محبوبیت خودرو اشتراکی هر روز بیشتر می‌شود، ولی هنوز بسیاری افراد از ماهیت واقعی و عملکرد آن مطلع نیستند و فرق خودرو اشتراکی و خودرو اجاره‌ای را نمی‌دانند. اشتراک خودرو یک سرویس مبتنی بر عضویت است که در دسترس تمام رانندگان واجد شرایط جامعه قرار می‌گیرد و بیش از اینکه جنبه تجاری یا مالی داشته باشد، با اهداف اجتماعی و زیست‌محیطی راه‌اندازی شده است. در ادامه به بررسی بیشتر مفهوم خودرو اشتراکی می‌پردازیم.
خودرو اشتراکی
مفهوم اشتراک خودرو شبیه به اجاره خودرو است، با این تفاوت که سرویس خودرو اشتراکی برای افرادی ارائه شده که تنها برای مدت کوتاه (حداکثر چند ساعت) نیازمند استفاده از خودرو هستند و تنها هزینه استفاده خود را پرداخت می‌کنند. این هزینه بر اساس مدت زمان استفاده از خودرو و مسافت طی‌شده محاسبه می‌شود.
خودرو اشتراکی یک سرویس عالی و کاربردی به حساب می‌آید که نه تنها در ساعات کاری، بلکه در هر زمانی از شبانه‌روز در دسترس افراد قرار دارد. خودروهای اشتراکی در مکان‌های خاصی پارک می‌شوند و قابل‌دسترس هستند.
اشتراک خودرو برای کاربران محلی و با پشتیبانی از اهداف حمل‌ونقل عمومی و زیست‌محیطی طراحی شده است. رسالت، چشم‌انداز و ارزش‌های این سرویس نتایجی همچون کاهش مالکیت شخصی خودرو، کاهش مسافت طی‌شده توسط وسیله نقلیه، بهبود استفاده از اماکن شهری، دسترسی ارزان به خودرو، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه‌ای و حتی ایجاد انگیزه برای پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و استفاده از اتوبوس و مترو را در بردارد.
تاریخچه خودرو اشتراکی
تاریخچه خودرو اشتراکی از سال ۱۹۴۸ توسط یک تعاونی مسکن در زوریخ آلمان آغاز شد. در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ پروژه‌های جاه‌طلبانه‌تری برای اشتراک خودرو در فرانسه و آمستردام راه‌اندازی شد، ولی این پروژه‌های ابتدایی تنها چند سال دوام داشتند.
سیستم‌های اشتراک خودروهای کوچک دوباره در دهه ۹۰ میلادی در سوئیس و آلمان ظهور یافت و به کُندی رشد پیدا کردند. شرکت StattAuto در آلمان با نمایش موفقیت اولیه و رشد در یک مدل تجاری با ساختار مناسب، راه را برای پیدایش نخستین برنامه‌های خودرو اشتراکی در ایالات متحده هموار کرد.
پروژه Carshare Portland اولین عملیات ماشین اشتراکی رسمی در ایالات متحده است. این پروژه با همکاری ساکنان پورتلند و یکی از کارشناسان حوزه به نام دیو بروک (سردبیر وبلاگ CarSharingUS) در سال ۱۹۸۸ تنها با یک خودرو برای سرویس‌دهی به چند منطقه آغاز شد و به تدریج تعداد خودروها به ۲۰ دستگاه رسید. در سال ۲۰۰۰، پروژه Zipcar در بوستون و پروژه Flexcar در سیاتل شروع به کار کردند. شرکت فلکس کار پس از مدتی پروژه Carshare Portland را خریداری کرد و در نهایت در سال ۲۰۰۷، شرکت سیاتل با Zipcar ادغام شد.
در حال حاضر بیش از ۶۰۰ شهر مختلف در جهان از سیستم خودرو اشتراکی استفاده می‌کنند. فقط در آلمان، سرویس ماشین اشتراکی در ۱۵۰ شهر مختلف فعال است. پروژه Mobility CarSharing در سوئیس بیش از ۳۰ هزار عضو دارد. حدود ۳۰ شرکت اشتراک خودرو نیز در ایالات متحده فعالیت می‌کنند. به علت مزایای متعدد، کارایی و راحتی فراوان، محبوبیت خودرو اشتراکی روز به روز بیشتر می‌شود.
