خودروهای امروزی تجهیزات الکتریکی متعددی دارند و هرگونه نوسان جریان برق یا اتصال کوتاه در سیم‌کشی‌های الکتریکی خودرو می‌تواند منجر به خرابی تجهیزات برقی گران‌قیمت ماشین شود. به منظور جلوگیری از خرابی تجهیزات الکتریکی و همچنین دور کردن خطر آتش‌سوزی بر اثر نوسانات برق، از وسیله‌ای به نام فیوز استفاده می‌شود. این فیوزها درون محفظه‌ای به نام جعبه فیوز ماشین قرار می‌گیرند و هرکدام وظیفه خاصی را انجام می‌دهند. در این مطلب به بررسی وظیفه جعبه فیوز ماشین و مزایای آن برای خودرو می‌پردازیم.
فیوز
فیوز یک وسیله حفاظتی است که از سوختن وسایل برقی در زمان اتصال کوتاه مدار یا ایجاد جریان اضافی جلوگیری می‌کند و با قطع کردن مسیر عبور جریان برق، از آسیب به تجهیزات برقی ممانعت می‌کند.
جعبه فیوز ماشین
به منظور نظم بخشیدن به سامانه برق خودرو و آسان کردن عیب‌یابی ماشین، مهندسان تصمیم گرفتند تا کلیه فیوزهای متصل به مدارات برقی ماشین را درون یک جعبه و در محلی مشخص قرار دهند. به این جعبه اصطلاحا جعبه فیوز خودرو گفته می‌شود. معمولا حداقل دو جعبه فیوز در خودروهای امروزی دیده می‌شود که یکی داخل کابین و قسمت زیر فرمان خودرو برای تجهیزات برقی مرتبط با کابین استفاده می‌شود و دیگری درون محفظه موتور مختص تجهیزاتی مثل سیستم‌های ترمز، پمپ بنزین، برف پاک کن و…، کاربرد دارد.
وظیفه فیوز خودرو
فیوز خودرو وظیفه دارد تا اگر بار اضافی در اثر اتصال کوتاه یا افزایش جریان در مدارات الکتریکی خودرو ایجاد شد، با قطع کردن مسیر جریان، اجازه عبور آن به سمت تجهیزات الکتریکی و سوختن لوازم برقی ماشین را ندهد. ضمن آنکه این کار باعث می‌شود خطر آتش‌سوزی نیز به حداقل برسد.
انواع فیوز خودرو
انواع و اقسام مختلفی از فیوز در خودروها مورد استفاده قرار می‌گیرد:
فیوز سرامیکی
فیوز سرامیکی از قدیمی‌ترین نوع فیوزهای مورد استفاده در خودرو است. این نوع فیوزها از یک بدنه سرامیکی ساخت می‌شدند که یک نوار فلزی مابین آنها قرار داشت. بعدها برای کاهش هزینه، بدنه فیوزهای سرامیکی به پلاستیکی تغییر کرد.
فیوز شیشه ای
فیوز شیشه‌ای به شکل یک استوانه شیشه‌ای است که دو سر آن با درپوش‌های فلزی پوشانده شده و داخل آن یک سیم حساس به جریان وجود دارد. این نوع فیوزها امروزه کمتر کاربرد دارند و می‌توان گاهی اوقات آنها را در سیستم صوتی خودرو مشاهده کرد.
فیوز سیمی
فیوزهای سیمی از یک سیم روکش‌دار با دو عدد سرسیم تشکیل شده‌اند که قبلا در برخی مدل‌های پراید به کار می‌رفتند، اما امروزه کمتر کاربرد دارند.
فیوزهای تیغه ای
این نوع فیوزها که امروزه پرکاربردترین نوع فیوزهای خودرو به حساب می‌آیند، به دلیل قرارگیری مستحکم در سر جای خود و همچنین اشغال فضای کم، جایگزین دیگر انواع فیوزها در خودروها شده‌اند. فیوز تیغه‌ای از یک بدنه عایق به شکل مستطیل تشکیل شده که دو پایه فلزی آن درون مدار قرار می‌گیرد. این دو پایه به وسیله یک نوار فلزی نازک به هم وصل می‌شود. اگر در اثر عبور جریان بالا این نوار ذوب شود، مسیر عبور جریان برق قطع خواهد شد.
دلایل سوختن فیوز
اگر به هر دلیلی مدار برق خودرو دچار اتصال کوتاه شود یا جریان بالایی از آن مدار عبور کند، فیوز مربوطه نمی‌تواند این آمپر بالا را تحمل کند و جریان را از خود عبور نمی‌دهد. در اثر مقاومت حرارتی، سیم نازک متصل‌کننده پایه‌های فیوز ذوب خواهد شد و در نتیجه مسیر جریان قطع می‌شود. خرابی دینام نیز یکی از دلایل سوختن فیوز ماشین است.
