تسمه‌ تایمینگ یک قطعه پلاستیکی و ارزان‌‌ قیمت در موتور خودرو است که اگر دچار عیب و ایرادی شود، بسیاری از قطعات مهم ماشین را در معرض آسیب قرار می‌گیرند؛ به عبارتی پاره شدن این قطعه ارزان قیمت منجر به خرابی قطعات گران قیمت در موتور ماشین شده و خسارات زیادی به بار می‌آورد. بنابراین در نظر داشته باشید که به طور مرتب تسمه موتور اتومبیل خود را چک کنید تا ایرادی نداشته باشد همچنین هرگز با ماشینی رانندگی نکنید که تسمه تایم (timing belt) آن در معرض پارگی است.

تسمه تایم چیست؟

به صورت کلی انرژی ناشی از سوختن بنزین در محفظه احتراق، عامل اصلی حرکت ماشین محسوب می‌شود. تولید نیروی محرکه در خودروهای احتراقی با چهار عملیات اصلی یعنی مکش، تراکم، انفجار و تخلیه در موتور صورت می‌گیرد؛ در این میان قطعات مختلفی درگیر هستند که تسمه تایم یک قطعه کلیدی و بسیار مهم در انجام هر چهار عملیات اصلی موتور است.

این قطعه پلاستیکی وظیفه هماهنگی سرعت گردش میل‌لنگ و میل سوپاپ با یکدیگر را بر عهده دارد؛ در واقع میل‌لنگ را به میل سوپاپ متصل می‌کند تا طبق یک زمان‌بندی مشخص، عملیات باز و بسته شدن دریچه سوپاپ متناسب با موقعیت قرارگیری پیستون‌ها انجام گیرد.

نکته مهم: اگر به هر دلیلی زمان‌بندی باز و بسته شدن دریچه سوپاپ به هم بریزد، عملکرد موتور دچار مشکل اساسی خواهد شد.

تفاوت بین تسمه تایم و زنجیر‌تایم

تسمه تایم عملکرد بهتری دارد یا زنجیرتایم؟ تفاوت بین تسمه تایم و زنجیر‌تایم در چیست و کدام یک برای ایمنی موتور، انتخاب بهتری است؟

سوالاتی که همیشه میان رانندگان خودرو مطرح می‌شود و آن‌ها را دچار سردرگمی می‌کند.

تسمه تایم قطعه‌ای است که هیچ صدایی از خود تولید نمی‌کند و به دلیل جنس پلاستیکی و اصطحکاکی که حین حرکت خودرو ایجاد می‌شود، به مرور زمان دچار فرسایش شده و نیاز به تعویض در مدت زمان مشخص دارد که هزینه تعویض آن بسیار کم است.

زنجیرتایم قطعه‌ی فلزی پر سر و صدایی است که عمر طولانی‌تری دارد؛ حتی بعضی معتقدند عمر آن به اندازه عمر خود ماشین است و هیچ‌وقت نیازی به تعویض آن نیست. ما به شما توصیه می‌کنیم که به صورت مرتب سلامت زنجیرتایم ماشین خود را چک کنید تا از عدم نیاز به تعویض آن اطمینان حاصل پیدا کنید.

از لحاظ عملکردی زنجیرتایم گزینه بهتری است، زیرا که انتقال قدرت توسط آن نسبت به تسمه تایم بیشتر است؛ همچنین به دلیل عدم نیاز به تعویض در بیشتر موارد، هزینه‌ی کمتری را بر عهده شما می‌گذارد.

در نظر داشته باشید که پارگی تسمه تایم منجر به تعمیر یا تعویض موتور می‌شود؛ در صورتی که پارگی زنجیرتایم به احتمال بسیار بالا با تعویض کل موتور خودرو همراه است و قابل تعمیر نیست. همچنین در موارد نادر این امکان وجود دارد که زنجیر تایم به یک باره دچار پارگی شود.

بعد از پارگی تسمه تایم چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

1. زمان‌بندی باز و بسته شدن سوپاپ موتور مختل می‌شود.
2. پیستون با سوپاپ‌ها برخورد کرده و منجر به تولید صدای بلندی از موتور می‌شود.
3. اکسیژن و سوخت در زمان مشخص وارد سیلندر نشده و در نتیجه تامین نیروی محرکه ماشین دچار اختلال می‌شود.

