بهترین گیربکس های خودرو تاریخ

همانند ارزیابی‌های متعددی که در سالیان دراز به منظور معرفی برترین خودروهای جهان یا برترین پیشرانه‌های سال انجام می‌گیرد، سیستم انتقال نیرو خودروها نیز همواره مورد توجه کارشناسان و متخصصان حوزه صنعت خودرو بوده است. صنعت خودروسازی جهان به اندازه‌ای عمر دارد که امروز بتوان از میان گیربکس‌های تولیدشده در طول تاریخ، برترین آن‌ها را معرفی کرد.

لیست پیش رو بدون هیچ ترتیب بخصوص، به معرفی ۱۰ گیربکس برتر اتوماتیک و دستی تاریخ می‌پردازد که در صنعت خودروسازی عظیم ایالات متحده آمریکا قد علم کردند. اهمیت این گیربکس‌ها نه‌فقط در دوام و تحمل بسیار زیاد گشتاور، بلکه در آن است که امروزه بیشتر آن‌ها پس از بیش از نیم قرن همچنان به‌صورت افترمارکت یا بازمهندسی‌شده (Re-engineered) بر خط تولید قرار دارند و همچنان در دسترس خریداران هستند. حقیقتی که در صنعت خودروسازی اروپا یا ژاپن وجود ندارد.

نکته جالب آن که لیست بهترین گیربکس های خودرو تاریخ، تنها شامل گیربکس‌های دستی و اتوماتیک معمولی (AT) است و خبری از گیربکس های ضریب متغیر (CVT) یا دو کلاچ (DCT) در آن نیست.

کرایسلر تورک فلایت A727 (۳ و ۴ سرعت اتوماتیک)

خانواده گیربکس‌های اتوماتیک تورک‌فلایت (TorqueFlite) از سال ۱۹۵۶ و به طراحی شرکت کرایسلر بر خط تولید قرار گرفت. این خانواده گروه بزرگی از گیربکس‌های اتوماتیک را شامل می‌شود که از خودروهای سواری سبک تا خودروهای قدرتمند عضلانی (ماسل‌کار) و مسابقه‌ای و خودروهای تجاری را دربر می‌گیرد.

اما آنچه در این لیست قرار دارد، سری A727 خانواده تورک‌فلایت است که در دو مدل ۳ و ۴ دنده به تولید رسید تا جانشین گیربکس A488 نسل پیشین باشد. جعبه دنده A727 با پوسته آلومینیومی با طراحی داخلی ساده‌تر اما بسیار قدرتمندتر طراحی شد تا نزدیک به ۲۵ کیلوگرم از A488 سبک‌تر باشد.

گیربکس A727 از کد ۰ تا ۹ در راستای تعیین توان تحمل گشتاور کدگذاری می‌شد. افزایش این عدد به معنای افزایش رده تحمل گشتاور آن گیربکس بود. با قرارگیری A727 در میان یکی از قدرتمندترین گیربکس های تاریخ، این گیربکس بر خودروهای فابریک کارخانه دارای پیشرانه‌های بلوک بزرگ RB440 و HEMI426 به قدرت ۳۹۵ و ۴۲۵ اسب بخار و گشتاور فراتر از ۶۰۰ نیوتون.متر سوار بود. همچنین پای این گیربکس اتوماتیک در نمونه استاندارد و بدون دستکاری یا تقویت، به خودروهای تقویت‌شده خیابانی و مسابقه‌ای درگ (مسابقات NHRA) نیز باز شد.

دوام و تحمل گشتاور خیره‌کننده این گیربکس در کنار قابلیت نصب بر روی خودروهای تولید برندهای دیگر، باعث شد تورک‌فلایت A727 به یکی از بهترین گیربکس های خودرو، به‌ویژه برترین گیربکس‌های اتوماتیک روزمره/مسابقه‌ای تاریخ بدل شود.

کرایسلر-ZF تورک فلایت 8HP (۸ سرعت اتوماتیک)

شاید علاقه‌مندان امروزی‌ صنعت خودرو سری A727 را نشناسند، اما بدون تردید به لطف حضور خانواده بسیار قدرتمند SRT شرکت کرایسلر (سری هِلکت) با نمونه 8HP از خانواده تورک‌فلایت آشنایی دارند.

