زمانی که خودرو وارد ایران شده بود شاید هنوز کسی نمی‌دانست که این چهار چرخ آهنی ممکن است چه خطراتی داشته باشد. اما وقتی اولین تصادف در دوم آذر سال ۱۳۰۵ رخ داد و غلامحسین‌خان درویش، از نامدارترین موسیقیدانان ایران و صاحب‌سبک در زمان سلطنت قاجار، در اثر آن درگذشت مشخص شد که خودرو چندان هم امن نیست.
با بالا رفتن تعداد خودروها در سطح خیابان و معابر عمومی، آمار تصادفات هم بالا رفت. آن زمان نه خودروها چندان امن بودند، نه سرنشینان توجهی به رعایت نکات ایمنی داشتند. با از دست رفتن افراد بسیار در تصادفات، کم‌کم دولت‌ها به فکر افزایش ایمنی خودرو و مسافران افتادند. به همین دلیل رفته رفته لیستی از مواردی که خودروسازان باید رعایت می‌کردند، تهیه شد.
ورود استانداردهای ۸۵ گانه
گرچه خودروسازان کم‌کم متعهد شدند تا حداقل استانداردهایی را برای ایجاد ایمنی تولیدات‌شان رعایت کنند باز هم شاهد آمار بالای تصادفات و آسیب‌های جدی به سرنشینان بودیم. اینگونه شد که در سال ۱۳۹۶ نهادهای دولتی، فهرستی از نکات ایمنی لازم برای یک خودرو را در ۸۵ مورد تهیه کردند.
برخی استانداردهای ۸۵ گانه خودرویی عبارتند از:
- تجهیزات فرمان
- علائم و وسایل هشداردهنده شنیداری
- چراغ شب‌نما
- روشنایی چراغ پلاک عقب
- چراغ های مه شکن
- قلاب‌های بکسل
- سیستم برفک‌زدا و مه‌زدا شیشه جلو خودرو
- محدودکننده سرعت
- هدایت پذیری
- نصب کپسول آتش‌نشانی
- شیشه‌های ایمنی و نصب آنها
- سیستم ترمزگیری خودروهای سواری
- نصب تایرها
- حفاظت از افراد پیاده
- سیستم ترمز اضطراری پیشرفته
- سیستم هشدار خودرو
استانداردها چگونه رعایت می شوند؟
از سال ۱۳۹۶ دیگر فرقی نمی‌کرد خودرو داخلی باشد یا وارداتی، به هر حال باید این استانداردها را رعایت می‌کردند. استانداردهای ۸۵ گانه از همان ابتدا در مورد خودروهای وارداتی اعمال شد اما به خودروسازان داخلی مهلت داده شد تا کیفیت محصولات‌شان را رفته رفته ارتقا بدهند.اما این مسیر به آسانی طی نشد. از ابتدای اجرای این قانون، شرکت‌های خودروسازی تحریم‌ها را مانع اجرای کامل مفادش می‌دانستند. روند اجباری شدن رعایت این استانداردها برای خودروهای داخلی در سه فاز ۵۲ گانه، ۶۳ گانه و در نهایت ۸۵ گانه برنامه ریزی شد. به این صورت که از ابتدای دی ماه سال ۹۶ رعایت استانداردهای ۵۲، از دی‌ماه ۹۸ رعایت استاندارد ۶۳ گانه و از دی ماه سال ۹۹ رعایت استانداردهای ۸۵ گانه خودرویی اجباری شد.
اما فروردین ۱۴۰۰، غلامرضا شریعتی، رئیس سازمان استاندارد، اعلام کرد که خودروسازان به دلیل تحریم‌های آمریکا و مسائل و مشکلات ناشی از آن، نمی‌توانند ۹ استاندارد خودرویی را در محصولات‌شان اعمال کنند. در حال حاضر، ۸۵ استاندارد خودرویی توسط این سازمان اعلام شده که اعمال ۷۶ مورد از آنها در خودروهای تولید داخل اجباری و الزامی است.
