گرفتن گواهینامه رانندگی معمولا یکی از اولین اقداماتی است که افراد بعد از رسیدن به سن قانونی انجام می‌دهند. روند و شرایط اخذ گواهینامه برای افراد بدون معلولیت بسیار مشخص و واضح است، اما اگر اسم معلولیت به میان بیاید فرد متقاضی وارد یک هزارتوی کلافه‌کننده می‌شود.
افرادی که دارای نوع و درصدی از معلولیت هستند باید روند سخت‌تر، طولانی‌تر و پیچیده‌تری را نسبت به افراد دیگر برای دریافت گواهینامه را طی کنند. باید حتما مشخص شود این فرد توانایی رانندگی وسیله نقلیه را دارد و پس از دریافت گواهی از سوی مراجع پزشکی با شرایطی در نهایت می‌تواند گواهینامه رانندگی را دریافت کند.
محدودیت های اخذ گواهینامه رانندگی
معلولیت و محدودیت‌های جسمی افراد معلول به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود. طبق این دسته‌بندی‌ها افراد ممکن است بتوانند گواهینامه رانندگی اخذ کنند. به عنوان مثال میزان دید در افرادی که از ناحیه چشم دچار مشکل هستند، باید طبق آیین‌نامه صدور گواهینامه باشد. همچنین معلولین حرکتی باید توانایی هدایت و کنترل خودرو را داشته باشند تا بتوانند گواهینامه بگیرند. تمامی این موارد در قانون ذکر شده است. البته در همه این موارد تایید پزشک معتمد راهنمایی و رانندگی الزامی است.
محدودیت های بینایی
افرادی که توانایی بینایی خود را به طور کامل از دست داده باشند، اجازه رانندگی ندارند. اما افراد تک چشمی میتوانند در شرایطی گواهینامه رانندگی دریافت کنند.
- حداقل قدرت بینایی: ۹ از ۱۰ (با رعایت شرایط ویژه در خودرو)
- حداقل میدان بینایی: ۱۰۰ درجه
محدودیت های شنوایی
ناتوانی در شنوایی ممکن است هنگام رانندگی خطراتی را ایجاد کند. به عنوان مثال نشنیدن صدای بوق، نشنیدن صدای وسایل امدادی و پلیس احتمال ایجاد تصادف را بالا می‌برد.
- در صورت ناشنوا بودن یک گوش متقاضی به صورت کامل، حداکثر افت شنوایی قابل قبول بدون اصلاح در گوش بهتر، باید تا ۴۰ دسی بل باشد.
قطع یا نقص عضو
فردی که دچار قطع یا نقص عضو در اندام‌های فوقانی و تحتانی شده باشد اما با اصلاحاتی در خودرو امکان رانندگی برایش فراهم باشد، میتوانند گواهینامه رانندگی بگیرد. البته در صورتی این اتفاق می‌افتد که متخصص نورولوژیست و ارتوپد توانایی فرد برای رانندگی را تایید کنند. همچنین ارزیابی مثبت عملکرد مهارت راننده در تست جاده‌ای توسط افسر راهنمایی و رانندگی الزامی است.
- فردی که دارای قطع عضو زیر زانو است اما از پروتز اندام تحتانی استفاده می‌کند، در صورت عدم نیاز به استفاده از پروتز از پدال گاز و ترمز، میتوانند پدال کلاج را اصلاح کنند (مثلا از خودروی اتوماتیک استفاده کننده یا کلاج را به صورت دستی کنترل کنند.)
- افرادی که در قسمت قدامی پا، مفصل متاتارسوفالانژیال و پنجه بزرگ پا دچار نقص عضو هستند میتوانند گواهینامه مشروط دریافت کنند.
- افرادی که کمتر از یک انگشت شصت و دو انگشت در هر دست آن‌ها دچار قطعی، فلجی یا ناتوانی کامل باشند نیز میتوانند گواهینامه مشروط بگیرند.