این گیربکس اتوماتیک در سال ۲۰۰۸ از سوی شرکت ZF آلمان طراحی و در خودروهای دارای پیشرانه V12 بی ام و به عنوان جانشین رسمی سری ZF 6HP استفاده شد. اما گروه خودروسازی استلانتیس (فیات-کرایسلر) نیاز به یک گیربکس قدرتمندتر برای محصولات فضایی خود داشت. استلانتیس با عقد قرارداد جوینت ونچر با ZF، این گیربکس را بازمهندسی کرد و سری جدید را از سال ۲۰۱۳ تحت نام انحصاری خانواده تورک‌فلایت 8HP روانه بازار کرد که بر اساس گشتاور قابل تحمل، همانند گذشته با اعداد کدگذاری می‌شود.

نسل سوم 8HP از سال ۲۰۱۸ روانه بازار شد. تمرکز این گیربکس بهبود ضرایب دنده، کاهش مصرف سوخت و همچنین ارتقای سطح تحمل گشتاور بود تا در خودروهای خانواده هِلکت (Hellcat) و خانواده پیشرانه‌های ارتقایافته هِلِفِنت (Hellephant/نسخه ارتقایافته پیشرانه هلکت) با قدرت ۷۰۷، ۷۹۷، ۸۴۰، ۱۰۰۰ و فراتر از ۱۰۰۰ اسب بخار و گشتاور ۱۳۰۰ نیوتون.متر و بالاتر دوام آورد.

حاصل کار خلق یک گیربکس اتوماتیک بسیار بادوام، بسیار قدرتمند و بسیار سریع با سرعت تعویض دنده در حدود ۲۰۰ میلی ثانیه بود که نه‌تنها در خانواده گروه استلانتیس، بلکه در طیف گسترده‌ای از خودروهای اروپایی نظیر آلپینا-بی ام و، استن مارتین، لامبورگینی، پورشه، بنتلی، رولزرویس، آئودی و مرسدس-AMG نیز استفاده شود.

الیسن ۱۰۰۰ (۵ و ۶ سرعت اتوماتیک)

تاریخ تاسیس شرکت انجین‌سازی و گیربکس‌سازی اَلیسن (Allison) آمریکا به بیش از ۱۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. این شرکت که شهرت خود را از تاسیس پیست اتومبیلرانی ایندیاناپلیس ۵۰۰ و طراحی و تولید پیشرانه‌های هواپیماهای نظامی جنگ جهانی دوم کسب کرده است، در زمینه تولید انواع گیربکس اتوماتیک با کاربری سنگین شهرت دارد. به عبارت دیگر، سری الیسن ۱۰۰۰ کوچک‌ترین و ضعیف‌ترین گیربکس تولیدی این شرکت است.

با این وجود الیسن ۱۰۰۰ در نمونه ۵ سرعت ابتدایی تا ۸۵۰ نیوتون.متر و در سری ارتقایافته جدیدتر ۶ سرعت تا ۱۰۵۰ نیوتون.متر گشتاور را تحمل می‌کند. این گیربکس از سوی جنرال موتورز بسیار مورد استقبال قرار گرفت و در خودروهایی چون هامر H1، شورولت سیلورادو، کودیاک، اتوبوس‌های سری B و جی ام سی سییرا و همچنین بسیاری از خودروهای نظامی مورد استفاده قرار گرفت. شهرت اصلی این گیربکس از دوام بسیار زیاد، سادگی تعمیرات و تعداد ضریب مناسب نشات می‌گیرد.

خانواده گیربکس های الیسن از عدد ۱۰۰۰ آغاز و تا ۹۰۰۰ ادامه می‌یابد. سری ۹۰۰۰ یک گیربکس غول‌پیکر صنعتی با قابلیت انتقال ۲۴۰۰ اسب بخار نیرو و ۱۲۲۰۰ نیوتون.متر گشتاور است.

جنرال موتورز هایدراماتیک (۳ و ۴ سرعت اتوماتیک)

سری هایدراماتیک (Hydramatic) جنرال موتورز اولین گیربکس‌ اتوماتیک تولید انبوه تاریخ قرار است. این گیربکس در سال ۱۹۴۰ میلادی به طراحی کادیلاک و اولدزمبیل از سوی جنرال موتورز به بازار معرفی شد. با توجه به طراحی بسیار ساده، این گیربکس اگرچه بهینه نبود، اما از توان تحمل گشتاور بسیار بالا و دوام خیره‌کننده برخوردار بود و ازاین‌رو در خودروهای مسابقه‌ای کلاس هات‌راد (Hot Rod) کاربرد فراوان داشت.