مزایای خودرو اشتراکی
خودروی اشتراکی پتانسیل و مزایای متعددی به همراه دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاهش آلودگی هوا اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین عوامل آلودگی، تردد خودروهای سواری تک‌نفره در سطح شهر است. بسیاری از افراد به دلایل مختلف مثل دور بودن ایستگاه اتوبوس یا مترو، گرمی هوا یا کمبود وقت، ترجیح می‌دهند با ماشین شخصی تردد کنند. ولی یکی از مزایای سرویس اشتراک خودرو، در دسترس بودن همگانی در همه‌جا و همه‌وقت است. بدین ترتیب دیگر نیاز خاصی به تملک خودروی شخصی احساس نمی‌شود. با کاهش تعداد خودروهای شخصی، ترافیک شهری نیز کمتر شده و به دنبال آن، از میزان آلودگی هوا کاسته می‌شود.
به علاوه، سیستم ماشین اشتراکی، کاربر را از پرداخت هزینه بیمه خودرو، مالیات ماشین و سوخت معاف می‌کند. به همین خاطر کاربر سرویس خودرو اشتراکی در مقایسه با مالک خودروی شخصی، هزینه کمتری متحمل می‌شود.
ماشین مناسب خودرو اشتراکی
از آنجا که خودرو اشتراکی یک سرویس اینترنتی است، نقش بسزایی در هوشمندسازی شهری دارد و زمانی که بحث هوشمندسازی مطرح است، معمولا سروکله خودروهای برقی و حتی خودران پیدا می‌شود. این نوع خودروها ماهیت پاک و سبز دارند و با محیط‌زیست سازگار هستند.
خودرو اشتراکی در ایران
مفهوم خودروی اشتراکی نخستین بار در سال ۱۳۹۷ توسط مدیرعامل سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری تهران معرفی شد. طبق توضیحات وی، ماشین‌های کوچک برقی یا ماشین‌هایی که آلایندگی کمتری دارند، به خدمت این سرویس درمی‌آیند. شهروندان از طریق یک اپلیکیشن خاص می‌توانند نزدیک‌ترین خودروی اشتراکی را پیدا کرده و پس از رانندگی تا محل موردنظر، آن را در مقصد رها کنند. هزینه مربوطه نیز از حساب کاربری آن‌ها کسر می‌شود، درست مثل دوچرخه‌های اشتراکی.
در همایش بین‌المللی فرصت‌های سرمایه‌گذاری که در تیر ماه ۱۴۰۱ برگزار شد، موضوع خودروهای اشتراکی بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. بعد از این همایش، برای اولین بار تفاهم‌نامه‌ای با یکی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی جهت راه‌اندازی خودروهای برقی اشتراکی (تولید داخل) به امضا رسید. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، حدود ۱۰۰۰ خودرو اشتراکی برقی با ظرفیت ۲ سرنشین جهت سرویس‌دهی در محدوده مرکزی شهری در نظر گرفته شده‌اند. این پروژه به محض تایید توسط وزارت صمت، به اجرا درمی‌آید. بنابراین می‌توان گفت که فعلا سرویس خودرو اشتراکی در ایران راه‌اندازی نشده است.
نتیجه گیری
خودروهای اشتراکی به عنوان نسل جدیدتر و بهتر از تاکسی‌های آنلاین برای جابه‌جایی‌های درون‌شهری به کار می‌آیند. این سرویس تا حدی شبیه به کرایه خودرو است، اما کاربران خودرو اشتراکی معمولا برای مدت کوتاهی از آن استفاده می‌کنند. اشتراک خودرو نقش موثری در کاهش ترافیک و آلودگی هوا دارد و از آنجا که اقدامات اولیه آن در ایران آغاز شده است، به زودی شاهد فعال‌سازی این سرویس خواهیم بود.
نویسنده: تیم تولید محتوا خودرو45
