخل کابین خودرو پیدا کنید. پس از یافتن آن، به دیاگرام فیوز نگاه کنید و فیوزهایی که با برچسب «صفحه‌نمایش» یا «داشبورد» مشخص شده‌اند را پیدا کنید.
اگر متوجه شدید یکی از آنها سوخته است، آن را با فیوزی با آمپراژ مشابه تعویض کنید. به خاطر داشته باشید که هرگز از فیوزی با آمپراژ بالاتر از فیوز اصلی استفاده نکنید. پس از تعویض فیوز، مطمئن شوید که همه چیز به درستی کار می‌کند و سپس خودرو را برانید. اگر پس از تعویض فیوز، کیلومترشمار همچنان کار نمی‌کند، ممکن است مشکل دیگری وجود داشته باشد، مانند مسائل برقی دیگر.
اتصال شل سوکت
یکی دیگر از دلایل رایج خرابی کیلومترشمار خودرو، اتصال شل کابل‌ها است. این مشکل ممکن است در اثر ضربه به کیلومترشمار یا عبور خودرو از جاده‌های ناهموار ایجاد شود. برای رفع این مشکل، تمام اتصالات را بررسی کرده و اطمینان حاصل کنید که محکم هستند. اگر مشکل برطرف نشد، ممکن است نیاز باشد خودرو را به تعمیرگاه ببرید.
جعبه فیوز خراب
خرابی جعبه فیوز نیز یکی دیگر از دلایل رایج برای عدم کارکرد کیلومترشمار ماشین است. جعبه فیوز مسئول تامین برق کیلومترشمار است و اگر درست کار نکند، کیلومترشمار نیز کار نخواهد کرد. برای رفع این مشکل، باید جعبه فیوز را تعویض کنید. یک راه سریع برای تشخیص مشکل جعبه فیوز این است که بررسی کنید آیا همه چراغ‌های هشدار روی داشبورد روشن هستند. اگر چنین است، احتمالا مشکلی در تامین برق کیلومترشمار وجود دارد و تعویض جعبه فیوز باید مشکل را حل کند.
اتصال بدنه خراب
یکی دیگر از دلایل رایج خرابی کیلومترشمار خودرو، وجود مشکل در سیم منفی یا اتصال بدنه آن است. این اتصال، ترمینال منفی باتری را به شاسی فلزی خودرو متصل و مسیری برای جریان برق فراهم می‌کند. اگر این اتصال شل یا خورده شده باشد، ممکن است باعث خرابی کیلومترشمار شود. برای رفع این مشکل، اتصال را تمیز کرده و اطمینان حاصل کنید که محکم است. اگر مشکل حل نشد، ممکن است نیاز باشد سیم منفی را به طور کامل تعویض کنید.
خرابی دستگاه کیلومترشمار
خرابی خود دستگاه کیلومترشمار نیز یکی دیگر از دلایل رایج برای کار نکردن آن است. در این حالت ممکن است نشانگرها اعداد عجیبی را نشان دهند یا اصلاً کار نکنند. تعویض کیلومترشمار معمولا بهترین راه‌حل است. با این حال، اگر نمی‌خواهید فعلا هزینه کنید، چند راه‌حل موقتی را امتحان کنید:
- اطمینان حاصل کنید که فضای داخلی خودرو بیش از حد تاریک نیست.
- چراغ‌ها را برای چند دقیقه خاموش کنید و سپس روشن کنید تا ببینید مشکل حل می‌شود یا خیر.
- باتری خودرو را برای حدود ۱۰ دقیقه جدا کنید تا سیستم ریست شود، سپس دوباره آن را وصل کنید.
اگر این دو روش کارساز نبود، ممکن است مشکلی در اتصال بین جعبه فیوز و بلوک موتور وجود داشته باشد. در این صورت، بهتر است یک برقکار خودرو کیلومترشمار را بررسی کند.
نتیجه گیری
کیلومترشمار ماشین نقشی حیاتی در ارائه اطلاعات اساسی درباره وضعیت و عملکرد خودرو به راننده ایفا می‌کند. از سرعت و دور موتور گرفته تا سطح سوخت و چراغ‌های هشدار، کیلومترشمار به راننده کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌تری در جاده بگیرد. درک نحوه عملکرد کیلومترشمار خودرو می‌تواند آگاهی راننده را افزایش دهد و به تجربه‌ایمن‌تر و کارآمدتر در رانندگی کمک کند. چه در حال رانندگی در بزرگراه باشید و چه در خیابان‌های شهری، کیلومترشمار خودرو به‌عنوان مرکز اطلاعاتی خودرو شما عمل کرده و شما را در هر مرحله از مسیر آگاه و کنترل‌شده نگه می‌دارد.
نویسنده: حسین باباپور
سوالات متداول
۱. کیلومترشمار خودرو چه اطلاعاتی نشان می‌دهد؟
سرعت خودرو، دور موتور، میزان سوخت، دمای موتور و هشدارهای فنی مختلف را به راننده نمایش می‌دهد.
۲. دلیل خرابی ناگهانی کیلومترشمار چیست؟
رایج‌ترین دلایل شامل سوختن فیوز، شل شدن اتصالات، خرابی جعبه فیوز یا خود کیلومترشمار است.
۳. تفاوت کیلومترشمار دیجیتال و آنالوگ در چیست؟
کیلومترشمار دیجیتال قابلیت سفارشی‌سازی و نمایش اطلاعات بیشتر دارد، در حالی که آنالوگ ساده‌تر و ثابت است.
۴. آیا کیلومترشمار خراب خطرناک است؟
بله، چون راننده اطلاعات حیاتی مثل سرعت یا دمای موتور را ندارد و ممکن است ایمنی خودرو به خطر بیفتد.
۵. چگونه می‌توان از خرابی کیلومترشمار جلوگیری کرد؟
با سرویس منظم برق خودرو، تعویض به‌موقع فیوزهای معیوب و بررسی دوره‌ای اتصالات برقی می‌توان از خرابی جلوگیری کرد.