محبوبیت این گیربکس پای برندهای دیگر چون هادسن، ویلیز و حتی رولزرویس و بنتلی اروپا را به گروه مشتریان جنرال موتورز باز کرد. اما حقیقت خیره‌کننده در تاریخچه این گیربکس، استفاده آن در تانک‌های نظامی M5 Stuart و M24 Chaffee جنگ جهانی دوم بود که نشان از طراحی مهندسی بسیار دقیق و دوام خیره‌کننده آن داشت.

سری هایدراماتیک جنرال موتورز فونداسیون طراحی و تولید سری گیربکس‌های توربو هایدراماتیک (GM Turbo Hydramatic/TH یا THM) نظیر گیربکس‌های مشهور TH350 و TH400 و TH200 و TH700 را رقم زد که بعدها در دهه ۱۹۹۰ میلادی با یک پله ارتقا در طراحی، به خانواده مشهور سری 4L بدل شد.

جنرال موتورز TH425 (۳ سرعت اتوماتیک)

تنها گیربکس اتوماتیک متحرک جلو در لیست بهترین گیربکس های خودرو تاریخ، نسخه توربو هایدراماتیک ۴۲۵ جنرال موتورز است که بر اساس طراحی خانواده توربو هایدراماتیک و مختص به خودروهای دیفرانسیل جلو با پیشرانه V8 قدرتمند طراحی و ساخته شد.

گیربکس TH425 مستقیما نمونه بازمهندسی‌شده گیربکس سه سرعت TH400 است و بسیاری از قطعات داخلی آن نیز کاملا مشترک است. با این تفاوت که جهت گردش قطعات داخلی کاملا برعکس TH400 انجام می‌گیرد و برش مارپیچ دنده‌ها نیز معکوس است، چرا که در ساختار FF (پیشرانه جلو طولی/متحرک جلو) در خودروهای دارای پیشرانه‌های بزرگ V8 در زیر کاپوت قرار می‌گیرد.

طراحی منحصر به فرد، دوام خیره‌کننده و چالش‌های مهندسی بسیاری که در مسیر طراحی برطرف شد، باعث به‌کارگیری گسترده این جعبه دنده اتوماتیک در خودروهایی چون اولدزمبیل تورونادو، کادیلاک الدورادو و حتی سوپراسپرت آمریکایی وکتور W8 شد. جعبه دنده TH425 فونداسیون طراحی سری پیشرفته‌تر و مدرن‌تر گیربکس‌های اتوماتیک ساختار FF جنرال موتورز از جمله سری TH125 و 440-T4 و 4T60 را بنا نهاد.

فورد C6 (۳ سرعت اتوماتیک)

درست همانند سری A727 کرایسلر، گیربکس اتوماتیک C6 فورد نیز به منظور جانشینی مدل MX به بازار آمد تا توان تحمل گشتاور بسیار زیاد پیشرانه‌های بلوک بزرگ این خودروساز نظیر پیشرانه‌های سری ۳۸۵، ۴۰۰، ۴۲۹، ۴۶۰ و MEL462 را داشته باشد. در نتیجه C6 سبک‌تر، قدرتمندتر، از نظر طراحی و تعمیرات ساده‌تر و بسیار بهینه‌تر بود بدون آن‌که از نظر ابعادی با سری MX تفاوتی داشته باشد.

طراحی بسیار قدرتمند این گیربکس موجب استفاده از آن در خودروهای وانت سبک و نیمه‌سبک سری F فورد نیز شد. همچنین خودروهای لوکس زیرمجموعه فورد نظیر برند لینکِن (لینکلن)، شاسی بلند برانکو، فورد LTD، سری اسپرت ماستنگ، رنچرو، تورینو، تاندربرد، مرکیوری کامت و حتی دیتوماسو لانگ‌چمپ نیز این گیربکس بهره گرفتند.

