شمع خودرو، قطعه‌ای کوچک و مهم با هدف شروع فرآیند احتراق در موتور است. تمام وسایل نقلیه‌ای که با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند؛ برای تکمیل عملیات احتراق در پیشرانه، نیاز به ابزاری همچون شمع ماشین دارند که با جرقه زدن، عاملی برای آغاز کار موتور باشد.
با استارت ماشین، پس از اینکه سوخت به داخل سیلندر انتقال پیدا کرد و با هوا ترکیب شد؛ شمع خودرو با دریافت ولتاژ بالا و جرقه زدن، منجر به سوختن بنزین یا گاز و تولید انرژی مورد نیاز جهت شروع فعالیت قطعات موتور و در نتیجه، حرکت وسیله نقلیه می‌شود.
نحوه کار شمع خودرو
باتری خودرو منبعی است که ولتاژ اولیه مورد نیاز برای عمل جرقه زدن را تامین می‌کند. قطعه‌ای در این فرآیند به نام کوئل وجود دارد که از سیم پیچی‌های القایی تشکیل شده؛ وظیفه این ابزار دریافت ولتاژ پایین از باتری، تقویت جریان آن و انتقال آن به سمت شمع خودرو است.
از طرفی، دو الکترود مثبت و منفی در شمع وجود دارد که پس از دریافت ولتاژ، جریان آن را دوباره افزایش داده و منجر به بالا رفتن ولتاژ گازهای موجود در محفظه می‌شوند؛ در ادامه رسانای جریان الکتریکی شده و احتراق سوخت فسیلی شروع می‌شود.
نکته مهم: شمع ماشین به ولتاژی بین ۱۲ تا ۲۵ هزار ولت نیاز دارد تا عملکرد درست و به موقعی داشته باشد.
اجزای شمع ماشین
این قطعه حیاتی که بر روی سر سیلندر قرار می‌گیرد؛ از اجزای مختلفی تشکیل شده است:
- عایق چینی
- الکترود مثبت
- الکترود منفی
- واشر
انواع شمع ماشین
در بازار قطعات یدکی، چندین مدل شمع ماشین وجود دارد که مشخصات، کارایی، طول عمر و قیمت آن‌ها با هم متفاوت است.
- شمع گرم: این نوع، بیشتر برای پیشرانه‌هایی مناسب هستند که با دور پایین کار می‌کنند و به عبارتی به دلیل عدم تولید گرمای زیاد، سرد هستند. نکته مهم این است که درصد زیادی از رسوبات کربن به مرور زمان بر روی این مدل شمع خودرو قرار می‌گیرند که باعث کاهش عمر قطعه می‌شود.
- شمع سرد: این نوع که بیشتر در موتورهای با دمای بالا استفاده می‌شود؛ پس از هر بار احتراق، خیلی زود سرد می‌شوند.
- نیکلی یا مسی: شمع‌های مسی، مقاومت کمی در برابر گرما دارند و طول عمر مفید آن‌ها بین ۲۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر است.
- پلاتینیومی: جنس الکترود این نوع شمع ماشین از آلیاژ پلاتینوم است؛ عمر مفید آن بالا بوده و تا حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر را پشتیبانی می‌کند. همچنین توانایی تحمل حرارت ۲۵۰۰ درجه سانتی‌گراد را دارد.
- ایردیومی: جنس الکترود مثبت این قطعه از ایریدیوم بوده و طول عمر آن نسبت به نوع پلاتینیومی، بیشتر است.
- چند الکترودی: در این مدل، دو پلاتین دو الکترودی و در نتیجه، دو مسیر جهت عمل جرقه‌زدن وجود دارد. در نظر داشته باشید که عمر مفید این مدل، زیاد است؛ اما تنها برای خودروهای مجاز، توصیه می‌شوند.
