باک خودرو مخزن ایمنی است که به نوعی بخشی از قوای محرکه محسوب شده و بسته به نوع وسیله نقلیه از شکل، جنس و محل قرارگیری متفاوتی برخوردار است.
کلمه باک از زبان روسی الهام گرفته شده و به‌طورکلی به مخزنی اطلاق می‌شود که سوخت در آن نگهداری می‌شود. در خودرو اما باک مخزنی است که سوخت خودرو اعم از بنزین، گازوئیل و گاز را در خود نگهداری کرده و در مواقع نیاز به موتور، پمپاژ می‌کند. میزان (سایز)، جنس و محل قرارگیری باک خودروها بسیار گسترده بوده و از نظر اندازه و پیچیدگی متفاوت است.
مهندسان خودرو باکی را به عنوان یک مخزن ایمن تایید می‌کنند که بتواند مقدار معینی از سوخت را ذخیره و از تبخیر و نشت آن جلوگیری کند. این باک باید بتواند با روشی مطمئن و بدون ایجاد جرقه پر و یا حتی تخلیه شده و در طی فرآیندهای مذکور خطری را برای خودرو و سرنشینان آن ایجاد نکند. به‌علاوه سوخت درون باک نیز باید قابل اندازه‌گیری باشد و این مخزن باید به نحوی طراحی شده باشد که مشکلی در خصوص ارزیابی و اندازه‌گیری محتوای درون آن وجود نداشته باشد. باک خودرو نیز احتیاج به سیستم تهویه دارد چرا که اگر بخارهای حاصل از سوخت به باک فشار آورد این بخارها مدیریت شده و انفجار رخ ندهد و در نهایت یک باک باید بتواند به بهترین و مطمئن‌ترین روش ممکن قوای محرکه خودرو را از طریق پمپ تغذیه کرده و در این خصوص خساراتی به موتور وارد نکند. در واقع باک خوب تضمین کننده ایمنی و بقا موتور و صدالبته خودرو است.
در خودروهای اولیه باک سوخت بشکه‌ای بود که در ارتفاعی بالاتر از موتور خودرو قرار گرفته و به لطف شیب ایجاد شده سوخت را به سمت محفظه احتراق روان می‌کرد. در این خودروها احتیاجی به پمپ سوخت نبوده و همچنین مسئله ایمنی سرنشینان و پایین نگه داشتن وزن خودرو نیز چندان مطرح نبود. در مدل‌های فعلی باک خودرو در قسمت تحتانی شاسی و در زیر صندلی‌های عقب قرار دارد و در این حالت در هنگام تصادفاتی که از پشت رخ میده از باک نیز محافظی حداقلی صورت می‌پذیرد.
جنس باک خودرو از چیست؟
نکته حائز اهمیت در خصوص باک خودروها توجه به جنس آن‌ها است. تجربه نشان داده استفاده از مواد پلاستیکی به‌عنوان مواد اولیه مورد استفاده در باک‌ها در طولانی‌مدت بسیار خطرآفرین است چراکه این مواد اولیه می‌توانند با سوخت درون باک خودروها اعم از سوخت‌های دیزلی، بنزینی و گازی واکنش نشان داده و اشباع شوند.
نکته دیگر اهمیت بالای ترک‌خوردگی در باک خودروها است. بر اساس قوانین مورد تایید سازمان استاندارد ایالات متحده مخازن سوخت مورد استفاده در انواع آزمایشگاه‌ها، خودروها، تانک‌ها، هواپیماها و سایر وسایل نقلیه باید به‌نحوی طراحی شوند که احتمالا ترک‌خوردگی در آن‌ها در حداقل‌ترین حالت ممکن بوده و طراحی نیز در ساده‌ترین شکل باشد.
باکی که از جنس فلز چکش‌خور باشد در برابر ضربه‌های شدید مقاوم بوده و احتمال سوراخ شدن یا به وجود آمده نشتی در آن بسیار کم است این باک وزن بالایی داشته و همین موضوع مشکل‌آفرین است. بنابراین باید به سراغ مخازنی رفت که نه‌تنها در برابر ضربه مقاوم‌اند که وزن کمی نیز دارند.
