با گذر زمان، رنگ و روی بازار خودرویی ایران از آمریکایی به ژاپنی، سپس به فرانسوی و حالا به چینی تغییر پیدا کرد. با این تفاوت که در برهم ریختگی چینی‌های متعدد در این بازار، هنوز رد پای پررنگی از فرانسوی‌ها رویت می‌شود. البته فرانسوی‌ها هم همانند سایر خودروسازان جهانی در مدل‌های روز، جز به صورت وارداتی در بازار ایران حضور ندارند و آنچه امروز ما به نام محصولات خودرویی فرانسوی در بازار تولیدی کشور از آن یاد می‌کنیم بعضا حتی فرانسوی هم نیستند. از نظر شخص نگارنده زمانی که یک محصول به ظاهر فرانسوی و اقتصادی از ساخته‌های بلوک شرقی اروپا، به یکی از پرفروش‌ترین محصولات خودویی در یک کشور بدل شود، باید فاتحه صنعت خودروسازی آن کشور را خواند اما چه کنیم که حقیقت تلخ و انکارناپذیر است.
بازار خودروی ایران در طول تاریخ نسبتا طولانی و لطمه خورده‌اش همواره محل جولان گزینه‌های اقتصادی ساخت کشورهای گواگون بوده است. با جود تنوع نسبتا زیاد گزینه‌های چینی در کشور، به دلیل داشتن قیمت نه چندان رقابتی آن‌ها و البته باوری که بین ایرانیان از دوام نسبی محصولات فرانسوی باب شده است، همچنان خودروهایی که ریشه فرانسوی دارند، در دیار ما محصولات برتری به شمار می‌آیند. ایران خودرو دو محصول تندر ۹۰ و رانا را بر خط تولید خود دارد که هر دو خودرو محصولاتی برگرفته از صنعت خودروسازی فرانسه است.
رانا جایگزین اقتصادی‌تر خودرو ۲۰۶ صندوق‌دار بود که از ابتدای دهه ۱۳۹۰ شمسی و در پس موفقیت فروش نسخه صندوق‌دار پژو ۲۰۶ روانه بازار کشور شد. نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ نیز شاهد ارائه محصولی جدید با نام ال ۹۰، یا همان L90 یا داچیا لوگان بودیم که در حقیقت محصولی بسیار اقتصادی با طراحی فرانسوی ویژه بازار بلوک شرقی اروپا و کشورهای درحال توسعه از ساخته‌های برند رومانیایی داچیا از زیرمجموعه‌های رنو بود.
فروش و استقبال بسیار زیاد از تندر ۹۰ در بازار ایران نشان دهنده نیاز بازار به وجود خودرویی کاملا اقتصادی و دم دست برای عموم مردم بود. رانا اما به دلیل این که خود از یک هاچ‌بک فرانسوی اقتصادی (پژو ۲۰۶) الهام گرفته و بیش از حد ارزان سازی شده بود، هرگز آن‌طور که انتظار می‌رفت مورد استقبال مشتریان قرار نگرفت. به همین دلیل ایکو در سال جاری ارائه نسخه پلاس رانا را در دستور کار قرار داد که در مقایسه با نسخه LX از ظاهری فیس لیفت شده بهره می‌گیرد.
طراحی: بد و بدتر
اگر بگوییم رانا از دیدگاه زیبایی برتر از ال ۹۰ است بدون شک بسیاری از طرفداران پر و پا قرص تندر ۹۰ شاکی خواهند شد. اما تنها فاکتور مشترکی که حتی میان طرفداران ال ۹۰ زیاد به چشم می‌آید، توافق همه آن‌ها مبنی بر زشتی بیش از حد ال ۹۰ است. از دیدگاه صنعتی و علمی، توجیه ظاهر بی‌حد و اندازه زشت تندر ۹۰ دلیلی خوبی به همراه دارد. زمانی که خودرو ویژه بازار هدف در حال توسعه از سگمنتی بسیار اقتصادی انتخاب می‌شود، سازنده مجبور است به هر نحو ممکن از سر و ته بودجه تولید خودرو بزند و این یعنی کاهش هزینه تولید به هر نحور ممکن. یکی از بهترین و ساده‌ترین قسمت‌های تولید خودرو در زمینه کاهش هزینه‌ها، ساده سازی فرایند طراحی و محدود کردن بودجه این بخش است.در نتیجه تا زمانی که طراحی خودرو کاربردی باشد زیبایی آن اهمیت چندانی ندارد و این یعنی کاهش قیمت نهایی فروش.
