صنعت خودروسازی کشور چین در سال ۲۰۰۹ موفق شد به جایگاه بزرگ‌ترین بازار خودرو دنیا از دیدگاه تیراژ فروش دست یابد. کشوری پهناور و بسیار بزرگ، با نرخ صنعتی شدن رو به رشدی که تاریخ به خود ندیده بود. بازار خودرو این کشور تنها در سال ۲۰۱۸ شاهد رقم فروش برابر با ۲۸.۸۸ میلیون دستگاه خودرو بوده است.
اما چرا خودروهای چینی در سایر بخش‌های دنیا نیز محبوب هستند؟ این کشور مولتی برند خودرویی چه چیزی در چنته دارد که اینچنین رقم بالای فروشی را رقم می‌زند و محبوب و پرفروش جلوه می‌کند؟ حقیقت داستان چیست؟ در این مقاله به بررسی اصلی‌ترین دلایل محبوبیت و فروش بالای محصولات چینی می‌پردازیم.
برنامه مدون صنعتی
بدون تردید برنامه بسیار دقیق و از پیش تعیین شده‌ای که چینیها از دهه ۱۹۷۰ میلادی برای رشد و پیشرفت صنایع مختلف خود ترتیب دادند، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بخش از رویه رو به پیشرفت آنها در نیم قرن گذشته بوده است. آهسته اما پیوسته، چینیها این برنامه را دنبال کرده تا از سازندگان دوچرخه و سه‌چرخه‌های موتوری بی‌کیفیت، امروز به یکی از بزرگ‌ترین کشورهای خودروساز در جهان بدل شوند.
این برنامه قدیمی، امروز با توجه به جهانی شدن صنعت خودرو، در سایر زمینه‌های دیگر نیز به خوبی جواب داده است. بی دلیل نیست که چین را یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌‌های کره زمین در آینده نزدیک می‌پندارند. هندی‌‌ها نیز در این زمینه رویه‌ای مشابه در پیش گرفتند اما اقدام آنها بسیار دیر و نوع اجرای آنها نیز به هیچ عنوان دقت و سرعت چینیها را به همراه ندارد.
قیمت رقابتی
در بیشتر موارد، با مقایسه خودروهای چینی با محصولات هم کلاس از سایر کشورهای دنیا، درمی‌یابیم که رقبای چینی معمولا بسیار ارزان‌تر و از نظر رقم پرداخت نهایی، اقتصادی‌تر هستند. بنابراین خودروسازان چینی سود خود را در بخش تیراژ فروش جبران می‌کنند. تقریبا چیزی شبیه به آنچه خودروسازان آمریکایی در برابر خودروسازان اروپایی برای سالیان دراز انجام دادند.
اما همه چیز تنها به تیراژ فروش بستگی ندارد. یعنی تنها افزایش تیراژ و تعداد تولید الزاما به شکل شگرف از هزینههای تولید کم نمی‌کند. بنابراین چینیها مسیرهای میانبر بسیاری را در راستای دستیابی به قیمت نهایی پایین خلق کردند که معمولا به مزاق بازار جهانی و کشورهای برتر صنعتی خوش نمی‌آید.
با این حال قیمت نهایی فروش بدون شک مهم‌ترین فاکتور پایگیری محصولات چینی در بازار ایران از حدود بیش از یک دهه پیش بود. فاکتوری که نرخ فروش این دست خودروها را در ایران با رشد بسیار چشمگیر مواجه کرد و از آنها رقبایی بسیار جدی برای خودروسازان قدیمی داخل کشور ساخت.
کپی برداری طراحی
چینیها با کپی برداری مستقیم از خودروسازان برتر جهانی موفق شدند یک شبه ره صد ساله را طی کنند. این رویه که در ابتدای دوره خودروسازی چینیها مخصوصا تا یک دهه پیش بسیار رایج‌‌تر بود، باعث شد این خودروسازان بتوانند محصولات زیبای صنعت خودرو جهان را در بازه قیمتی بسیار پایین‌تر به تولید برسانند. این دست محصولات نظیر کراس‌اوورهای شبیه به محصولات برند پورشه، کپی برداری مستقیم از شاسی بلند‌های آمریکایی و حتی برخی خودروهای اسپرت مطرح جهانی، چینیها را به اساتید کپی‌برداری و تقلید بدل کرد.
