فهرست مطالب
تهران در سال ۱۴۰۴ هنوز نفس راحت نکشیده است. از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا زمان نگارش این مطلب، تهران فقط ۶ روز هوای پاک را تجربه کرده است. در مقابل، ۱۳۱ روز هوا در وضعیت قابل قبول بوده، ۱۱۵ روز برای گروههای حساس ناسالم ثبت شده، ۲۰ روز هوا به مرحله ناسالم برای عموم مردم رسیده و حتی ۲ روز بسیار ناسالم و ۲ روز خطرناک هم در کارنامه هوای پایتخت دیده میشود.
در چنین شرایطی، سیاستهای کنترلی دیگر یک انتخاب نیستند، بلکه به ضرورتی اجتنابناپذیر تبدیل شدهاند. «طرح کنترل آلودگی هوا تهران» دقیقاً در همین نقطه معنا پیدا میکند؛ طرحی که مستقیماً با تردد خودروها، زمانبندی رفتوآمد و هزینههای احتمالی رانندگی در شهر گره خورده است. بسیاری از رانندگان تهرانی هر روز با این سؤال ساده اما مهم روبهرو میشوند: امروز میتوانم با ماشین شخصی وارد شهر شوم یا نه؟
در این مقاله از مجله خودرو۴۵، قرار است بهصورت شفاف و کاربردی به همین پرسشها پاسخ بدهیم؛ از ساعت اجرای طرح و محدوده آن گرفته تا جریمهها، نحوه ورود و روشهای استعلام. هدف این است که قبل از روشنکردن موتور ماشین یا حتی در مواقعی فروش خودرو، تصویر روشنی از قوانین پیشرو داشته باشید.
منظور از طرح کنترل آلودگی هوای تهران چیست؟
طرح کنترل آلودگی هوای تهران، یکی از ابزارهای مدیریت شهری برای کاهش اثر خودروهای شخصی بر کیفیت هوای پایتخت است. این طرح با محدودکردن تردد خودروها در محدودهای مشخص و در ساعات معین، تلاش میکند حجم رفتوآمد در روزهای کاری را کنترل کند و از افزایش آلایندهها جلوگیری کند. برخلاف تصور رایج، هدف این طرح فقط کمکردن ترافیک نیست؛ تمرکز اصلی آن بر کاهش آلودگی هوا و مدیریت مصرف روزانه خودرو در سطح شهر است.
این طرح در واقع نسخه بهروزشده همان «طرح زوج و فرد» سابق است. در مدل قدیمی، معیار تردد زوج یا فرد بودن پلاک خودرو بود، اما در طرح کنترل آلودگی هوا، این معیار حذف شده و جای خود را به سهمیه تردد فصلی داده است. به این معنا که هر خودرو، بسته به محل پلاک، تعداد مشخصی روز مجاز برای ورود به محدوده دارد و پس از آن، تردد با پرداخت عوارض امکانپذیر است.
نکته مهم اینجاست که طرح کنترل آلودگی هوا، زندگی روزمره رانندگان را هدف گرفته است؛ نه فقط سفرهای خاص به مرکز شهر. به همین دلیل هم محدوده اجرای آن بسیار گستردهتر از طرح ترافیک است و بخش بزرگی از مسیرهای پرتردد تهران را شامل میشود. در عمل، بسیاری از شهروندان حتی بدون قصد ورود به مرکز شهر، ناخواسته وارد این محدوده میشوند.
در این طرح، تصمیمگیری آگاهانه نقش کلیدی دارد. اگر راننده بداند چه روزهایی سهمیه دارد، چه ساعتی وارد محدوده میشود و وضعیت معاینه فنی خودروی او چگونه است، میتواند بدون جریمه و با حداقل هزینه تردد کند. به همین دلیل، طرح کنترل آلودگی هوا بیش از آنکه یک «محدودیت مطلق» باشد، یک سیستم مدیریت تردد است که بر پایه ثبتنام، شفافیت اطلاعات و انتخاب درست زمان حرکت عمل میکند.