به طور قطع نمی‌توان گفت که پاره شدن تسمه تایم برای تمامی اتومبیل‌ها نتیجه یکسانی دارد، زیرا که خودروهای مختلف واکنش‌های متفاوتی در برابر پارگی تسمه تایم دارند. به طور مثال با پارگی تسمه تایم در پراید ساخت قدیم به این دلیل که پیستون‌ها با سوپاپ برخوردی ندارند، تنها موتور خاموش شده و قطعات سرسیلندر هیچ آسیبی نمی‌بینند؛ اما با پارگی تسمه تایم در خودروهایی مانند سمند، سوپاپ‌ها با پیستون به شدت برخورد می‌کنند و ممکن است این پارگی منجر به معیوبی سرسیلندر، سوپاپ‌ها و قطعات استفاده شده در هر کدام شود و یا حتی نیاز به تعویض یک یا تمامی قطعات باشد.

زمان مناسب تعویض تسمه تایم

هر خودرویی دارای یک کتابچه راهنما است که در آن اطلاعاتی همچون عمر مفید تسمه تایم ذکر می‌شود. به یاد داشته باشید که قبل از تاریخ انقضا تسمه تایم اقدام به تعویض آن کنید .

همچنین به صورت مرتب سلامت آن را بررسی کنید، زیرا که گاهی زودتر از زمان تعیین شده معیوب می‌شود. اهمیت زمان تعویض تسمه تایم، هنگام خرید خودرو دست دوم بسیار بیشتر است و از آنجایی که تشخیص آن سخت است، ما به شما توصیه می‌کنیم که حتما برای بررسی سلامت و عمر باقیمانده تسمه به مکانیک مراجعه کنید.

علائم زمان تعویض تسمه تایم

1. صدای قیژ قیژ موتور: دقت داشته باشید که تسمه تایم قبل از پاره‌ شدن، صدای به‌خصوصی در موتور ایجاد می‌کند که هنگام شتاب‌گیری ماشین بیشتر مشهود می‌شود. بنابراین بهتر است با شنیدن همچین صدایی که شبیه به قیژ قیژ است، بعد از بررسی تسمه توسط مکانیک اقدام به تعویض آن کنید.
2. دود زیاد خروجی از اگزوز: در صورتی که تسمه تایم مشکلی داشته باشد، موتور مجبور به تلاش با شدت بیشتری است تا قطعات را تحت فشار به حرکت در بیاورد که در نتیجه اگزوز خودرو نسبت به حد معمول، دود بیشتری را تولید خواهد کرد.
3. فرسایش دندانه‌های تسمه تایم: بهتر است به صورت مرتب تسمه تایم ماشین خود را بررسی کنید تا از سلامت دندانه‌های آن اطمینان حاصل پیدا کنید؛ زیرا  به مرور دندانه‌ها دچار خوردگی‌ می‌شوند و ممکن است تسمه زودتر از عمر مفید خود معیوب و غیر قابل استفاده شود.
4. عدم تنظیم صحیح موتور: اگر دور موتور شما هنگام شتاب‌گیری به دو تا چهار هزار رسید، نشان دهنده این است که موتور خودرو به درستی تنظیم نیست. یکی از دلایل این عملکرد غیر صحیح می‌تواند شل بودن تسمه تایم یا از بین رفتن دندانه‌های آن باشد.
5. مشکلات استارت خودرو: یکی از دلایل درست کار نکردن استارت ماشین می‌تواند به‌ هم خوردن زمان‌بندی باز و بسته شدن دریچه سوپاپ‌ها باشد که این امر نتیجه وجود یک تسمه تایم دارای ایراد در موتور است.

عمر مفید تسمه‌ تایم برخی از خودروهای داخلی

• پراید: ۸۰ هزارکیلومتر
• ریو: ۶۵ هزار کیلومتر
• زانتیا: ۶۵ هزار کیلومتر
• پژو ۲۰۶ تیپ دو: ۷۰ هزار کیلومتر
• پژو ۲۰۶ تیپ پنج: ۶۰ هزار کیلومتر
• پژو ۴۰۵: ۶۰ هزار کیلومتر
• تندر ۹۰: ۴۵ هزار کیلومتر
• رانا: ۶۰ هزار کیلومتر

به هیچ وجه تعویض تسمه تایم ماشین خود را عقب نیندازید و حتما قبل از  پایان رسیدن تاریخ انقضای آن، اقدام به تعویض کنید. همچنین با هر بار تعویض تسمه تایم، کیلومتر کارکرد ماشین خود را یادداشت کنید تا زمان تعویض مجدد آن فراموش نشود.

پارگی این قطعه ارزان منجر به خرابی قطعات بسیار گرانی در موتور شما خواهد شد؛ بنابراین توصیه می‌شود قبل از هر مسافرتی به مکانیک مراجعه کنید تا علاوه بر بررسی بخش‌های دیگر خودرو، سلامت تسمه تایم هم کنترل شود تا در مسیر طولانی سفر و جاده‌ها دچار مشکل نشوید.

نویسنده: شیوا فاضلی