البته بسیاری از برندهای خودروسازی چینی در دهه اخیر با کسب شهرت و سهم بیشتر فروش از بازار داخلی و جهانی، به سمت و سوی طراحی انحصاری و زبان طراحی مخصوص به خود روی آورده‌اند. به عنوان مثال برندهایی چون گریت وال، چری، FAW، کوروس و … مدت زمان طولانی است که در عوض کپی برداری، کمک گرفتن از طراحان برتر جهانی را الگو قرار داده و امروز زبان طراحی منحصر به فرد خود را به بازار کشور چین ارائه می‌کنند.
استفاده از پلتفرم‌های محصولات برتر قدیمی
چینیها، خودروسازان خاور دور همچنین در بخش ساختارهای فنی و زیرپوستی نیز روشی اقتصادی و ارزان‌تر را پیش گرفته‌اند. از آنجایی که طراحی و تولید یک پلتفرم مناسب برای یک خودرو تولیدی بسیار زمان‌بر و هزینه‌بردار است، چینیها به سراغ پلتفرم‌های قدیمی‌تر سایر خودروسازان جهانی رفته و در راستای پرداخت هزینههای کمتر، آن پلتفرم بخصوص یا تکنولوژی تولید آن را صاحب می‌شوند.
در نتیجه با طراحی اجزا بدنه بر پلتفرمی از پیش آماده شده، چینیها هزینههای تولید خودرو را بسیار کاهش داده و در عین حال فخر تعلق پلتفرم خود به یک خودروساز خارجی را به رقبای داخلی و مشتریان خود می‌فروشند. این موضوع نه تنها در بازار داخلی چین، بلکه در بازار ایران نیز به خوبی پاسخ داده و برای مشتریان بسیار مهم است که خودرو چینی مورد انتخاب آنها، لااقل در برخی بخش‌ها با یک خودروساز مطرح جهانی مشترک باشد.
استفاده از پیشرانه‌های برند
داستان استفاده چینیها از پیشرانه‌های طراحی و تولید شده از سوی سایر خودروسازان مطرح جهانی نیز کاملا مشابه با داستان استفاده از پلتفرم مشترک است. اما طراحی و تولید پیشرانه فرایندی بسیار منحصر به فرد، هزینه‌بردار و انحصاری است. در نتیجه کمتر کسی چنین تکنولوژی برتری را در اختیار خودروسازان چینی قرار می‌دهد.
به همین دلیل بیشتر خودروسازان چینی معمولا تکنولوژی تولید پیشرانه‌های نسبتا قدیمی‌تر محصولات برندهای مطرح آسیای شرق (معمولا ژاپن) را خریداری کرده و با اعمال تغییرات مهندسی معکوس، سعی در بهبود و هماهنگ‌سازی این دست پیشرانه‌ها با محصولات تولیدی خود و استانداردهای جهانی دارند.
به عنوان مثال پیشرانه چهار سیلندر تنفس طبیعی ۲.۴ لیتری که در بیشتر محصولات چینی بازار ایران (از انواع پیکاپ‌ها گرفته تا برخی شاسی بلندها) رایج است، در حقیقت پیشرانه قدیمی طراحی و تولید شده شرکت میتسوبیشی ژاپن است که از سوی چینیها در برخی موارد برای بهبود عملکرد به سیستم پرخوران توربوشارژر نیز تجهیز شده است. چینیها با تملک حق امتیاز تولید این پیشرانه، آن را در بسیاری از محصولات تولیدی خود به کار گرفته‌اند. پیشرانه ۱.۵ لیتری توربو جدید که بر بیشتر محصولات نوین بازار چینی زده ایران نیز یافت می‌شود، داستانی مشابه دارد.
این پیشرانه‌ها مصرف سوخت پایین و توان تولیدی مناسبی به همراه دارند. این دو فاکتور در کنار هم موجب می‌شود خودروهای چینی به خوبی در دل مشتریان جهان جا باز کنند.
همکاری مستقیم با برندهای مطرح جهانی
چینیها تقریبا در تمامی زمینه‌های صنعتی وابسته به صنعت خودرو با برندهای مطرح کشورهای رده اول جهان در همکاری هستند. نه فقط در بخش قرض گرفتن پلتفرم یا پیشرانه، بلکه در سایر زمینه‌ها نظیر تکنولوژی تولید سیستم سوخت‌رسانی، کنترل آلایندگی، تایرسازی، گیربکس سازی، تولید انواع آپشن و … نیز با برندهای مطرح جهانی، از خود شرکتهای خودروساز گرفته تا شرکتهای تامین کننده قطعات تخصصی، در همکاری مستقیم هستند.
