ساخت خودروهای مفهومی در صنعت خودروسازی، یک امر رایج است. شرکت‌های خودرویی برای نمایش توانمندی‌های خود، برنامه‌هایی که در آینده برای محصولاتشان دارند و همچنین استفاده از تکنولوژی‌های جدید برای خودروهای تولیدی، دست به طراحی و ساخت خودروهای مفهومی می‌زنند. در کشور ما نیز، شرکت‌های محدودی اقدام به این کار کرده‌اند که البته کمترین بهره را از این معرفی‌ها برده‌اند. چرا که مثل همیشه، خودروسازان به خاطر نبود یک بازار رقابتی، نیازی به پیشرفت در خودروهای تولیدی خود نداشته‌اند. البته باید در نظر داشته باشیم که خودروهای مفهومی ایران با آنچه که در کشورهای دیگر دیده می‌شود، متفاوت است و منظور از خودروهای مفهومی، اهدافی است که شرکت‌های خودروساز در نظر برای آینده خود در نظر داشتند.
آنا
آنا می‌توانست اولین خودرو روباز ایران باشد. این خودرو محصول شرکت کوآنتوم اسپرت کارز انگلیس بود که به صورت قطعات جداگانه فروخته می‌شد و خریدار باید آن را مونتاژ می‌کرد. اما در کشور ما، شرکت رنوس تصمیم به عرضه این خودرو به صورت مونتاژ شده داشت که این اتفاق نیفتاد. در آن زمان شایعه شده بود که مسایل ایمنی و آلایندگی، رعایت حریم خصوصی و البته اعمال نفوذ شرکت‌های بزرگ خودروسازی داخلی، مانع از تولید این خودرو شده است.
پاژن کالسکه
پاژن‌های کالسکه تا قبل از شروع دهه هشتاد شمسی، از این بازار خداحافظی کردند. در آن روزها، مرتب خودرو تصمیم داشت تا با نگاهی به میتسوبیشی پاجرو و سانگ یانگ کوراندو، خودرو جدیدی تولید کند که جایگزین محصولات هفت نفره این شرکت شود. این خودرو نیز فقط در حد نمونه پیش‌تولید باقی ماند و حالا فقط نامش در فهرست خودروهای مفهومی ایرانی دیده می‌شود.
پیتون
پیتون یکی از بهترین خودروهای مفهومی ایرانی بود که توسط یک تیم خصوصی در سال ۱۳۹۱ طراحی و ساخته شد. این خودرو مفهومی، در زمان معرفی طراحی به‌روزی داشت و بر پایه پلتفرم سمند شکل گرفته بود. از زمان معرفی تا امروز نیز، خبری از پیتون نیست و ظاهرا این خودرو نیز به دست فراموشی سپرده شده است.
پیکا
پیکا که به معنی پیکان کوچولو ایران، قرار بود به عنوان دومین خودروی ملی، محصولی مناسب برای قشر کم‌درآمد کشورمان باشد. این خودرو در کلاس مینی MLVها بود و ابعادی شبیه دوو ماتیز داشت که در آن زمان خودرویی پرفروش بود. پلتفرم در نظر گرفته شده برای پیکا، از ساخته‌های فیات بود که بعدها شرکت ایتالیایی از دادن پلتفرم خود امتناع کرد و این خودرو که می‌توانست رقیبی سرسخت برای پراید سایپا باشد، به دست فراموشی سپرده شود. بعدها پلت فرم پژو ۱۰۶ مدنظر قرار گرفت که پژو نیز حاضر به همکاری نشد تا پیکا یکی از خودروهای مفهومی ایرانی تولیدنشده باشد.
پیکان جدید
یکی از عجیب‌ترین برنامه‌های ایران خودرو بعد از توقف تولید پیکان، فیس‌لیفت آن به کمک یک استودیو طراحی ایتالیایی بود. جلو و عقب خودرو دستخوش تغییراتی شد و بقیه ارکان بدنه، بدون تغییر باقی ماند. این طرح از همان ابتدا مورد نقد کارشناسان قرار گرفت و هیچگاه حتی به مراحل ابتدایی تولید نزدیک هم نشد.
جیپ چابک
پارس خودرو برنامه‌ای برای ارائه یک ماشین بهتر و به‌روزتر به جای جیپ صحرا داشت. صحرا جایگزین جیپ شهباز شده بود و حالا بعد از یک دهه تولید و در اوایل دهه هشتاد، بهتر بود تا با محصولی ارتقایافته جایگزین شود. چابک از دیفرانسیل و موتور و گیربکس پاترول بهره می‌برد و در داخل نیز، شباهت بسیار زیادی به جیپ رانگلر YJ پیدا کرده بود. استفاده از بچه‌گلگیرهای بزرگ و چراغ‌های مستطیلی و سقف فایبرگلاس عقب که از صحرا به ارث برده بود، شباهت زیادی به رانگلر پیدا کرده بود.
