تاریخچه واردات خودرو

واردات خودرو برای اولین بار در ایران حدود اواخر قرن ۱۳ هجری شمسی آغاز شد. زمانی که مظفرالدین شاه قاجار دو دستگاه خودروی رنو را در یکی از سفرهای خود در سال ۱۲۹۷ از فرانسه به ایران آورد، راه ورود خودرو به کشور باز شد.

ایرانی‌ها در همان سال از خودروهای از فرنگ آمده، استقبال خوبی کردند، البته فقط کمی بعد از ورود اولین خودرو‌های خارجی به ایران، هر دو دستگاه خودروی رنو به دلایلی از بین رفتند اما با این حال واردات خودرو به یکی کالاهای مورد علاقه بزرگان کشور تبدیل شد و به نوعی پای خودروهای خارجی به کشور و به ویژه برای تهرانی‌ها باز شده بود.

تاریخچه ورود ماشین به ایران

با گذشت زمان و آشنایی هرچه بیشتر مردم و البته بزرگان و متولیان جامعه با خودروهای فرنگی، کم کم رفت‌و آمد نمایندگی‌های خودروسازان جهانی به ایران آغاز شد و همین امر دلیلی شد تا برخی از مردان سیاست در آن زمان، کنترل بازار واردات اتومبیل را در دست بگیرند و مدل‌های مختلفی از پرطرفداران‌ترین خودروهای آن زمان را به کشور وارد کنند.

ورود خودروهای خارجی به ایران در آن‌ سال‌ها چندان طبق قاعده و اصول خاصی انجام نمی‌شد، چرا که تعداد آن‌ها چندان زیاد نبود. با این حال ایرانی‌ها میزبان‌های خوبی برای خودروهای خارجی بودند. آن زمان حتی مسافران و گردشگران خارجی هم می‌توانستند به راحتی ماشین دلخواه خود را به عنوان سوغات به ایران بیاورند. برخی صاحب‌نظران بر این باورند یکی از دلایل تنوع خودروهای خارجی در سال‌های ابتدایی ورود خودرو به کشور، تنوع سلیقه واردکنندگان بوده که چندان هم به ضرر بازار و مردم نبوده است.

برندهای خودروهای وارداتی به ایران

امروز حدود ۳۰ نمایندگی رسمی و دارای مجوز واردات ماشین در کشور فعال است و هر یک مدل‌های متعددی از برندهای معتبر جهانی را به کشور وارد می‌کنند. اما آیا می‌دانید اولین نمایندگی‌های خودروهای وارداتی در کشور از کدام برندها بودند؟ کدام یک از حدود ۱۰۰ سال گذشته تاکنون همچنان شریک تجاری ایران در صنعت خودرو هستند؟

مرسدس بنز

در سال‌هایی که هنوز درشکه و اسب سواری در روستاها و برخی شهرستان‌ها رواج داشت و کمتر کسی می‌دانست اتومبیل چیست، ناگهان نام مرسدس بنز بر سر زبان‌ها چرخید. اولین ماشین برند مرسدس بنز درست در سال ۱۳۲۷ پا به تهران قدیم گذاشت و از دوستداران ماشین با عنوان «اتومبیل آلمانی» دلربایی کرد. در آن زمان شرکت دایملر – بنز در ایران نمایندگی واردات محصولات این برند آلمانی را به عهده داشت. شاید جالب باشد بدانید پیش از این اتفاق، ورود خودرو بنز مختص افراد و رجل سیاسی بود.

همان زمان شرکتی دیگر با نام لیدا وارد میدان شد و تلاش کرد تا نمایندگی واردات محصولات بنز را بر عهده بگیرد که ورود بدون دانش آن باعث تعویق ۳ ساله در واردات محصولات مرسدس شد. پس از آن اما شرکت مریخ عهده‌دار واردات محصولات این شرکت شد و به دلیل ابتکار عمل و دانش بالا موفقیت نسبتا خوبی را بدست آورد. مرسدس بنز در آن روزها آنچنان از جایگاه و محبوبیتی برخوردار شده بود که شهربانی و تاکسیرانی تهران سفارش عمده‌ای جهت تهیه ماشین‌های مورد نیاز این دو سازمان ثبت کردند.

روزهای موفقت‌آمیز یکی پس از دیگری برای شرکت مریخ در حال گذر بودند تا جایی که این شرکت موفق به واردات کامیون‌های یونیماگ به کشور شد. پس از آن نیز مدل‌های متعددی از مینی‌بوس و کامیون‌های تولیدی بنز هم پایشان به ایران باز شد،‌ به گونه‌ای که دیگر در دهه ۶۰ میلادی همه محصولات بنز در ایران موجود بودند.

طی همه این سال‌ها واردات ماشین‌های برند محبوب ایرانی‌ها (بنز) به ایران ادامه داشت و در حال حاضر شرکت ستاره ایران نمایندگی واردات محصولات Mercedes Benz را بر عهده دارد.