لقب رسمی این گیربکس SelectShift (سلکت شیفت) بود چرا که در صورت انتخاب دنده ۲، آغاز حرکت از همان دنده انجام می‌گرفت و از این رو برای استفاده در جاده‌های لغزنده برفی و گلی عملکردی بسیار عالی داشت. این گیربکس فونداسیون ساخت گیربکس پیشرفته‌تر 6R و 5R110W را پی‌ریزی کرد.

جنرال موتورز مانسی M22 (۴ سرعت دستی)

در دوام و تحمل نیرو بالاتر گیربکس‌های دستی هیچ شکی نیست، اما کدام گیربکس دستی می‌تواند از پس گشتاور بالاتر از ۶۰۰ نیوتون.متر پیشرانه‌های بلوک بزرگ تقویت‌شده برآید؟ پاسخ گیربکسی است به نام مانسی M22 (Muncie M22) معروف به راک کراشر یا همان سنگ‌شکن، از ساخته‌های شرکت جنرال موتورز در میانه دهه ۱۹۶۰ میلادی.

این گیربکس ۴ سرعت بر اساس مهندسی مانسی M20 و M21 طراحی شد، اما نسخه M22 به منظور استفاده سنگین در خودروهای قدرتمند خیابانی توسعه یافت و از این رو برای حفظ دمای استاندارد روغن گیربکس از پوسته آلومینیومی بهره می‌گیرد. به منظور انتقال گشتاور بیشتر، زاویه برش مارپیچ دنده‌ها بسیار کمتر و به خط صاف نزدیک است و از این رو گیربکس در حالت استاندارد صدای زوزه دارد و تعویض دنده‌ها در آن با کمی خشونت انجام می‌شود. از آنجایی که بازه تحمل گشتاور این جعبه دنده در حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ نیوتن.متر است و صدای منحصر به فردی دارد، به آن لقب ‌سنگ‌شکن داده‌اند.

به دلیل استفاده از پوسته سبک آلومینیومی به‌جای چدن، این گیربکس دستی در فشار سنگین مسابقات درگ سابقه ترک خوردن و خرد شدن پوسته را دارد، اما در استفاده روزمره و خیابانی خودروهای ارتقایافته، یک گزینه منحصر به فرد و بدون رقیب است که امروزه حتی در خودروهای رستو‌ماد (کلاسیک‌های بازسازی‌شده به روش مدرن) نیز به عنوان قدرتمندترین گیربکس اصیل و هماهنگ با اصول کلاسیک خودروها استفاده می‌شود.

خودروهای مجهز به مانسی M22 از پیشرانه‌های بلوک بزرگ شورولت یا پونتیاک نظیر نسخه‌های ۴۲۷، ۴۵۴ و ۴۵۵ بهره می‌گیرند که شامل شورولت شِوِل، کامارو، کوروت و خانواده پونتیاک فایربرد است.

فورد تاپ لودر (۳ و ۴ سرعت دستی)

حالا که مانسی M22 را می‌شناسید، باید بگوییم که گیربکس تاپ‌لودر (Toploader) نیز همان نقش M22 را برای فورد بازی می‌کند و از قضا در همان دوره زمانی مشابه (میانه دهه ۱۹۶۰) به بازار معرفی شد. این گیربکس دستی در نسخه‌های مختلف برای طیف گسترده‌ای از خودروهای سواری با پیشرانه‌های بلوک کوچک V8 نظیر ۳۰۲ تا خودروهای اسپرت خیابانی و شاسی بلندهای آفرودی و حتی خودروهای مسابقه‌ای با پیشرانه‌های ۴۲۷، ۴۲۹ و بلوک بزرگ ۴۲۹ استفاده شد.

دلیل نام‌گذاری یکی از بهترین جعبه دنده های خودرو تاریخ با اسم تاپ‌لودر در آن بود که دریچه سرویس و سرهم کردن اجزای این گیربکس بر خلاف گیربکس‌های مشابه که در بغل طراحی شده است، در قسمت بالای گیربکس قرار دارد. از این رو پوسته گیربکس در تاپ‌لودر قدرتمندتر از سایر گیربکس‌های مشابه است که احتمال بروز ترک را کاهش می‌دهد و بر دوام این مجموعه می افزاید.