در جریان اجرای این قانون در این سال‌ها، چند خودرو به دلیل عدم رعایت استانداردهای ۸۵ گانه از خط تولید و مونتاژ خارج شدند. نام برخی از خودروها در لیست زیر ذکر شده است.
- پیکان
- پژو ۴۰۵
- ریو
- MVM 315 سدان
- MVM 550
- تیگو ۵
- سایپا ۱۳۱
- سایپا ۱۳۲ دوگانه سوز
- سایپا ۱۴۱ بنزینی و دوگانه سوز
- پژو پارس با موتور XUM
- وانت تک کابین و دو کابین مزدا و کارا ۱۷۰۰ (بنزینی و دوگانه سوز)
- لیفان ۶۲۰
- لیفان X50
- لیفان X60
- جک J5
- هیوندای i10
ارتباط تصادفات و استانداردهای خودرو
دی‌ماه سال ۱۴۰۰ یک تصادف زنجیره‌ای در جاده بهبان رخ داد که باعث آسیب به ۵۰ خودرو شد. بعد از این حادثه بار دیگر مسئولان نهادهای مختلف و همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی فشارها را بر خودروسازان افزایش دادند تا کیفیت محصولات‌شان را بالا ببرند.
مهدی اسلام پناه، رئیس سازمان ملی استاندارد ایران، در همین زمینه گفته بود با اینکه حداقل استانداردهای لازم برای یک خودروی سواری برای خودروسازها تدوین شده اما باز هم شرکت‌های خودروسازی آنها را رعایت نمی‌کنند. حتی او گفت که اگر کیفیت به اندازه تعیین‌شده نرسد، با همکاری پلیس جلوی شماره‌گذاری خودروها گرفته خواهد شد.
با شروع سفرهای نوروزی سال ۱۴۰۱ و با توجه به لغو محدودیت‌های تردد کرونایی، باز هم شاهد افزایش آمار تصادفات جاده‌ای بودیم. ۱۱۰۱ نفر کشته در تصادفات جاده‌ای بار دیگر باعث افزایش فشار بر خودروسازان شد. گرچه نقش خطاهای انسانی در رخ دادن این فاجعه غیر قابل انکار است اما کیفیت پایین خودروهای داخلی هم تاثیر قابل توجهی در بالا رفتن میزان کشته‌ها داشت.
به همین دلیل این بار علاوه بر نهادهای قبلی، مجلس شورای اسلامی و حتی رئیس‌جمهوری هم به ماجرا وارد شدند که در نتیجه واردات خودرو هم در دستور کار قرار گرفت.
چرا رعایت استانداردهای خودرویی مهم است؟
کاهش آلودگی هوا، ایمنی سرنشین‌ها و عابران پیاده، ایمنی سایر خودروها در خیابان و جاده‌ها، کاهش تصادفات رانندگی ناشی از عدم استاندارد بودن قطعات و… همگی از جمله مواردی است که رعایت استانداردهای ۸۵ گانه را بیش از پیش مهم تلقی میکند.
نگاهی به استانداردهای تعیین شده برای تولید و عرضه خودروها نشان می‌دهد مسیر خودروسازی‌ها در رعایت استانداردهای بین‌المللی به ویژه در کشورهای در حال توسعه و تولید انبوه خودروهای رده متوسط، با چالش‌هایی همراه است. این مسیر برای کشوری همچون ایران که هم در تولید قطعات خودرو تبحر دارد و در تولید برخی قطعات به خودکفایی رسیده است و هم طراحی پلتفرم و خودروسازی را تجربه کرده است تا حدی ممکن و از بعدی دیگر مشکل است؛ چرا که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به ویژه صنعت خودروسازی تا حدی مسیر را برای خودروسازان پیچیده کرده است.
نویسنده: فاطمه امین الرعایا