تست فیوز ماشین
برای تست فیوز ماشین می‌توان از مولتی‌متر یا چراغ آزمایش استفاده کرد. بدین منظور اگر بعد از اتصال فیوز به مولتی‌متر جریان عبور کرد، فیوز سالم است. همچنین اگر هم چراغ آزمایش روشن شد، فیوز سالم است. در غیر صورت فیوز سوخته و باید عوض شود.
البته این روش برای فیوزهای غیرشفاف کاربرد دارد و در مورد فیوزهای شفاف می‌توانید به راحتی با بیرون کشیدن آن و مشاهده قطع‌شدگی یا ذوب شدن نوار باریک بین دو پایه، متوجه سوختن فیوز ماشین شوید.
عیب یابی جعبه فیوز ماشین
عیب‌یابی جعبه فیوز ماشین به اندازه تعویض فیوز سوخته راحت نیست و باید حتما با سیم‌کشی خودرو آشنا باشید.
گاهی جعبه فیوز ماشین دچار اتصالی می‌شود و خرابی در آن به وجود می‌آید. برای رفع این مشکل باید حتما به برقکار ماهر مراجعه کنید و او با بیرون کشیدن جعبه فیوز و بررسی سیم‌کشی‌های آن، می‌تواند مشکل را پیدا کند.
تشخیص خرابی فیوز خودرو
اگر عملکرد هر یک از وسایل برقی خودرو دچار ایراد شد و دیگر کار نکرد، پیش از تعویض قطعه مورد نظر می‌توانید احتمال دهید که فیوز آن سوخته باشد. بنابراین یکی از راه‌های تشخیص خرابی فیوز، عمل نکردن تجهیزات برقی مربوطه است. بررسی چشمی و مشاهده سوختگی فیوز نیز دیگر راه آن به شمار می‌رود. بنابراین درصورتی که باتری خودرو و دینام سالم بود اما قسمت مورد نظر شما برق نداشت، باید به سلامت جعبه فیوز شک کنید.
تعمیر جعبه فیوز خودرو
همان‌طور که اشاره شد برای تعمیر جعبه فیوز خودرو لازم است که این قطعه از جای خود بیرون آورده شود. همچنین باید فرد تعمیرکار با برق ماشین به طور کامل آشنا باشد و تمام سیم‌کشی‌های متصل به جعبه فیوز، پایه‌ها و سوکت‌ها را به طور کامل بررسی کند. او با لوازم مخصوص همچون مولتی‌متر و دیگر دستگاه‌های تخصصی می‌تواند عیب جعبه فیوز ماشین را پیدا کرده و آن را رفع کند.
نحوه تعویض فیوز
مراحل تعویض فیوز سوخته به شرح زیر است:
- پیدا کردن محل نصب جعبه فیوز ماشین
- شناسایی فیوز مربوطه از روی دفترچه راهنما یا با مشورت تعمیرکار
- بیرون آوردن فیوز سوخته به وسیله انبر مخصوص
- قراردادن فیوز جدید در محل فیوز سوخته
- بررسی عملکرد صحیح وسیله برقی مربوطه
محل جعبه فیوز ماشین
معمولا یک جعبه فیوز مربوط به تجهیزات برقی داخل خودرو زیر فرمان و روی داشبورد نصب می‌شود. یک جعبه فیوز هم مربوط به اجزای فنی ماشین است که معمولا درون محفظه موتور قرار دارد.
جدول راهنمای نقشه جعبه فیوز
برای تشخیص نوع فیوزهای هر خودرو معمولا شرکت سازنده در دفترچه راهنمای تعمیرات آن، جدول راهنمای نقشه جعبه فیوز ماشین را منتشر می‌کند. می‌توانید با مراجعه به سایت‌های اینترنتی یا نمایندگی‌های شرکت سازنده این جدول راهنما را تهیه کنید.
نکات مهم برای تعویض فیوز
برای تعویض فیوز ماشین باید نکاتی را رعایت کنید.
- برای تعویض فیوز باید ماشین خاموش و سوییچ بسته باشد.
- از انبر مخصوص برای بیرون کشیدن فیوز استفاده کنید.
- هنگام جا زدن دقت کنید که فیوز به طور صحیح سر جای خودش قرار بگیرد و خیلی لق نزند.
نکات مهم درباره فیوز خودرو
- به هیچ عنوان از فیوزهای با آمپر بالاتر به جای یک فیوز سوخته آمپر پایین استفاده نکنید. این کار می‌تواند به سوختن وسیله برقی خودرو یا حتی آتش‌سوزی منجر شود.