این همکاری‌ها غالبا در ساختار جوینت ونچر (قراردادهای دو طرفه انتقال تکنولوژی) صورت گرفته است و به همین دلیل بسیاری از برندهای مطرح جهانی نظیر گترگ، بوش، دینا، بورگ وارنر و … در کشور چین خط تولید و دفتر مرکزی دارند. قراردادهای جوینت ونچر به دلیل کاهش چشمگیر قیمت نهایی تولید، یکی از مهم‌ترین عوامل رشد و پیشرفت بسیار سریع صنعت خودروسازی کشور چین به حساب می‌آید که طی سال‌های اخیر کشور ایران به دلیل تحریم‌های گسترده از آن بی بهره بوده است.
مهم‌ترین عوامل موثر در چشمگیری بیش از پیش تولیدات چینی:
- سطح آپشن‌های رفاهی و میزان لوکس‌گرایی خودروهای چینی خیره کننده است.
- پیشرفت خودروسازان چینی در زمینه خودروهای الکتریکی و هیبرید بسیار قابل توجه است.
آپشن‌های رفاهی درخور توجه
با وجود داشتن قیت نهایی فروش بسیار اقتصادی و نسبتا منطقی، خودروهای چینی به شکل عجیبی به آپشن‌های قابل توجه و گران قیمت مجهز هستند. به عبارت دیگر مواجه شدن با آپشن‌هایی نظیر سانروف، سقف پانورامیک، سیستم دید ۳۶۰ درجه چشم عقاب، سنسورهای پارک جلو و عقب، فرمان الکتریکی، سیستم روشنایی اتوماتیک، سیستم روشنایی در روز، سیستم تهویه مطبوع دیجیتال دو منطقه‌ای، صندلی‌‌های تنظیم شونده الکتریکی مجهز به گرم‌کن و سردکن صندلی، سیستم نظارت بر فشار باد تایرها (TPMS)، سیستم آغاز حرکت در سربالایی، سیستم کنترل سرعت در سرازیری، استفاده از تریم داخلی چرمی در ترکیب رنگی متنوع، به کارگیری ریم‌های اسپرت آلیاژی و آپشن‌هایی از این دست، امروزه برای خودروهای چینی بازار جهان و حتی ایران، آپشن‌هایی معمولی و پیش پا افتاده به حساب می‌آیند.
دقیقا همین موضوع در کنار قیمت رقابتی بود که باعث شد خودروسازان سالخورده و از مد افتاده ایران نیز دستی به سر و گوش محصولات خودرویی وقت خود بکشند و به همکاری بیشتر با خودروسازان چینی روی آورند تا از بازار پرفروش و داغ خودروهای پرآپشن چینی باز نمانند.
روی آوردن به تکنولوژی روز
درست برخلاف خودروسازان ایرانی، چینیها ترجیح دادند تا چند پله بالاتر رفته و صنعت خودرو را از جایی دنبال کنند که بازار جهان امروز بر روی آن متمرکز است. این مهم به این معنا است که چینیها سال‌های طولانی است که در کنار تولید خودروهای سوخت فسیلی، بر خودروهای هیبرید و برقی نیز متمرکز شده‌اند. در نتیجه امروز می‌توانند در این زمینه ادعاهایی داشته باشند.
هرچند هنوز در این مسیر بسیار خام و پیش پا افتاده هستند، اما با ارائه برخی محصولات خود از این دو کلاس جدید ثابت کرده‌اند که در آینده نزدیک می‌توانند نقشی موثر و قابل توجه در بازار انرژی پاک جهانی داشته باشند. در مقابل اما صنعت خودرو ایران، همچنان در حال تولید محصولاتی است که تکنولوژی ساخت آن به دهه‌ها قبل باز می‌گردد.
تمرکز بر نیاز بازار
یکی دیگر از نقاط قوت صنعت خودرو چین، تمرکز بر نیاز و سگمنت‌های بازار خودرو جهان است. به همین دلیل خودروسازان چینی، تولیدات خود را بر دو سگمنت کراس‌اوور و سدان سایز کوچک از گروه خودروهای پاک (هیبرید و الکتریکی) متمرکز کرده‌اند که هر دو کلاس از دیدگاه کاربری و محبوبیت در رده اول توجه بازار امروز جهان قرار دارند.