محدودیت های حرکتی
دلایل مختلفی در ایجاد محدودیت‌های حرکتی موثر هستند. به عنوان مثال فلج شدن برخی از اندام‌ها، چرخش مهره‌های سرویکال و… میتوانند دایره حرکتی افراد را کاهش دهند. در برخی موارد با رعایت شرایط خاص، برای افرادی که دارای چنین مشکلاتی هستند گواهینامه رانندگی صادر می‌شود.
فردی که دچار مشکلات حرکتی است با تایید متخصص نورولوژیست و ارتوپد و بعد از ارزیابی عملکرد مهارت راننده در تست جاده‌ای توسط افسر راهنمایی و رانندگی می‌تواند برای طی کردن مراحل دریافت گواهینامه اقدام کند.
- مبتلایان به پاراپلژی (فلج کامل پاها و تنه در هر دو سمت (هر دوپا) ولی دست‌ها سالم هستند). میتوانند گواهینامه مشروط دریافت کنند.
- مبتلایان به دفرمیتی در صورتی که اندام‌های موثر در رانندگی آن‌ها درگیر این بیماری نباشند، میتوانند برای اخذ گواهینامه اقدام کنند.
اقدامات لازم برای تایید پزشکی
برای اینکه فرد معلول بتواند پروسه آموزش رانندگی و دریافت گواهینامه را آغاز کند. باید چندین مرحله پزشکی را طی کند.
- مراجعه به چشم پزشکی‌های مجاز پلیس راهنمایی و رانندگی برای سنجش بینایی
- مراجعه به بیمارستان‌های مورد تایید پلیس راهنمایی و رانندگی برای تایید صلاحیت رانندگی
- مراجعه به شهرک آزمایش برای معاینه مجدد و تایید گزارش پزشک
آموزش رانندگی به افراد معلول
همان‌طور که پیشتر گفتیم افرادی که دارای معلولیت هستند، برای اینکه بتوانند گواهینامه بگیرند باید کفش آهنین بپوشند. چون نه‌تنها پروسه تایید پزشکی بسیار طولانی و زمان‌بر است، بلکه پیدا کردن آموزشگاه رانندگی که به افراد معلول آموزش دهد نیز به سادگی میسر نیست.
از آنجا که معمولا خودرویی که افراد معلول بتوانند با آن رانندگی کنند، همیشه در دسترس نیست، پیدا کردن آموزشگاهی که مجهز به چنین خودروهایی باشد کمی مشکل است.
معلولان حرکتی به خودروهای مجهز به پدال دستی نیاز دارند. معلولان از ناحیه چشم باید از آینه مخصوص استفاده کنند. افراد کم‌شنوا هم نیازمند استفاده از علائم مخصوص برای آگاه‌سازی افراد دیگر هستند. همچنین مدرسانی که به افراد کم‌شنوا آموزش می‌دهند باید بتوانند با این افراد ارتباط برقرار کنند.
مراحل اخذ گواهینامه معلولان
- دریافت فرم مخصوص از آزمایشگاه
- مراجعه به چشم‌پزشکی مورد تایید ناجا و دریافت فرم تاییدیه معاینات
- دریافت فرم معاینه از بخش بهداری ناجا
- مراجعه به بیمارستان مورد تایید ناجا برای تایید توانایی جسمی
- رفتن به شهرک آزمایش و دریافت مجدد تاییدیه توسط پزشکان متخصص
- گذراندن دوره‌های آموزشی در آموزشگاه رانندگی ویژه معلولین
مراحل تعویض گواهینامه معلولان
تعویض گواهینامه معلولین مانند دریافت گواهینامه مراحل سخت و وقت‌گیری دارد.
- مراجعه به پلیس+۱۰ برای آغاز پرونده و ثبت درخواست
- دریافت تاییدیه از کمیسیون پزشکی مورد تایید پلیس ناجا
- مراجعه به چشم پزشک معتمد ناجا و اخذ تاییدیه
- دریافت تاییدیه سلامت جسمی و روانی با مراجعه به پزشک و روانپزشک مورد اطمینان ناجا
- ارجاع مجدد پرونده به کمیسیون پزشکی
- تایید افسر فنی ناجا
- مراجعه مجدد به پلیس+۱۰ و دریافت تاییدیه برای تعویض گواهینامه
نویسنده: فاطمه امین الرعایا