دلایل خرابی شمع
-
- حرارات بالا: یکی از علت‌های کاهش عمر شمع‌ها، دمای بالا و گرم‌شدن بیش از حد آن است. زیرا گاهی به دلیل زمان‌بندی اشتباه در احتراق هوا و ترکیب سوخت داخل سیلندر پیش از جرقه، دمای قطعه مذکور بالاتر از حد معمول می‌رود.
- نشت روغن: دلیل دیگر خرابی زودهنگام شمع، آلودگی آن با روغن است. از آنجایی که درزبندی قطعه‌های پیشرانه به مرور زمان آسیب می‌بیند؛ نشت روغن به سایر قطعات موتور همچون شمع خودرو، انکار ناپذیر است.
- آلودگی قطعه با کربن زیاد: افزایش کربن موجود روی سر شمع، دلیل دیگری است که عمر قطعه را کم می‌کند. انتقال سوخت آلوده و استفاده از فیلتر هوای معیوب، عواملی هستند که به انتشار بیش از حد کربن در موتور کمک می‌کنند.
زمان مناسب تعویض شمع خودرو
مصرف سوخت بالا، خام سوزی و کاهش قدرت موتور هنگام شتاب‌گیری از مهم‌ترین مشخصه‌های نیاز به تعویض شمع ماشین است. علاوه بر این نشانه‌ها، تغییرات در حالت و رنگ چینی عایق روی قطعه، کمک بسیار زیادی در تشخیص وضعیت آن می‌کند.
چینی شمع سالم دارای ظاهری خاکستری، زرد یا قهوه‌ای کم‌رنگ است؛ همچنین ردی از مکمل‌های سربی سوخت و کربن بر روی سطح آن وجود ندارد. اما شمع معیوب دارای ایرادهای ظاهری است که با توجه به آن‌ها می‌توانید؛ به راحتی متوجه خرابی قطعه شوید:
- تغییر رنگ چینی: به دلیل آلودگی‌های موجود در اثر مواد افزودنی موجود در بنزین بدون سرب که برای افزایش اکتان استفاده می‌شود؛ سطح چینی شمع خودرو، صورتی یا قرمز می‌شود.
- وجود بنزین روی شمع: گاهی به دلیل وجود ایرادهایی همچون میزان نادرست ترکیب سوخت و هوا در محفظه سیستم جرقه‌زنی، سرِ شمع آلوده به بنزین شده و رنگ چینی آن به سیاهی می‌زند.
- ترک‌خوردگی چینی: مقدار اکتان پایین سوخت، منجر به ترک‌خوردگی یا کنده‌شدن چینی سر شمع یا الکترود منفی می‌شود که عمل جرقه زدن را مختل می‌کند. همچنین یکی دیگر از علائم آن نیز شنیدن صدای تق‌تق از موتور است.
- فرسودگی الکترود: اگر زمان تعویض شمع ماشین را به تعویق بیندازید؛ الکترود مرکزی آن ممکن است که دچار سوختگی شده و تا حد زیادی فرسوده شود. در چنین شرایطی، نسبت به تعویض فوری قطعه اقدام کنید تا آسیبی به خودرو نرسد.
- لعاب روی چینی: گاهی به دلیل رانندگی زیاد در حالت تخته گاز و مسیرهای طولانی، تجمع ترکیبات سربی بنزین بر روی سر شمع، بیش از حد معمول می‌شود؛ در نتیجه، لایه لعابی به رنگ زرد یا سبز ایجاد شده که تنها راه رهایی از آن، تعویض قطعه است.
- ذوب‌شدن الکترود مرکزی: در صورتی که شمع، بسیار گرم شود یا وایرهای قطعه، برق دزدی داشته باشند؛ الکترود مرکزی یا منفی ذوب شده و چینی آسیب جدی می‌بیند. برای مواجه نشدن دوباره با چنین مشکلی، باید از شمع خودرویی استفاده کنید که دارای کیفیت خوب و دامنه حرارتی بالا باشند.
تهیه و تنظیم: تیم تولید محتوا خودرو45