پلاستیک فشرده و پلیمر‌های چند لایه مواد اولیه‌ای هستند که می‌توانند مخزن مورد نظر ما را تولید کنند. این مواد در مقابل خوردگی و ضربه مقاومت بسیار بالایی داشته و از طرف دیگر وزن کمی نیز دارند. پلاستیک‌های فشرده و مقاوم نه‌تنها در تولید باک خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرند بلکه برای نگهداری سوخت و مواد اشتعال‌زای دیگر نیز گزینه بسیار مناسبی هستند.
نحوی کار باک خودرو به چه صورت است؟
باک یک حلقه کلیدی در سیستم احتراق موتور محسوب شده و در واقع تکمیل‌کننده فعل سوخت‌رسانی است. چه باک خودرو از جنس پلاستیک باشد و چه فلز ممکن است پمپ سوخت در درون و یا بیرون آن نصب شود که البته عموما پمپ سوخت در درون باک قرار می‌گیرد. به‌طورکلی و در تمامی این موارد سوخت از محیط بیرون به درون باک منتقل شده و به واسطه پمپ به سمت موتور هدایت می‌شود. همین سوخت فارغ از نوع آن در موتور با هوا مخلوط شده و با سوختن خود خودرو را به حرکت وا‌می‌دارد. این که باک از چه جنسی باشد، در چه محلی از خودرو قرار گرفته باشد و پمپ سوخت به چه نحوی با آن ارتباط گرفته باشد همه به نوع خودرو و طراحی آن بستگی دارد.
دلایل خرابی باک خودرو چیست؟
درست است که باک خودرو یک قطعه مصرفی نیست اما به‌طورقطع گذر زمان و استفاده مداوم از خودرو بر روی سلامت آن نیز تاثیر می‌گذارد. دلایل زیادی برای آسیب به باک خودرو وجود دارد. از آنجا که عموما باک در زیر خودرو قرار دارد اصلا دور از انتظار نیست که با جسم سختی برخورد کرده و سوراخ شود. خوردگی نیز در مناطقی که مقدار زیادی برف و یخ وجود دارد بسیار رایج است. سوراخ شدن باک نسبت‌به خوردگی مسئله جدی‌تری بوده و عموما راه حل مناسب برای آن تعویض باک است.
تعمیر باک خودرو
سرویس و تعمیر به‌موقع باک خودرو از دو جنبه قابل بررسی است. از یک بعد سرویس به‌موقع موجب جلوگیری از هدررفت سوخت و افزایش هزینه‌ها شده و بر جنبه اقتصادی اثر گذار است و از بعد دیگر از نشتی و احتمال آتش‌سوزی و انفجار جلوگیری می‌کند.
اگر در خودرو خود به‌خصوص در قسمت‌های تحتانی متوجه بوی بنزین و یا گاز شده و یا علائم نشتی را در محل پارک خودرو یافتید سریعا و بدون اتلاف وقت یک تعمیرکار مجرب بیابید. در این مواقع توصیه ایمنی آن است که خودرو از محل پارک خود تکان داده نشود. این مهم‌ترین نشانه‌ای است که شما را راهنمایی می‌کند تا باک خودرو خود را مورد بررسی قرار دهید. این نکته را در نظر داشته باشید که نشتی باک خودرو به مرور زمان نه تنها بهتر نمی‌شود بلکه علاوه‌بر به‌خطر انداختن جان سرنشینان مصرف بنزین را نیز به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
تعمیرکارها عموما چندان تمایلی به تعویض باک نداشته و تلاش می‌کنند که محل نشتی را یافته و مخزن سوخت را تعمیر کنند. برای سرویس باک به‌طور معمول سوخت درون آن تخلیه شده و جستجو برای یافتن محل نشتی آغاز می‌شود. علاوه‌بر باک لوله‌های سوخت و اتصالات آن‌ها نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. باک‌های آسیب دیده با استفاده از چسب‌های مخصوص یا جوش دادن تعمیر می‌شوند و اگر باکی قابل تعمیر نباشه تعویض خواهد شد.
لازم به ذکر است که باک خودرو نیز مانند سایر قطعات خودرو آن احتیاج به نگهداری داشته و بی‌توجهی به آن می‌تواند عواقب هزینه‌بری را در پی داشته باشد. یکی از اقدامات زیان‌باری که پیوسته در زمینه باک خودروها صورت می‌پذیرد رانندگی با باک خالی است.