جیپ منتا
در اواخر دهه هفتاد شمسی و زمانی که تولید جیپ صحرا به آخر خود نزدیک می‌شد، پارس خودرو تصمیم گرفت با استفاده از موتور خودرو و گیربکس میتسوبیشی که در صحرا استفاده می‌کرد و اصلاح همان بدنه و شاسی، محصول جدیدی به نام منتا را به بازار عرضه کند. این کار با کمک شرکت انگلیسی تکنوکرافت انجام شد اما این خودرو مفهومی ایرانی هیچگاه به تولید نرسید.
زانتیا ۲
زانتیا ۲ یک فیس‌لیفت از سیتروئن زانتیا با نگاهی به محصولات جدید سیتروئن مثل C5 بود. اما نتیجه کار به قدری ناامیدکننده شد که گفته می‌شود فقط در حدود ۲۰۰ دستگاه از این خودرو ساخته شده است.
سایپا هیرکانی
هیرکانی، طرحی مفهومی از شاسی بلند جمع و جور ساپیا، روی همان پلت فرم SP100 بود که در ایام رونمایی از شاهین، معرفی شد و مانور زیادی روی تولید این خودرو صورت گرفت. از عجایب این خودرو، شباهت بسیار زیاد نمای جلویی آن به ساینا است که در کوییک نیز دیده می‌شود و ظاهرا سایپا علاقه‌ای به هزینه کردن برای طراحی یک دماغه جدید نداشت. فعلا خبری از تولید سایپا هیرکانی نیست و فقط می‌توان آن را در فهرست خودروهای مفهومی ایرانی پیدا کرد.
سمند پردیس
این خودرو هم از نسخه‌های جدید سمند X7 بود که با داشتن ویژگی‌هایی لوکس‌تر و البته ظاهری زیباتر در نمای جلو و عقب، یک خودرو فیس لیفت برای قشر متوسط و بالاتر جامعه در نظر گرفته شده بود. سمند پردیس می‌توانست در صورت تولید یا حتی در آینده به عنوان فیس لیفتی از سمند، موفقیت‌های بیشتری را برای ایران خودرو به همراه داشته باشد. اما تغییر مدیران این شرکت در آن سال‌ها، باعث شد تا پردیس نیز، به عنوان خودرو مفهومی ایرانی به دست فراموشی سپرده شده و در مرکز تحقیقات ایرانخودرو، بایگانی شود. پیشرانه در نظر گرفته‌شده برای پردیس، موتور XU7/JP4 بود که به زانتیایی شناخته می‌شود و ۱۱۰ اسب بخاری است.
سمند زوبین
قرار بود سمند زوبین با داشتن ظاهری اسپرت‌تر مثل چراغ‌های لنزی در جلو و عقب، جلوپنجره‌ای خاص، فرم متفاوت صندوق عقب و سپر عقب و جلو و حتی شایعاتی مبنی بر داشتن سیستم تعلیق هیدروپنوماتیک، خودروی مناسبی برای جوانان باشد تا یاد و خاطره پیکان جوانان را زنده کند. اما این خودرو مفهومی ایرانی نیز مثل دیگر طرح‌هایی که روی سمند اجرا شده بود، با مخالفت پژو مبنی بر استفاده از پلتفرم پژو ۴۰۵ روبرو شد. برای این خودرو پیشرانه قوی‌تر XU9 J4Z با ۱۴۸ اسب بخار در نظر گرفته شده بود تا تجربه‌ای متفاوت از سمند معمولی باشد.
سمند ساحل
اگر بخواهیم فاکتورهای یک خودرو مفهومی را در نظر بگیریم، سمند ساحل به عنوان اولین خودرو مفهومی ایران خودرو شناخته می‌شود. این خودرو، طرحی مناسب برای تردد در سواحل ساحلی بود که البته کاربرد بسیار محدودی نیز داشت.
سمند سورن
سمند سورن در ابتدا یک خودرو کوپه با ظاهری اسپرت بود که به منظور زنده کردن طرح سمند کوپه، طراحی و رونمایی شد. اما این خودرو روی خط تولید نرفت و علت آن هم، بازار محدود خودروهای کوپه نسبت به نمونه‌های سدان عنوان شد. سورن با بدنه کوپه، تولید نشد و بعد از چند سال، سمند فیس لیفت که همان فرم سدان را داشت، با نام سورن به بازار آمد.
