اولین پیش‌فروش خودروها و قرعه‌کشی دو خودروساز در خرداد ماه ۱۴۰۰در شرایطی آغاز شده که هنوز هم برخی کارشناسان معتقدند که نحوه مدیریت بازار به گونه‌ای است که فکری برای این میزان تقاضا نشده است.
وضعیت قرعه‌کشی در بازار خودرو از یک سال قبل به سمت و سوی دیگری رفته به طوری که حتی اگر یک نگاه کارشناسی هم به آن نکنیم، به وضوح قابل مشاهده است که حجم قرعه‌کشی‌ها به شدت بالا رفته است. در همان سال ۹۹ بسیاری از کارشناسان نسبت به این مساله هشدار داده بودند که این میزان از قرعه‌کشی دردی را از بازار خودرو دوا نمی‌کند.
نکته دیگر، مجوز افزایش قیمت شورای رقابت است که کمتر از یک ماه قبل تایید شد. البته مدتی گذشت تا بازار نسبت به این مساله واکنش نشان دهد و قدری از قیمت‌ها تمکین کند. با این حال، مجوز افزایش قیمت برای دو خودروساز بزرگ داخلی انجام شد و قیمت‌ها به همان روالی ادامه یافت که شورای رقابت اجازه داده بود. به تازگی هم قرعه‌کشی محصولات دو خودروساز بزرگ با همین قیمت‌های تازه اعلام شده که اولین پیش‌فروش خودروها بعد از اعلام قیمت‌های تازه در بازار است.
نیاز بازار خودرو تامین می شود؟
اما پرسشی که در این میان مطرح می‌شود، مساله پاسخگویی به حجم فعلی تقاضا در بازار است. برخی کارشناسان معتقدند که پاسخگویی به نیازهای فعلی بازار خودرو با چنین طرح‌ها و قرعه‌کشی‌هایی چندان ممکن نیست و باید یک فکر اساسی برای این بازار کرد. برخی دیگر هم تاکید می‌کنند که در همین سیستم خرید و فروش خودرو، رانت‌های بسیاری وجود دارد که باعث می‌شود آنطور که باید نیاز بازار تامین نشود و متقاضیان توان خرید خودرو یا امکان آن را نداشته باشند.
تنها نگاهی کوتاه به برخی طرح‌های کنترلی بازار نشان می‌دهد که رانت موجود در قرعه‌کشی خودروسازان به چه میزان بالاست. در یک سال گذشته برخی از این طرح‌ها از جمله منع خرید و فروش خودروهای صفر تحویلی کارخانه تا یک مدت مشخص، نهایی شد تا قدری جلوی دلالی‌های فعلی این بازار را بگیرد. حتی خود مسئولان دولتی هم اذعان کردند که برخی از خودروهای تحویلی کارخانه حتی تا چند ماه هم گارانتی‌هایشان صفر و کارنکرده باقی می‌ماند که این مساله دپوی حجم زیادی از این خودروها را تایید می‌کرد.
البته بخشی از گله‌هایی که مشتریان در بازار خودرو می‌کنند، مربوط به کیفیت خدمات پس از فروش و حجم زیاد پول‌هایی است که در مقاطع مختلف باید بپردازند تا بتوانند خودروی مربوطه را دریافت کنند.
بازار خودرو به یک برنامه منسجم نیاز دارد
با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که بازار خودرو به یک برنامه‌ریزی منسجم و مشخص نیاز دارد که در دراز مدت بتواند در کنار تامین نیاز بازار، چشم‌انداز مشخصی را مقابل فعالان این بازار قرار دهد.
مساله واردات و رقمی که برای آن در بودجه سال ۱۴۰۰در نظر گرفته شده، به خوبی نشان می‌دهد که بخشی از برنامه بازار خودرو در سال جاری، حرکت به سمت آزادسازی واردات است. با این حال، این طرح و سیاست قدیمی هم موافقان و مخالفان خود را دارد. هرچند که در هر حال، اگر قرار باشد واردات خودرو آزاد شود، خودروسازان داخلی باید قبل از آن به یک پویایی و کیفی‌سازی در حوزه تولیدات خود رفته باشند.
در هر حال، آنچه که واضح است، در کنار نبود برنامه مشخص برای بازار خودرو و دلالی‌هایی که در این حوزه وجود دارد، بخشی از بازار نیاز خود را از طریق همین قرعه‌کشی‌ها تامین می‌کند و اگر کیفیت این خودروهای تحویلی در کنار حجم واگذاری‌ها بالا نرود، امکان ریزش تقاضای مخاطبان وجود دارد. البته این مساله در صورتی است که در وضعیت دلالی‌های فعلی بازار، اصلا امکان رسیدن دست مشتری به خودروهای تحویلی وجود داشته باشد.
نویسنده: سپیده اشرفی