بسیاری از رانندگان چراغ هشدار سوخت خودرو را نادیده گرفته و سوخت کافی برای اتومبیل خود تامین نمی‌کنند. این کار به‌طور بالقوه به خودرو آسیب زده و می‌تواند برای راننده گران تمام شود.همچنین راندن خودرو با باک خالی علاوه‌بر استرسی که به همراه دارد پمپ سوخت را نیز در معرض سوختن و یا نیم‌سوز شدن قرار می‌دهد. خرابی پمپ سوخت منجر به کارایی پایین خودرو در زمان شتاب‌گیری و عدم روشن شدن خودرو می‌شود. بنابراین اکیدا توصیه می‌شود هرگز با باک خالی رانندگی نکنید. یکی دیگر از نکات قابل توجه درباره باک خودرو، بررسی و چک آن پیش از اولین حرکت خودرو و یا تردد در مسیرهای طولانی است، بدین صورت که هنگام آب‌بندی خودرو نیز حتما باک خودرو را چک کنید؛ چرا که ممکن است این قطعه در سرما و گرما (در پارکینگ یا نمایشگاه خودرو) دچار ترک خوردگی و یا ضربه و آسیب شده باشد.
چرا نباید باک بنزین خودرو را پر کنیم؟
بنزین زدن کاری است که هر لحظه هزاران نفر انجام می دهند. برخی عادت‌ها درباره بنزین خودرو به اشتباه در میان افراد جا گرفته است. برای مثال برخی‌ها باک بنزین را کاملا پر می‌کنند اما نمی‌دانند که این کار مشکلاتی را به همراه دارد.
نحوه صحیح بنزین زدن خودرو
هنگامی که اقدام به سوختگیری می‌کنید، نازل پمپ بنزین میزان مناسب بنزین را تشخیص می‌دهد و پس از پر شدن باک، جریان بنزین را قطع می‌کند. این کار برای افزایش ایمنی و حفاظت از قطعه‌ای به نام کنیستر انجام می‌شود. بنزین خودرو مقدار زیادی بخار تولید می‌کند. تجمع بخار زیاد در باک خودرو خطرناک است. در خودروهای مدرن برای کنترل بخار بنزین از فیلتر بخار بنزین یا همان کنیستر استفاده شده است.
کنیستر چیست؟
این قطعه که با کربن اکتیو پر شده، بخار بنزین را کنترل و آن را به مسیر سوخت هدایت می‌کند. بنزین سبب معیوب شدن این قطعه می‌شود. کنیستر علاوه بر کنترل بخار بنزین، نقش مهمی در ایمنی خودرو و کاهش آلودگی هوا دارد. این قطعه از قطعات مهم و گران قیمت در خودرو است که در صورت آسیب دیدن باید تعویض شود. بهترین راه برای محافظت از این قطعه پر نکردن کامل باک بنزین است.
بعد از قطع شدن جریان بنزین توسط نازل، بنزین زدن را ادامه ندهید
نازل پمپ بنزین مقدار بنزین مورد نیاز باک خودرو را تشخیص می‌دهد و پس از اینکه باک به اندازه کافی پر شد، جریان بنزین را قطع می کنند. عده‌ای برای اینکه به عدد رندی در بنزین زدن برسند پس از قطع شدن جریان بنزین دوباره اقدام به سوختگیری می‌کنند تا باک کاملا پر شود. هنگامی که باک پر می‌شود بنزین وارد کنیستر می‌شود. ورود بنرین به کنیستر، خرابی آن را به دنبال دارد. همچنین پر کردن بیش از اندازه باک باعث سریز کردن و ریختن آن روی زمین می‌شود که ممکن است سبب آتش سوزی در پمپ بنزین شود
نکاتی درباره روش صحیح بنزین زدن
- پس از برداشتن نازل سوخت، منتظر بمانید تا عدد روی کنتور صفر شود.
- با استفاده از گیره‌ای که در زیر نازل بنزین وجود دارد، شدت آن را کنترل کنید.
