علت لرزش فرمان ماشین در سرعت بالا و درجا؛ راه حل چیست؟

یکی از آزاردهنده‌ترین ایرادهای فنی در زمان خرید خودرو یا نگهداری آن، بروز پدیده لرزش فرمان است. این پدیده می‌تواند بر اثر ایرادهای فنی مختلف ایجاد شود که برخی از آن‌ها ارتباطی با سیستم فرمان خودرو نداشته و خطرآفرین نیستند اما برخی دیگر در عین نامربوط بودن به مجموعه سیستم فرمان می‌توانند در صورت عدم رسیدگی و توجه به موقع، به یک مشکل جدی و هزینه‌بردار بدل شوند.

به هر صورت بروز پدیده لرزش فرمان یک ایراد ظاهرا پیش پا افتاده اما اعصاب خرد کن است که به‌تنهایی می‌تواند نشانگر و علامت بروز یک ایراد فنی در یکی از بخش‌های خودرو باشد.

دسته بندی دلایل لرزیدن فرمان

لرزش فرمان را به صورت کلی می‌توان به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول لرزه‌ای است که به صورت پیوسته و از ابتدای حرکت خودرو در فرمان احساس شده و در سرعت‌های مشخص افزایش یافته یا از شدت آن کم می‌شود. گروه دوم لرزه‌ای است که به صورت موقت و تنها در برخی سناریو‌های خاص نظیر حرکت در پیچ یا به هنگام ترمز کردن بروز کرده و به محض عبور از آن سناریو، لرزه متوقف می‌شود.

دسته بندی این نوع لرزه‌ها می‌تواند شناسایی ابتدایی و توصیف ایراد را برای مکانیک ساده‌تر ساخته و در یافتن هرچه سریع‌تر و دقیق‌تر منشا ایراد کمک کند.

علت لرزش همیشگی فرمان(مانند لرزش فرمان در سرعت بالا)

بالانس نبودن تایر: حتی در تایرهای نو نیز بروز مقداری ایراد در فرایند قالب‌گیری محتمل است. در نتیجه به هنگام نصب تایر بر روی ریم‌ها، مجموعه ریم و تایر باید بالانس شود تا توازن وزنی در حول محور چرخ برقرار باشد. توجه داشته باشید که برداشتن تایر از روی ریم به منظور پنچرگیری و نصب دوباره آن باید با بالانس مجدد همراه شده یا تایر دقیقا همانند قبل بر روی ریم نصب شود.

بالانس کردن ریم و تایر یک اجبار فنی در راستای افزایش آسایش و ایمنی است

سیم زدن یا پله کردن تایر: اگر تایر فرسوده و قدیمی باشد، پدیده سیم زدن (پاره شدن دیواره سیمی تایر)، پله کردن (تخت شدن بخشی از تایر بر اثر ترمز شدید یا خواب طولانی خودرو) یا خشک شدن و ترک خوردن دیواره و عاج تایر می‌تواند به خروج تایر از شکل یک دایره کامل منجر شده و در حین حرکت با بروز لرزه همراه شود.

تصویری از سیم زدگی و بیرون زدگی بسیار خطرناک در دیواره تایر

ضربه خوردن ریم: پس از تصادف‌ها یا حتی برخورد سبک خودرو با جدول کنار خیابان یا ناهمواری‌های بسیار عمیق جاده، ممکن است لبه ریم ضربه خورده و ساختار آن با تاب و موج همراه شود. این تاب برداشتن ممکن است با چشم قابل رویت نباشد اما بر روی دستگاه قابل تشخیص است. اگر ریم آلیاژی باشد، این موج می‌تواند نشان از خستگی فلز یا بروز ترک‌های ریز در تنه ریم باشد که می‌تواند در دراز مدت به شکستن ناگهانی ریم بر روی دست انداز سنگین بی‌انجامد.

عدم تنظیم صحیح زاویه Tow: اگر خودرو را از زاویه بالا در نظر بگیریم، بخش جلوی چرخ‌های جلوی خودرو به میزان بسیار اندک به سمت داخل متمایل است. این زاویه تحت عنوان زاویه Tow شناخته می‌شود. اگر این زاویه میان دو چرخ جلو به یک اندازه نباشد یا تنظیم آن در یکی از چرخ‌ها برهم بخورد، به هنگام حرکت موجب اختلاف در زاویه حرکتی میان دو تایر شده و به بروز پدیده پرش یکی از تایرها منجر می‌شود. این پدیده می‌تواند به صورت لرزش فرمان بروز کند.

خرابی، پوسیدگی و فرسودگی بوش‌های زیربندی به جابجایی‌های غیر عادی می‌انجامد

خراب بودن قطعات زیربندی: خرابی در کمک فنر‌های سیستم تعلیق ممکن است به عدم دفع صحیح و سریع ضربات سطح جاده و در نتیجه جابجایی بیش از حد سیستم تعلیق منجر شود. همچنین خرابی در سیبک‌ها، بوش‌ها و اتصالات متحرک زیربندی در حین حرکت خودرو با جابجایی بی‌مورد مجموعه زیربندی و بروز لرزه همراه خواهد بود.