بی ام و

نام برند بی ام و برای ایرانی‌ها به واسطه واردات ابزار و موتورسیکلت‌های این شرکت از سال ۱۳۱۴ بسیار بیشتر و زودتر از بنز به گوش رسیده بود. اما حضور و فعالیت بی ام و در حیطه واردات موتور در ایران با حاشیه‌هایی همراه بود.

بعداز جنگ جهانی دوم این کمپانی آلمانی با مشکلاتی همراه شد، اما در سال‌ ۱۳۳۴ شرکت سهامی ماشین فلاحتی نمایندگی رسمی واردات خودروهای بی ام و را بر عهده گرفت که البته در ابتدا چندان پر رونق نبود؛ چرا که ایرانی‌ها این برند را به عنوان موتورسیکلت می‌شناختند و چندان از خودروهای این شرکت استقبال نکردند.

با این حال محصولات این کمپانی آلمانی تا دهه ۵۰ فروش تقریبا ثابتی داشت؛ تا اینکه در سال ۵۷ و آغاز انقلاب اسلامی، ساختمان این شرکت به کلی خراب شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی و از سرگیری واردات ماشین به ایران، جریان ورود خودروهای BMW به ایران تسهیل شد تا جایی که در حال حاضر پرشیا خودرو نماینده رسمی محصولات بی ام و در ایران شناخته می‌شود.

واردات پژو

همکاری ایران و پژو به دهه ۳۰ شمسی با شرکت ایران خودرو برمی‌گردد. از همان زمانی که قرار شد پژو ماشین ۲۰۲ را وارد خطوط تاکسیرانی ایران کند.

پژو نیز به عنوان یکی از برندهای محبوب خودرویی میان ایرانی‌ها شناخته می‌شود. شاید دلیل این محبوبیت دسترسی آسان، تنوع تولیدات و شباهت زیادش به خودروهای آمریکایی بوده است. در اواخر دهه ۳۰ شمسی شرکتی با عنوان شبدیز که پیش‌تر به واردات محصولات سیتروئن به ایران معروف بود، نمایندگی واردات خودروهای پژو را بر عهده گرفت.

در طول این ۶۰ سال برند پژو در ایران به صورت مستمر حضور داشت که گرچه برخی اوقات ارتباطش با ایران کمرنگ‌تر شد، اما به واسطه فروش قابل قبولش در ایران، این ارتباط با ایران حفظ شد. البته این ارتباط خوب میان ایران و پژو از سال ۹۷ کمی شکراب شد.

تویوتا

تویوتای ژاپن که نامی نوستالژیک برای خودرو دوستان ایرانی است، از دهه ۳۰ شمسی پا به بازار خودروهای وارداتی ایران گذاشت و میان علاقه‌مندان ماشین در ایران جایگاه خود را پیدا کرد.

نمایندگی ورود محصولات تویوتا ژاپن در ایران به عهده موتوکار بود. این شرکت توانست با ورود خودروهای شاسی بلند تویوتا (جیپ تویوتا) خودی نشان دهد. گرچه در ابتدا استقبال از این خودرو زیاد نبود، اما به مرور، کیفیت این خودرو به همه ثابت شد و سایر محصولات وارداتی تویوتا نیز در بازار به خوبی دیده شدند.

یکی از معروف‌ترین خودروهای برند تویوتا در میان ایرانی‌ها، تویوتا تیارا یا همان تویوتا کرونا بود که در سال ‌۱۳۵۴ از شهرت خوبی برخوردار شد. در برخی از آمارهای سال ۱۳۵۷ آمده است که حجم واردات تویوتا پیش از انقلاب اسلامی به حدود ۴۰ هزار دستگاه در سال رسیده بود و این امر، Toyota را به عنوان یکی از برندهای موفق وارد شده به کشورمان معرفی می‌کند.

واردات خودرو پس از انقلاب اسلامی

طبیعی است پس از هر تغییر سیاسی و اقتصادی در کشورها، در اولین مرحله صنایع تحت تاثیر قرار بگیرند. صنعت و واردات ماشین نیز در جریان انقلاب اسلامی از این قاعده مستثنی نبود. این بار اما اوضاع کمی متفاوت بود، چرا که درست بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز حرکت به سمت نوسازی مجدد، جنگ تحمیلی آغاز شد و به طور کل واردات خودرو را برای هشت سال متوقف کرد.

پس از پایان جنگ تحمیلی، واردات ماشین به کشور در کنار تولید خودروی محبوب ایرانی‌ها مثل پیکان و پیکان جوانان، از سر گرفته شد با این تفاوت که این بار تنوع وجود نمایندگی‌ها از کشورهای آسیایی و اروپایی بیش از پیش شد. اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ اوضاع واردات خودرو به کشور به خوبی پیش می‌رفت تا اینکه ناگهان در سال ۱۳۷۳ به یکباره اعلام شد به زودی واردات انواع خودرو ممنوع می‌شود. در این شرایط همچنین اعلام شد که هر شرکتی قصد خروج از ایران را دارد اعلام کند که در پی آن مشکلات متعددی همچون خودروهای دپو شده در گمرک، خودروهای پیش‌فروش شده و… به واردکنندگان ضررهای زیادی زد. در نهایت پرونده واردات خودرو در دهه ۷۰ بسته شد.