- هرگز دستگیره را با تمام قدرت فشار ندهید چراکه بنزین با شدت وارد باک می‌شود و این کار توصیه نمی‌شود.
- بهتر است گیره نازل را روی اولین شیار قرار دهید تا شدت بنزین کم شود.
- آرام بنزین زدن بخار کمتری را متصاعد می‌کند و سبب محافظت از کنیستر می‌شود.
- آرام بنزین زدن از هوا گرفتن باک خودرو جلوگیری می‌کند.
با باک خالی رانندگی نکنید!
برخی افراد پس از روشن شدن چراغ بنزین آن را با این تصور که چند کیلومتر دیگر خودرو راه می‌رود نادیده می‌گیرند. روشن شدن چراغ بنزین به این معنا است که خودرو در حال استفاده از بنزین رزرو است و تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از ظرفیت باک را شامل می‌شود. رانندگی کردن با خودرویی که چراغ بنزین آن روشن شده، خراب شدن پمپ بنزین را به دنبال خواهد داشت. پمپ بنزین قطعه‌ای است که در باک سوخت وجود دارد، این قطعه بنزین را از باک به موتور می‌فرستد. این قطعه با بنزین روان خنک می‌ماند. سوخت کم سبب داغ شدن پمپ بنزین می‌شود. پمپ بنزین در اثر حرارت زیاد می‌سوزد. تعمیر این قطعه هزینه زیادی دارد و خرابی آن باعث کاهش شتاب خودرو، روشن نشدن و پایین آمدن کارایی آن می‌شود. از طرفی رسوبات و ناخالصی‌هایی دارد که بعد از خالی شدن باک به کف آن می‌رسند و فیلتر سوخت را فیلتر می‌کنند. یکی دیگر از معایب رانندگی با باک خالی، آسیب به کاتالیزور اگزوز است؛ کم بودن بنزین سبب احتراق ناقص می‌شود و در نتیجه این احتراق به کانالیزور آسیب وارد می‌کند. بهتر است همیشه یک سوم باک خودرو پر باشد تا به سیستم سوخت رسانی آسیب وارد نشود. همچنین پس از روشن شدن چراغ بنزین هرچه سریعتر سوختگیری کنید تا هزینه سنگینی به خودرو تحمیل نشود.
خراب شدن باک بنزین
باک خودرو به دلیل آلاینده‌های جاده و فرسودگی خراب می‌شود. باک بنزین معمولا از قسمت بالایی شروع به خراب شدن می‌کند زیرا ذره‌های گرد و خاک، نمک در آن قسمت می‌مانند و با وجود رطوبت سبب خراب شدن باک بنزین می‌شوند. باک معیوب و سوراخ نشتی بنزین را به همراه دارد که باید تعمیر شود.
دلیل نشت بنزین از باک خودرو
خراب بودن لوله‌های انتقال سوخت
آسیب دیدن باک بنزین
محکم نبودن در باک
خرابی انژکتور
نشانه‌های نشتی بنزین
- به مشام رسیدن بوی شدید بنزین
- افزایش مصرف سوخت
- خیس بودن لوله‌های انتقال سوخت
بنزین زدن به شیوه نادرست و رانندگی با باک خالی سبب آسیب به خودرو می‌شود و هزینه زیادی را نیز به دنبال دارد بنابراین هرگز باک بنزین را پر نکنید و بعد از قطع شدن جریان بنزین به سوختگیری ادامه ندهید. همچنین رانندگی کردن با باک خالی از بنزین سبب آسیب به سیستم سوخت رسانی می‌شود که هزینه زیادی را به همراه دارد.
نویسنده: زهرا ملکی- شقایق صفی‌خانی
زمانی که بنزین درون لوله ورودی پر میگردد و با سر نازل برخورد می کند،سوختگیری قطع می گردد.
بخارات بنزین از بالاترین قسمت باک توسط دریچه ای که مانع از عبور مایعات می گردد و فقط اجازه عبور گاز را می دهد به سمت کنیستر حرکت می کند.
پس هنگامی که سوختگیری قطع می گردد سطح بنزین بالاتر از دریچه خروجی به سمت کنیستر است.
پس کمی بنزین اضافه تاثیری در عملکرد کنیستر ندارد.