در نتیجه از ال ۹۰ انتظار چندانی در بخش طراحی نداشته باشید چراکه زیرساخت طراحی آن ظاهری جعبه مانند سوار شده بر خطوط تند و تز و زاویه‌دار اما فاقد هرگونه ظرافت و زیبایی است. تلاش طراحان این خودرو به منظور پایین نگهداشتن قیمت نهای در بخش طراحی نمای خارجی آن به خوبی مشهود است. جلوپنجره از جنس پلاستیک است که با قطعات کرومی تزئین شده و بخش‌های پلاستیکی رنگ متضاد روی سپر به هیچ عنوان با کیفیت نیستند. با این وجود همت بلند طراحان در حفظ تناسب نسبی طراحی چراغ‌های عقب و جلو با ظاهر کلی بدنه به واقع ستودنی است. اما ظاهر تندر ۹۰ تنها طی چند سال به واقع از تحمل خریداران خارج بود. خوشبختانه نسخه فیس لیفت شده خارجی آن با نام تندر ۹۰ پلاس در سال ۱۳۹۶ روانه بازار شد که ضمن بهره‌وری از بهبودهای متعدد در نمای خارجی، نمای داخلی آن نیز مورد ارتقا قرار گرفت و با نمای داخلی ساندرو جایگزین شد. همین بهبودهای اندک ظاهری موجب شد ظاهر تندر ۹۰اندکی قابل تحمل‌تر باشد اما به هیچ عنوان جا ندارد این خودرو را محصولی زیبا خطاب کنیم. یکی از بخش‌های طراحی ال ۹۰ که هضم آن به هیچ عنوان ساده نیست، ارتفاع کلی بیش از حد خودرو است. این خودرو از دیدگاه پلتفرم با ساندرو و البته کراس اوور داچیا داستر نیز مشترک است که البته در ایران به صورت وارداتی و تحت نام رنو داستر به بازار راه یافت.
شاید هنوز پس از گذر این زمان طولانی از تولید رانا هنوز هم نتوان تصمیم گرفت که در این خودرو دقیقا باید به دنبال چه نکته‌ای بود. بازار بی‌تنوع خودرویی ایران تا حد زیادی حق دارد که دست از سر ۲۰۶ بر ندارد. خودرویی که بیش از ۲۰ سال از تولید آن می‌گذرد اما ایران خودرو تحت هیچ شرایطی دست از آن نکشید چراکه این خودرو گاو شیرده ایکو در بازار خودروهای داخلی بود که استقبال بی‌نظیر و پایان ناپذیر مردم ایران از این خودرو همچنان پابرجا است پس چرا ایکو باید ضررهای انباشته شده و دردسرهای خود را با ارائه خودرویی جدید بیشتر کند؟
در نتیجه رانا به عنوان خودرویی اقتصادی‌تر از نسخه سدان 206 SD به بازار وارد شد. نمای خارجی آن به جرات جز در تمایز میان چراغ‌ها و سپرهای جلو و عقب و البته آینه‌های جانبی هیچ تفاوت دیگری با ۲۰۶ سدان ندارد. اما حقیقت آن است که طراحی جدید رانا کمی از تب و تاب تکراری بودن ۲۰۶ کم کرد و دیدن آن در خیابان‌ها گه گاه همچون نوازشی برای چشمان خسته مردم عمل می‌کرد. اما این خودرو نیز مدت طولانی با این ظاهر تکراری بر خط تولید محصولات ایران خودرو باقی ماند تا اینکه در ابتدای سال جای (تیر ۱۳۹۹)، ایکو از ورود نسخه پلاس این خودرو به بازار خبر داد که از طراحی متفاوت و به‌روزتر و زیباتر چراغ‌های جلو و عقب و طراحی بهتر داخلی بهره می‌برد.
قیاس ابعاد خارجی این دو محصول نشان می‌دهد که رانا به اندازه ۴۲ میلی‌متر کشیده‌تر، معادل ۵۶ میلی‌متر پهن‌تر و اما به اندازه ۷۲میلی‌متر کوتاه‌تر است. این درحالی است که فاصله محورهای رانا برابر با رقم خیره کننده ۱۸۵ ملی‌متر کوتاه‌تر از تندر۹۰ است که دلیل آن قرارگیری ساختار سدان این خودرو بر همان پلتفرم ۲۰۶ هاچ‌بک است.