واردات خودرو در دهه پر هیجان ۸۰ شمسی

تاخت و تاز قیمت خودروهای خارجی پس از بسته شدن درهای واردات خودرو به کشور یکی از اتفاقات متاثر از تصمیم‌گیری‌های دهه ۷۰ شمسی بود. در این سال‌ها میزان خودروهای وارداتی از طرق مختلف رو به افزایش بود زیرا به دلیل ورود جسته گریخته خودروهای خارجی با عنوان خودروی لوکس و تشریفاتی از کانال‌های بخش خصوصی، نوسانات قیمت این ماشین‌ها حتی به بیش از ۱۰۰ و ۱۵۰ میلیون تومان هم رسید.

اما رفته رفته از سال ۱۳۸۳ مجددا درهای واردات ماشین به کشور باز شد و نمایندگی‌ها نیز یکی پس از دیگری فعالیت تجاری‌شان را در ایران از سر گرفتند. رونق بازار خودرو، فروش اقساطی و لیزینگی خودروهای وارداتی در کنار خودروهای داخلی فرصتی شد تا دستی به سر و روی مدل‌های قدیمی‌تر ماشین‌ها در کشور کشیده شود و بازار خودرو، نو نوار شود.

دهه ۹۰ و ممنوعیت دوباره ورود ماشین خارجی

گرچه روزهای طلایی واردات خودرو به کشور از اوایل دهه ۹۰ آغاز شد اما عمر چندانی نداشت. در اوایل این دهه، نمایندگی‌های رسمی خودروسازان خارجی یکی پس از دیگری مجوز فعالیت و واردات ماشین گرفتند و رونق نسبی به بازار خودروهای خارجی و بازار مشترک برگشت. این وضعیت تا تابستان سال ۱۳۹۴ به صورت نسبتا ثابت ادامه داشت؛ اما درست پس از قرارداد مشترک ۱+۵ و امضای برجام، شانس مجدد به صنعت خودروسازی ایران بیش از پیش شد تا جایی که قراردادهای جوینت ونچر یکی پس از دیگری صورت گرفت و خطوط تولید مشترک و گمرک مملو از خودروهای جدید شد.

روزهای طلایی دهه ۹۰ با شدت هرچه تمام‌تر در حال گذر بودند که ناگهان بازار خودرو با افزایش حدود دو برابری قیمت خودرو آن هم به واسطه نوسانات نرخ ارز از نوروز ۱۳۹۰ مواجه شد. چیزی از نوسانات نرخ ارز و تحمیل گرانی‌ها به بازارهای سرمایه‌ای ایران نگذشته بود که ناگهان در خردادماه ۱۳۹۷، خروج آمریکا از برجام اعلام شد و پیرو این خبر تعدادی از شرکای تجاری ایران در صنعت خودرو نیز خبر خداحافظی‌شان از صنعت خودرو ایران را منتشر کردند.

در ۳ ماه پر تلاطم بهار ۱۳۹۷، اتفاق‌ها برای صنعت خودرو و به ویژه واردات ماشین پشت سر یکدیگر در حال رخ دادن بود که ناگهان در تیرماه ۱۳۹۷ وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت، آب پاکی را روی دست واردکنندگان ریخت و ممنوعیت واردات خودرو تا اطلاع ثانوی اعلام کرد. خبری شوکه‌کننده برای فعالان بازار خودرو که نمی دانستند باید با خودروهای در گمرک مانده چه کنند؟

آمار تعداد خودروهای وارداتی دهه ۹۰

خودروهای وارداتی همواره از جمله پرفروش‌ و پرطرفدارترین خودروهای موجود در بازار هستند که طی دهه گذشته علاوه بر آمار چشمگیر واردات آن‌ها به کشور، فروش و معامله این خودروها رونق بیشتری گرفته است.

آغاز قرن با آزادسازی واردات خودرو

گرچه واردات خودرو از سال ۱۳۹۷ برای چندمین بار ممنوع شد اما از همان زمان با افزایش تقاضا، موضوع از سرگیری ورود خودروهای خارجی به کشور بارها و بارها مطرح شد. بالاخره بعد از کشمکش‌های فراوان، قانون آزادسازی واردات خودرو در سال ۱۴۰۱ توسط رئیس مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد. البته از قانونی شدن تا اجرایی شدن واردات ماشین‌های خارجی، مسیر طولانی طی شد. سرانجام در اسفندماه سال ۱۴۰۱، اولین سری متقاضیان خودروهای خارجی با ثبت‌نام در سامانه یکپارچه خودروهای وارداتی درخواست خود را ثبت کردند و بالاخره بعد از مدت‌ها ممنوعیت، در تابستان ۱۴۰۲ پای اولین خودروهای خارجی به کشور باز شد.

نویسنده: فاطمه امین‌الرعایا