ساعت طرح آلودگی هوا تهران (سال ۱۴۰۴)
طرح کنترل آلودگی هوای تهران در روزهای کاری، بخش مهمی از زمان رفتوآمد روزانه شهروندان را پوشش میدهد. در سال ۱۴۰۴، ساعت طرح آلودگی هوا تهران به شرح زیر است:
- از شنبه تا چهارشنبه: از ساعت ۶:۳۰ صبح تا ۱۸
- پنجشنبهها: از ۶:۳۰ صبح تا ۱۳
- جمعهها و تعطیلات رسمی: اجرا نمیشود
بیشترین خطاهای ثبت جریمه معمولاً در ساعات ابتدایی صبح اتفاق میافتد؛ زمانی که بسیاری از رانندگان تصور میکنند هنوز طرح شروع نشده یا خروج کوتاهمدت از محدوده مشکلی ایجاد نمیکند. در حالیکه دوربینهای پلاکخوان، دقیقاً از همان ساعت آغاز طرح فعالاند و ورود یا خروج غیرمجاز را ثبت میکنند.
نکته مهم دیگر، ارتباط ساعت تردد با هزینه است. ورود و خروج در ساعات اوج ترافیک، هزینه بیشتری نسبت به ساعات میانی روز دارد و همین موضوع باعث میشود زمانبندی رفتوآمد، مستقیماً روی مبلغ عوارض یا جریمه اثر بگذارد در ادامه با جریمههای ورود غیر مجاز به طرح آلودگی بیشتر آشنا خواهیم شد.
محدوده طرح آلودگی هوا تهران
طرح کنترل آلودگی هوا، حلقه دوم محدودیت ترافیکی تهران محسوب میشود؛ محدودهای وسیعتر از طرح ترافیک که بخش بزرگی از شهر را در بر میگیرد. به همین دلیل، حتی رانندگانی که مسیرشان به مرکز شهر نمیخورد هم ممکن است ناخواسته وارد این محدوده شوند.
مرزهای این طرح با بزرگراههای اصلی تهران مشخص شده است که در ادامه آن را برای شما آوردهایم.
- از شمال، محدوده تا بزرگراههای شهید همت و شهید زینالدین امتداد دارد.
- در شرق، بزرگراههای شهید باقری، شهید دوران و بسیج مرز طرح را تشکیل میدهند.
- جنوب این محدوده به بزرگراه بعثت میرسد
- در غرب، بزرگراههای شهید نواب و شهید چمران حد نهایی طرح محسوب میشوند.
تفاوت اصلی این طرح با طرح ترافیک دقیقاً همینجاست. طرح ترافیک بیشتر روی هسته مرکزی تهران تمرکز دارد و هدفش کاهش ازدحام در مرکز شهر است، اما طرح کنترل آلودگی هوا با پوشش گستردهتر، کاهش آلایندهها را نشانه گرفته است. به همین دلیل هم بیشتر شهروندان تهرانی در عمل با محدودیتهای این طرح درگیر میشوند. برای آشنایی بیشتر با تفاوت این طرح از شما دعوت میکنیم مطلب زیر را بخوانید.
شرط ورود رایگان به محدوده طرح آلودگی هوا تهران
در این طرح، هر خودرو در هر فصل سهمیه مشخصی برای تردد رایگان دارد. خودروهای پلاک تهران ۲۰ روز و خودروهای پلاک شهرستان ۱۵ روز در هر فصل میتوانند بدون پرداخت عوارض وارد محدوده شوند. شرط استفاده از این سهمیه، ثبتنام خودرو در سامانه «تهران من» یا همان سامانه «شهرزاد» است؛ بدون ثبتنام، این روزهای رایگان عملاً فعال نمیشوند.
نحوه ثبتنام در سامانه شهرزاد برای طرح کنترل آلودگی هوای تهران
تفاوتی ندارد قصد دارید از سهمیه تردد رایگان خود استفاده کنید یا استعلام جریمه طرح آلودگی هوای تهران را ببینید. به هر حال پیشنهاد میکنیم ماشین شخصی خود را در سامانه شهرزاد وارد کنید تا از ابزارهای مرتبط با خرید بسته ترافیکی، رزرو طرح ترافیک، مشاهده و تسویه بدهیها استفاده کنید.