نمای داخی: یک قصه تکراری
طراحی نمای داخلی این دو خودرو نیز دست کمی از نمای داخلی آن‌ها ندارد. اگر ظاهر ال ۹۰ شما را از زندگی سیر نکرد، نمای داخلی آن حتما کارتان را یکسره می‌کند. اگر برای اولین بار داخل تندر۹۰ های پیش از فیس لیفت یا به عبارت بهتر، پیش از جایگزینی با نمای داخلی ساندرو را دیده باشید، شاید با خود بگویید این یک طرح نیمه کاره و در حال توسعه است، اما اینطور نیست. تندر ۹۰ ادا هم در نمی‌آورد و آنچه از نمای داخلی خود به خریدار ارائه می‌دهد، تعریف فرانسوی‌ها از نمای داخلی یک خودرو بسیار اقتصادی است. با مشاهده نمای داخلی تندر ۹۰ درمی‌یابید که چرا ژاپنی‌ها در ساخت و تولید محصولات اقتصادی از فرانسوی‌ها قدرتمندتر عمل می‌کنند. داشبردی کاملا مسطح و صاف که اوج ذوق به کار رفته در آن استفاده از تریم پلاستیکی در میانه داشبرد و بخش ادوات کنترلی و استفاده از دریچه‌های دوار سیستم تهویه مطبوع است. صندلی‌های خودرو همانند نیمکت پارک صاف و مسطح است و احتمالا همانند شخص نگارنده در اولین تجربه سواری خود با تندر ۹۰ در اولین پیچ به سمت راست با شدت با در و شیشه سمت راننده احوال پرسی خواهید کرد و در پیچ سمت چپ، سرنشین سمت شاگرد به گرمی شما را در آغوش خواهد کشید.
شاید از نمای داخلی یک خودرو خیلی خیلی اقتصادی نباید انتظار زیادی داشته باشیم اما نمای داخلی ال ۹۰ حداقل سه مزیت مهم به همراه دارد. اول آنکه با وجود بی‌کیفیت بودن متریال استفاده شده در نمای داخلی، حداقل کیفیت ساخت قطعات داخلی و مونتاژ آن در سطح قابل قبولی قرار دارد. نکته دوم قابلیت جای دادن 5 سرنشین و ظرفیت قابل قبول ردیف دوم نشیمن برای سرنشینان عقب و نکته سوم ظرفیت قابل توجه 510 لیتری صندوق عقب آن است که از طراحی جعبه‌ای خودرو نشات می‌گیرد و از تندر ۹۰ یک سدان مطلوب ارزان قیمت خانوادگی می‌سازد.
در مقابل رانا همانند نمای خارجی به شدت پیرو طراحی قدیمی ۲۰۶ است. حتی اگر برای اولین بار بدون آگاهی از مدل خودرو پا به نمای داخلی آن بگذارید متوجه خواهید شد که خودرو پیش رو به نحوی با خانواده ۲۰۶ ارتباط دارد. اما تمایز بارز نمای داخلی رانا با نمای داخلی ۲۰۶ تنها در طراحی متفاوت ادوات داشبرد، غربیلک فرمان و مجموعه نشانگرهای اصلی نیست. دو فاکتور مهم در نمای داخلی رانا جلب توجه می‌کند که اولین آن کیفیت بسیار پایین طراحی و تولید قطعات به کار رفته مخصوصا در بخش قالب‌گیری و مونتاژ قطعات است. به نحوی که حتی ممکن است به هنگام باز کردن در دست خود را با دستگیره‌هایی که بسیار بد قالب‌گیری شده‌اند، ببرید. شنیدن صدای قیژقیژ و انواع لرزه از ادوات داشبرد و احیانا عدم گردش صحیح دریچه‌های دوار سیستم تهویه مطبوع در این خودرو موضوعی طبیعی است. نکته دوم فضای بسیار محدود نشیمن عقب برای این به ظاهر سدان است چراکه این خودرو همانند ۲۰۶ سدان، کاملا بر ساختار تغییر نیافته نسخه هاچ‌بک ۲۰۶ توسعه یافته و از این رو فضای داخلی آن با نسخه هاچ‌بک مو نمی‌زند. از آنجایی که در رانا و ۲۰۶ SD تنها یک صندوق به انتهای خودرو اضافه شده است، حداقل جای شکر دارد که فضای صندوق افزایش چشمگیری نسبت به هاچ‌بک ۲۰۶ داشته که در کمال تعجب آن هم تنها با ۴۰۰ لیتر فضا به اندازه بیش از ۱۰۰ لیتر کوچک‌تر از تندر ۹۰ است که خود ابعادی کوتاه‌تر از رانا دارد.