خرابی دمپر فرمان: برخی از خودروهای شاسی بلند آفرودی در سیستم فرمان خود دارای یک کمک هیدرولیکی هستند که ظاهر فیزیکی و طرز عملکرد فنی آن، کاملا مشابه به کمک سیستم تعلیق است. وظیفه این کمک هیدرولیکی دفع لرزه‌ها و ضربات ریزی است که بر روی ناهمواری‌ها به سیستم فرمان وارد می‌شود. اگر این کمک خراب شود، لرزه‌های طبیعی فرمان با شدت قابل توجهی در ستون فرمان و اتاق خودرو احساس خواهد شد.

استهلاک شدید جعبه فرمان: مستقل از نوع و سبک طراحی، جعبه فرمان خودرو یک گیربکس با طراحی بسیار دقیق و تلورانس بسیار کم است. بروز سایش و استهلاک زیاد در دنده‌های جعبه فرمان منجر به بروز لقی و جابجایی غیر استاندارد مجموعه فرمان و بروز لرزه می‌شود.

بروز فرسایش شدید در بلبرینگ توپی موجب جابجایی غیر استاندارد و لرزه فرمان می‌شود.

فرسایش بلبرینگ توپی: چرخ خودروها بر روی توپی بر دو بلبرینگ سوار هستند. این دو بلبرینگ وظیفه دارند که حرکت دورانی نرم چرخ‌ها را تحت سنگین‌ترین فشارها فراهم کنند. فرسایش این بلبرینگ‌ها بر اثر ورود رطوبت یا فرسایش طبیعی، با لرزه بسیار ظریف در فرمان و صدای زوزه بسیار خفیف همراه خواهد شد.

تاب داشتن گاردان: در خودروهای متحرک عقب، بروز لرزه در فرمان و اتاق خودرو می‌تواند از تاب داشتن میل گاردان بر اثر شل شدن اتصالات یا ضربه خوردن آن نشات بگیرد.

لرزش موقتی فرمان (لرزش فرمان در حالت درجا)

خرابی سه شاخه پلوس: سه شاخه پلوس را می‌توان نوعی بلبرینگ دانست. فرسودگی بیش‌ازحد این بخش معمولا خود را در پیچ‌ها و به هنگام دور زدن نشان می‌دهد. اگر این فرسودگی از حد ابتدایی فراتر رود، لرزه چرخ می‌تواند به اندازه‌ای شدید شود که در حین حرکت مستقیم نیز در فرمان و اتاق خودرو قابل احساس باشد.

تاب داشتن دیسک تنها با ابزار دقیق اندازه‌گیری یا تغییر رنگ نامتقارن دیسک قابل تشخیص است

تاب برداشتن دیسک ترمز: ورود به چاله آب پس از ترمزگیری سنگین، معمولا به بروز پدیده تاب برداشتن دیسک می‌انجامد. این تاب با چشم غیر مسلح قابل شناسایی نیست اما از آن‌جایی که سطح صاف دیسک برهم خورده و موج‌دار می‌شود، به هنگام ترمزگیری به کالیپر ترمز و پدال ضربه وارد کرده، اتاق خودرو و ستون فرمان را می‌لرزاند.

تاب برداشتن دیسک و صفحه: بروز تاب در اثر برخورد رطوبت، خرابی دوشاخه کلاچ یا اعمال ناموازی نیروی کلاچ بر روی دوشاخه کلاچ، می‌تواند به لرزش دیسک و صفحه و اتاق خودرو منجر شود. این ایراد معمولا پس از آغاز حرکت و رها کردن پدال از بین می‌رود.

لرزه‌های خطرناک

همان‌طور که بیان شد، بروز لرزه در فرمان و اتاق خودرو می‌تواند منشا مختلفی داشته باشد. بسیاری از این ایرادها با حساسیت و اولویت جدی همراه نیست اما در صورتی ایراد اصلی از بخش‌های مهم باشد، باید به سرعت تشخیص داده شده و در اولین فرصت تعمیر شود. به همین دلیل است که باید هر نوع لرزه در فرمان و اتاق خودرو را به سرعت پیگیری و رفع کرد.

به عنوان مثال اگر لرزه فرمان از تایر سیم زده یا ریم ترک خورده و تاب برداشته باشد، ممکن است به شکستن چرخ یا ترکیدن ناگهانی تایر منجر شود که خطرات مالی و جانی جبران ناپذیر به همراه خواهد داشت. لرزه‌ای که از تاب برداشتن دیسک ترمز نشات بگیرد به شکل محسوسی از توان ترمزگیری خودرو کاسته و با برهم زدن توازن میان توان ترمزگیری چرخ‌ها، می‌تواند باعث خروج خودرو از خط مستقیم به هنگام ترمزگیری شدید منجر شود.

به صورت کلی بروز لرزه در خودرو از این رو بسیار جدی گرفته می‌شود که تداوم لرزه در فرکانس‌های بخصوص می‌تواند در مدت زمان کوتاهی به شل شدن پیچ و مهره‌ها و اتصالات مهم زیربندی و قطعات داخل کابین بی‌انجامد. به صدا افتادن کابین کم‌ خطرترین ایرادی است که می‌تواند گریبان مالک را بگیرد و لذا لازم است قبل از خرید یا فروش خودرو نسبت به شناخت و رفع این ایراد اقدام کنید.

نویسنده: شهاب انیسی