- از سیم به جای فیوز استفاده نکنید. استفاده از سیم به جای فیوز نیز می‌تواند به سوختن تجهیزات برقی، ذوب شدن سیم‌کشی و درنهایت آتش‌سوزی منجر شود.
- همیشه چند فیوز یدکی با آمپرهای مختلف درون ماشین داشته باشید، البته وجود فیوز یدکی به شما کمک می‌کند که در صورت سوختن هر فیوز به راحتی آن را تعویض کنید و کنار جاده نمانید. البته داخل جعبه فیوز ماشین معمولا تعدادی فیوز یدکی وجود دارد، اما بهتر است شما نیز به طور جداگانه برخی از فیوزهای پرمصرف با آمپرهای مختلف را درون خودرو نگهداری کنید.
استفاده از سیم به جای فیوز
هرگز نباید از سیم به جای فیوز استفاده کرد. چرا که سیم‌ها دارای ظرفیت آمپراژ و مقاومت الکتریکی متفاوت از فیوز مربوطه هستند. استفاده از سیم می‌تواند خطراتی همچون ذوب شدن سیم‌کشی ماشین، سوختن وسایل برقی خودرو و آتش‌سوزی را در پی داشته باشد.
نتیجه گیری
جعبه فیوز ماشین یک وسیله ساده با وظیفه و کارکرد بسیار مهم است که نقش حیاتی در حفاظت از سیستم برق خودرو ایفا می‌کند. جعبه فیوز ماشین به راحتی دچار ایراد و اشکال نمی‌شود، اما اگر بار اضافی روی سیستم برق خودرو اعمال شود و تجهیزات غیراستاندارد نظیر سیستم‌های صوتی آن‌چنانی به مدار برق خودرو اضافه شوند، آن وقت ممکن است ایراداتی در جعبه فیوز خودرو و فیوزهای داخل آن ایجاد شود.
برای اطمینان از سالم بودن جعبه فیوز ماشین بهتر است به صورت دوره‌ای، مثلا هر دو سال یک بار به متخصص برق خودرو مراجعه کنید تا با بررسی سیم‌کشی و اتصالات جعبه فیوز و فیوزهای داخل جعبه بتواند هرگونه ایراد احتمالی را برطرف کند و سیستم برق خودرو را از خطر احتمالی نجات دهد. اگر جعبه فیوز ماشین ایراد داشته باشد، روی فرایند فروش سریع خودرو، به ویژه فروش ماشین پول لازم تاثیر منفی می‌گذارد.
همچنین پیش از خرید ماشین دست دوم نیز حتما از سلامت جعبه فیوز مطمئن شوید تا بعدها دردسرساز نشود.
سوالات متداول
چگونه می توان جعبه فیوز خودرو را تعمیر کرد؟
برای تعمیر جعبه فیوز ماشین باید از سیم‌کشی خودرو سر در بیاورید؛ اگر هیچ‌گونه اطلاعاتی در مورد سیم‌کشی ماشین ندارید، هیچ وجه نسبت به تعمیر جعبه فیوز اقدام نکنید. برای این منظور باید به یک تعمیرکار برق خودرو مراجعه کرد تا او با بیرون کشیدن جعبه فیوز و بررسی اتصالات آن بتواند عیب جعبه فیوز ماشین را تشخیص دهد و رفع کند.
تشخیص خرابی جعبه فیوز خودرو چگونه انجام می‌شود؟
جعبه فیوز خودرو مکان‌های مشخصی درون کابین و محفظه موتور دارد که مالک خودرو می‌تواند با مراجعه به سایت‌های اینترنتی یا نمایندگی شرکت سازنده نسبت به محل نصب آنها آگاهی پیدا کند. در ضمن نوع فیوزهای موجود در جعبه فیوز هر خودرو در جدول راهنمای جعبه فیوز مرتبط با آن ماشین درج شده است که می‌توانید با مراجعه به دفترچه تعمیرات خودرو یا سایت‌های اینترنتی، آن را پیدا کنید.
اگر فیوز سوخته باشد می‌توانید آن را بیرون بکشید و با مشاهده قطع شدن نوار فلزی بین دو پایه فیوز یا مشاهده ذوب شدن عایق پلاستیکی و سیاه‌شدگی پایه‌های فلزی، نسبت به سوختن آن فیوز اطمینان پیدا کنید.
نویسنده حسین باباپور
سلام هر موقع قطعات برقی خودرو نوسان پیدا کردند باید شک به سوخته شدن فیوز شود فیوز اگر سوخته باشد از رنگ شیشه ای به رنگ تیره گرایش پیدا می کند
سلام با اجازه از مطالب سایت شما برای تحقیق استفاده میکنم