مشخصات فنی: مقداری شباهت
زمانی که پای ویژگی‌های فنی به میان می‌آید، تندر ۹۰ و رانا بسیار به یکدیگر شبیه می‌شوند. دو سدان اقتصادی با ریشه‌های فرانسوی که هر دو از پیشرانه‌های ۱.۶ لیتری ۴ سیلندر خطی ۱۶ سوپاپ انژکتوری بهره می‌برند و هر دو در حدود ۱۰۵ اسب بخار و ۱۴۰ نیوتون.متر گشتاور تولید می‌کنند. پیشرانه رانا مشترک با ۲۰۶ از خانواده TU5 مشهور است اما پیشرانه تندر از خانواده K4M به حساب می‌آید. نه تنها توان و گشتاور تولیدی ال ۹۰ در اندک دور پایین‌تر از رانا به دست می‌آید بلکه این پیشرانه این توان را در تراکم 9.۸. (۹.۸ به ۱) تولید می‌کند درحالی که ضریب تراکم پیشرانه رانا برابر با 10.5:1 (۱۰.۵ به ۱) است.
گیربکس به کار رفته در هر دو خودرو از نوع ۵ سرعت دستی (۴سرعت اتوماتیک قابل سفارش برای تندر ۹۰) است که گشتاور تولیدی را روانه محور جلو می‌کنند. با مد نظر قرار دادن وزن ۱۱۰۹ کیلوگرمی رانا و ۱۱۱۵ کیلوگرمی تندر ۹۰، با دو خودرو با وزن یکسان مواجه هستیم اما میزان مصرف متوسط سوخت این دو خودرو بر اساس اطلاعات رسمی شرکت ایکو، به ترتیب برابر با ۶.۶ برای رانا و ۶.۹ برای تندر ۹۰ اعلام شده است. این درحالی است که رانا در ۱۲ ثانیه به تندی۱۰۰ کیلومتر بر ساعت دست می‌یابد اما ال ۹۰ برای این مهم تنها به ۱۰.۲ ثانیه زمان نیاز دارد که اختلاف محسوس و قابل توجهی است.
در صورت اندکی تحلیل فنی می‌توان دریافت که اگر ایکو با اعمال برخی تغییرات در پیشرانه تندر ۹۰ و افزایش تراکم آن به مرز ۱۰:۱ و حتی اندکی فراتر، می‌توانست وارد بازه قدرتی ۱۲۰ اسب بخار شود و تنها با اندکی افزایش در مصرف سوخت، به سدانی به مراتب بهتر و قدرتمندتر بدل شود. اما ایجاد این تغییرات در خط تولید خودرویی با تیراژ تولید بسیار زیاد و البته بازاری که با هرگونه کاستی کنار می‌آید، چندان منطقی نیست.
سخن نهایی
دو خودرو ال ۹۰ و رانا از سدان‌های سایز کوچک شهری اقتصادی بازار ایران هستند که هرچند امروزه قیمت آن‌ها هیچ سنخیتی با کلاس اقتصادی ندارد، اما حداقل از دیدگاه کیفی و قیمت نهایی، زمانی در بازه خودروهای دم‌دستی و ارزان قیمت بازار داخلی قرار داشتند و در نتیجه امروزه نیز در زمره ارزان قیمت‌ترین سدان‌های بازار دست دوم حال حاضر کشور هستند. با مدنظر قرار دادن مجموعه ویژگی‌های ال ۹۰ و البته میزان فروش بیشتر آن در مقایسه با رانا می‌توان دریافت که مشتری‌ها نیز به سادگی متوجه ویژگی‌های برتر این خودرو به عنوان یک سدان خانوادگی اقتصادی هستند.
نویسنده: شهاب انیسی