سمند شهری
در اوایل دهه هشتاد شمسی که ایران خودرو در حال رونمایی از خودروهای مفهومی ایرانی خود بود، سمند شهری به عنوان راه حل تردد در معابر شلوغ شهری، کاهش آلایندگی و مصرف سوخت، معرفی شد که با نگاهی به محصولات اروپایی آن زمان مثل اسمارت فورتو ساخته شده بود.
سمند کوپه
یکی از نقاط عطف خودروسازی ایران، ساخت سمند بود. بعد از معرفی این ماشین، ایران خودرو به فکر تولید نسخه‌های مختلفی از آن برای اقشار مختلف جامعه افتاد که سمند کوپه یکی از آنها بود تا قشر جوان جامعه را جذب کند. این خودرو در زمان رونمایی، بازخوردهای بسیار خوبی دریافت کرد و اگر روی خط تولید می‌رفت، حتما فروش خوبی نصیب ایران خودرو می‌کرد. اما این ماشین مفهومی ایرانی هم مثل دیگر طرح‌های این شرکت، مدت زمان زیادی برای تایید شدن سپری کرد و در نهایت هم، برای همیشه بایگانی شد. بعدها طرح دیگری از سمند کوپه که در نمای جلو و عقب، چراغ هایی شبیه به سورن داشت، پخش شد که باز هم به تولید نرسید.
سیناد اکسیوم
اکسیوم نسخه چهاردرب و با فاصله محوری بیشتر سیناد بود که فقط یک نمونه از آن برای شرکت در نمایشگاه‌ها ساخته شد. این خودرو قرار بود نسخه‌ای لوکس‌تر از سیناد باشد که البته مثل دیگر خودروهای مفهومی ایرانی این شرکت، به خط تولید نرسید.
سیناد کوپه
کیش خودرو به عنوان عرضه‌کننده سیناد، تصمیم داشت مدل کوپه این خودرو را وارد بازار کند. برای سیناد کوپه، رینگ آلومینیومی، پخش کاست با CD، تودوزی چرم و سانروف در نظر گرفته شده بود تا با قوای محرکه‌ای که از رنو تهیه می‌شد، خودرویی خاص و لوکس باشد. این ماشین در حد چند نمونه تولید شد و پس از آزمایش‌های میدانی، هم‌زمان با تعطیلی کیش خودرو، به فراموشی سپرده شد.
سیناد وانت
در سال ۱۳۸۱ که تمام محصولات جدید سیناد رونمایی شده بود، نسخه وانت از سیناد نیز به نمایش گذاشته شد. وانت بارها از قدیم در بین مردم طرفداران زیادی داشتند و به همین خاطر، خودروسازان همیشه نگاهی به وانت سازی از خودروهای تولیدی خود داشته و دارند که این سنت، در شرکت کیش خودرو نیز وجود داشت. سیناد وانت فقط در حد یک نمونه نمایشگاهی ساخته شد.
سیناد ویک
کیش خودرو از محصولات رنو برای ساخت سری تولیدات سیناد استفاده می‌کرد. برای مثال، سیناد بر اساس مگان نسل اول ساخته شد و ویک که یک مینی MPV بود، بر اساس رنو سنیک طراحی شد که البته در نمای جلو، چهره‌ای متفاوت داشت.
نیسان پاریز
نیسان رونیز در سال ۱۳۸۲ به عنوان جانشین نیسان پاترول چهاردرب وارد بازار شد. اما پارس خودرو، جانشینی برای پاترول دو درب نداشت. پس با استفاده از نیسان پیکاپ و کوتاه کردن طول این خودرو و قرار دادن سقف برای آن، یک خودرو دو درب تولید کرد. این خودرو از نظر فنی با نیسان رونیز و پیکاپ مشابهت‌هایی داشت و در صورت عرضه می‌توانست موفقیت زیادی نصیب پارس خودرو کند. اما از این خودرو فقط چند دستگاه برای نمونه‌های پیش‌تولید و اولیه ساخته شد و نامش را در بین خودروهای مفهومی ایرانی قرار داد.
نیوپیکان
تولید نسخه صندوقدار پژو ۲۰۶ از اوایل دهه هشتاد شمسی، یکی از برنامه‌های ایران خودرو بود. این پروژه که با همکاری پژو انجام می‌شد، ابتدا قرار بود با نام نیوپیکان عرضه شود. همزمانی نیوپیکان با پروژه رنو ال90، کمی در آن تعلل ایجاد کرد و به این ترتیب، نیوپیکان تا مدتی کنار گذاشته شد. نهایتا این خودرو با همان چهره ۲۰۶ و به صورت صندوقدار عرضه شد. در ابتدا نام آریان را برای آن انتخاب کردند که بعدها با اسم پژو 206SD وارد بازار شد. این خودرو در ادامه و با تغییر گیربکس، به اسم رانا نیز عرضه شد.
نویسنده: علیرضا داودی