برای این کار ابتدا از طریق وبسایت shahrzadcity.ir وارد وباپ یا اپلیکیشن شهرزاد شوید و روی گزینه ورود/ثبتنام بزنید تا به مرحله بعد هدایت شوید.
با ورود کد ارسالشده، پروسه اعتبارسنجی شماره موبایل خود را انجام دهید.
پس از کلیک روی گزینه «طرح ترافیک» بخش «پروفایل خودرو» را انتخاب کنید تا امکان افزودن خودروی جدید برای شما فعال شود.
اطلاعات خودرو را وارد کرده و روی دکمه «درج خودرو» بزنید.
نکته: در نظر داشته باشید اگر خودروی هیبرید یا برقی دارید برای تایید مدارک خودرو و بهرهمندی از تخفیفهای تردد در طرحهای ترافیکی میبایست شخص مالک خودرو به همراه مدارک ماشین به یکی از دفترهای خدمات الکترونیک شهر مراجعه کند.
جریمه طرح آلودگی هوا ۱۴۰۴
جریمه طرح کنترل آلودگی هوای تهران در سال ۱۴۰۴ یک عدد ثابت و یکسان برای همه خودروها نیست. این جریمه بهصورت هوشمند و بر اساس شرایط تردد هر خودرو محاسبه میشود؛ یعنی ممکن است دو خودرو در یک روز وارد محدوده شوند، اما مبلغ جریمه متفاوتی برایشان ثبت شود. دلیل این تفاوت به عواملی مثل ساعت ورود و خروج، نوع معاینه فنی و محدوده تردد برمیگردد.
مبنای محاسبه جریمه، یک مبلغ پایه است که هر سال توسط شهرداری و پلیس راهور اعلام میشود. در سال ۱۴۰۴، مبلغ پایه جریمه طرح کنترل آلودگی هوا ۱۰۲ هزار و ۶۰۰ تومان تعیین شده است. این مبلغ سپس با ضرایب مختلف ضرب میشود و عدد نهایی جریمه را میسازد. ثبت تخلف هم کاملاً مکانیزه است و دوربینهای پلاکخوان مستقر در مرزهای محدوده، بدون دخالت انسانی آن را انجام میدهند.
اگر خودرویی همزمان وارد محدوده طرح ترافیک و طرح کنترل آلودگی هوا شود و بدون پرداخت عوارض تردد کند، جریمه سنگینتری برای آن ثبت خواهد شد. علاوه بر این، پلیس راهور برای ورود غیرمجاز به این محدودهها، جریمه جداگانهای در نظر گرفته که در سال ۱۴۰۴ حدود ۲۰۰ هزار تومان اعلام شده و مستقل از عوارض شهرداری محاسبه میشود. برای محاسبه دقیق میتوانید مراحل زیر را طی کنید.
از طریق آدرس my.tehran.ir وارد وبسایت تهران من شوید و گزینه عوارض محدودههای ترافیکی را انتخاب کنید.
بدون نیاز به ثبت نام، نوع معاینه فنی، محدوده سکونت، محدوده تردد و ساعت تردد را انتخاب کرده و روی گزینه «محاسبه هزینه» بزنید.
حالا میتوانید بهراحتی خلاصه وضعیت را مشاهده کنید.