این تمرکز صحیح باعث شده است تا انرژی بیهوده صرف آزمون و خطا برای کسب سهم از سایر سگمنت‌های نه چندان محبوب خودرو نشود و در نتیجه پیشرفت در سگمنت‌های محبوب بازار جهانی در صنعت خودروسازی کشور چین با سرعت بیشتری صورت بگیرد.
آیا این پیشرفت محسوب می‌شود؟
چینیها با استفاده از قراردادهای جویت ونچر، کپی برداری مستقیم، تمرکز بر نیاز روز جهان و استفاده از تکنولوژی برتر اما قدیمی شرکتهای دیگر، موفق شده‌اند سری در میان سرها بیرون آورند. اما این خودروسازان هنوز ایرادهای چشمگیر و اساسی در محصولات خود دارند که باعث می‌شود از بازارهای بزرگ جهانی نظیر بازار آمریکای شمالی و قاره اروپا باز بمانند.
خودروهای چینی معمولا در زمینه ایمنی از محصولات برتر جهانی عقب‌تر هستند. این محصولات به دلیل استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی‌تر ناسازگار با استانداردهای روز، در تست‌های ایمنی تصادفات نمی‌توانند با استانداردهای سختگیرانه روز اروپا و آمریکا همراه شوند. به دلیل استفاده از استانداردهای ساده‌تر و سبک‌تر موسسه‌‌‌های ایمنی پیش پا افتاده‌تر نظیر موسسه تست ایمنی و تصادف کشور چین (C-NCAP)، چینیها هنوز به توان رقابت در سطح جهانی دست نیافته‌اند و این مهم بزرگ‌ترین دلیل جلوگیری از واردات محصولات چینی به قاره اروپا و آمریکای شمالی است.
با این حال در پیشرفت بسیار سریع علمی و صنعتی محصولات صنعت خودرو چین هیج شکی وجود ندارد اما تولیدات صنعتی این کشور پهناور با استانداردهای روز جهانی فاصله بسیار زیادی دارند که باعث می‌شود محصولات صنعتی آن بیشتر در کشورهای در حال توسعه یا به اصطلاح جهان سومی (نظیر ایران) محبوب باشند و هنوز توان رقابت در مقیاس جهانی را نداشته باشند. غیرقابل انکار است که چینیها به سرعت در مسیر پیشرفت قدم گذاشته‌اند و در مقایسه با کشورهای در حال توسعه نظیر ایران و حتی هند، چند سر و گردن بالاتر و برتر هستند.
نتیجه گیری
خودروسازان چینی با استفاده از میانبرهایی چون کپی برداری، استفاده از تکنولوژی‌های قدیمی‌تر برندهای مطرح جهانی، ارائه سطح آپشن‌های رفاهی درخور توجه و تمرکز بر مسیر روز صنعت خودرو جهان، مسیر خود تا رسیدن به استانداردهای روز جهان را بسیار کوتاه‌تر و کم هزینه‌تر کرده‌اند. در نتیجه انتظار می‌رود کشور چین در زمینه خودروسازی در دهه پیش رو تا سال 2030، پیشرفت‌های شگرفی به خود ببینند که احتمالا آنها از دیدگاه تیراژ تولید، کیفیت و استاندارد منطبق با نیاز روز جهان، در سطح خیره کننده‌ای قرار دهد.
جای تعجب ندارد که صنعت خودروسازی کشور چین روز به روز بیشتر در مرکز توجه بازارهای خودرو سراسر جهان قرار می‌گیرد و تیراژ فروش بالاتری را تجربه می‌کند. کشور چین بزرگ‌ترین بازار خودرو جهان را از نظر تیراژ تولید در اختیار دارد اما از دیدگاه تکنولوژی و استانداردهای برتر، هنوز توان رقابت با بازار خودرو قاره سبز و مخصوصا بازار خودرو برتر آمریکای شمالی، به عنوان بزرگ‌ترین و برترین بازار خودرو دنیا از دیدگاه کیفیت و تکنولوژی را ندارد.
تالیف و نوشته: شهاب انیسی