ترمک T17x (۴ سرعت دستی)

خانواده گیربکس‌های تِرِمِک (Tremec) از مشهور‌ترین برندهای گیربکس‌ساز آمریکایی است. سری T17x (حرف X نماینده کد عددی است) در ابتدای دهه ۱۹۸۰ میلادی به عنوان جانشین مدرن ۴ سرعت پوسته آلومینیومی نمونه‌های سنتی ۳ سرعت پوسته چدنی در خودروهای شاسی بلند و وانت چهارچرخ متحرک روانه بازار شد.

این گیربکس با داشتن یک ضریب دنده بیشتر، انتقال نیروی پیوسته‌تر و بهینه‌تری به همراه داشت و با استفاده از پوسته آلومینیومی قدرتمند، به شکل مشهودی از نمونه چدنی قدیمی سبک‌تر بود. این جعبه دنده ستی در شاسی بلندهای دهه ۱۹۸۰ به بعد برند جیپ (از ساخته‌های AMC که در آن دوران از زیرمجموعه کرایسلر به حساب می‌آمد) به کار گرفته شد. گیربکس T17x در سه نوع مختلف با کد شناسایی دقیق T176 و T177 و T178 روانه بازار شد که همگی در ضرایب دنده، توان تحمل گشتاور و نوع کاربری با یکدیگر متفاوت بودند و با طیف قابل توجهی از پیشرانه‌های ۶ سیلندر و V8 خانواده بزرگ جیپ روانه بازار شدند.

یکی از بزرگ‌ترین برگ برنده‌های این گیربکس، هماهنگی و همراهی با گیربکس کمک (Transfer Case) تمام چدنی دِینا ۳۰۰ (DANA 300/در ایران معروف به دانا ۳۰۰) بود که تا به امروز یکی از بادوام‌ترین، قدرتمندترین و پرتیراژترین گیربکس‌ کمک تاریخ در میان خودروهای دو دیفرانسیل شناخته می‌شود. ترکیب T17x و دینا ۳۰۰، یکی از برترین گزینه‌ها برای ارتقای فنی سیستم دو دیفرانسیل در خودروهای دو دیفرانسیل قدیمی خانواده جیپ و خودروهای دست‌ساز ویژه آفرود است.

بورگ وارنر – ترمک T56 (۶ سرعت دستی)

یکی از مهم‌ترین دلایل شهرت ترمک، عرضه گیربکس دستی ۶ سرعت مشهور با کد T56 است که در حقیقت اول از سوی شرکت مشهور و با سابقه بورگ‌وارنر (تاسیس ۱۸۸۰ میلادی) طراحی و به بازار عرضه شد. این گیربکس که به‌صورت انحصاری و مخصوص خودرو داج وایپر نسل اول در سال ۱۹۹۲ از سوی بورگ‌وارنر طراحی شد، اولین گیربکس ۶ سرعت دستی تولید انبوه در آمریکا بود.

گیربکس T56 طراحی‌شده برای وایپر نسل اول قابلیت تحمل ۷۵۰ نیوتون.متر گشتاور را داشت. همچنین به دلیل داشتن ۶ ضریب دنده با دنده یک نسبتا سنگین و دنده آخر نسبتا سبک، قابلیت استفاده با دو رفتار اسپرت و اقتصادی (کم‌مصرف) را به خودرو هدیه می‌داد. این مهم باعث شد سایر خودروسازان از جمله جنرال موتورز، فورد، هولدن و استن مارتین نیز به صف خریداران این گیربکس بپیوندند.

نسخه به‌روزشده و ارتقایافته این گیربکس دستی باز هم برای نسل جدیدتر وایپر با نام ترمک T6060 روانه بازار شد که حالا توان تحمل فراتر از ۸۸۰ نیوتون.متر گشتاور را داشت و از پوسته جدید با طراحی قدرتمندتر و بادوام‌تر بهره گرفت. بورگوارنر T56/ترمک T6060 به‌عنوان یکی از بهترین جعبه دنده های تاریخ در طیف بسیار گسترده‌ای از خودروهای اسپرت نظیر استن مارتین V12 ونکوئیش و DB7 وَنتِج، فورد ماستنگ شلبی GT500، شورولت کوروت C5، داج وایپر و رم SRT10، کادیلاک CTS-V و نسخه دستی داج چلنجر هلکت ۷۰۷ اسب بخاری استفاده شد.

نویسنده: شهاب انیسی