جدول ضرایب مؤثر در محاسبه جریمه طرح آلودگی هوا
اگر مایلید بدانید مبلغ نهایی جریمه چگونه به دست آمده است، جدول زیر میتواند راهنمای خوبی برای شما باشد.
| عامل مؤثر | وضعیت | ضریب |
| نوع محدوده تردد | فقط محدوده طرح کنترل آلودگی هوا | ۰٫۷۵ |
| ورود همزمان به طرح ترافیک و آلودگی هوا | ۱٫۵ | |
| ساعت تردد | ساعات غیر اوج (۱۰ تا ۱۶) | ۱ |
| یک ورود یا خروج در ساعات اوج | ۱٫۲ | |
| ورود و خروج در ساعات اوج | ۱٫۵ | |
| نوع معاینه فنی | معاینه فنی برتر | ۰٫۸ |
| معاینه فنی عادی (ثبت در سامانه) | ۰٫۹ | |
| معاینه فنی عادی (بدون ثبت معتبر) | ۱ | |
| فرسودگی خودرو | عمر بیش از ۲۰ سال | ۱٫۲ |
مهلت پرداخت و تبعات عدم تسویه جریمه
پس از ثبت جریمه، ۳۰ روز فرصت پرداخت در نظر گرفته میشود. اگر در این بازه اقدامی انجام نشود، مبلغ جریمه دو برابر خواهد شد. بالا رفتن مجموع خلافی خودرو تا سقف قانونی نیز میتواند به توقیف خودرو منجر شود؛ موضوعی که معمولاً زمانی جدی گرفته میشود که هزینه آن چند برابر حالت عادی شده است.
استعلام جریمه طرح کنترل آلودگی هوا و پرداخت آن از طریق سامانه «تهران من» امکانپذیر است. این سامانه علاوه بر نمایش مبلغ جریمه، زمان و محل تردد ثبتشده را هم نشان میدهد و به راننده کمک میکند قبل از انباشتهشدن بدهی، وضعیت خودرو را مدیریت کند.
استفاده از «تهران من» طرح آلودگی هوا جهت استعلام جریمه
در نظر داشته باشید تفاوتی ندارد از تهران من اقدام میکنید یا سامانه شهرزاد، در هر صورت به سامانه شهرزاد برای استعلام جریمه طرح آلودگی هوای تهران هدایت خواهید شد. همانطور که گفتیم، لازم است که خودروی شخصی خود را در سامانه شهرزاد وارد کرده باشید. حالا میبایست قدمهای زیر را طی کنید.
پس از کلیک روی بخش «طرح ترافیک» این بار گزینه «بدهی طرح ترافیک» را انتخاب کنید.
حالا میتوانید لیست ترددهای خود را بهصورت کامل مشاهده کرده و درصورت تمایل، نسبت به پرداخت بدهی خود اقدام کنید.
یکی از مزیتهای مهم تهران من یا همان سامانه شهرزاد این است که قبل از تبدیل عوارض به جریمه، به شما فرصت میدهد حساب کاربریتان را شارژ کنید. اگر در زمان ورود به محدوده، موجودی کافی نداشته باشید، بلافاصله جریمه ثبت نمیشود و یک بازه زمانی برای تسویه در نظر گرفته میشود. در صورت بیتوجهی به این بازه، بدهی بهصورت خودکار به جریمه تبدیل خواهد شد؛ موضوعی که بسیاری از رانندگان زمانی متوجه آن میشوند که مبلغ پرداختی چند برابر شده است.
نحوه ورود به طرح کاهش آلودگی هوا
ورود به طرح کنترل آلودگی هوا، برخلاف تصور بعضی از رانندگان، به معنای ممنوعیت مطلق نیست. این طرح بر پایه مدیریت تردد طراحی شده و اگر مراحل آن بهدرستی طی شود، میتوان بدون جریمه و با حداقل هزینه در محدوده تردد کرد.
اولین و مهمترین قدم، ثبتنام خودرو در سامانه تهران من یا همان شهرزاد است که با هم یاد گرفتیم. پس از ثبتنام، سهمیه تردد فصلی بهصورت خودکار برای خودرو فعال میشود؛ ۲۰ روز برای پلاک تهران و ۱۵ روز برای پلاک شهرستان. تا زمانی که این سهمیه باقی مانده باشد، ورود به محدوده بدون پرداخت عوارض انجام میشود.
پس از پایان سهمیه، برای ورود به محدوده باید عوارض تردد پرداخت شود. این عوارض بهصورت هوشمند و بر اساس ساعت ورود و خروج و نوع معاینه فنی محاسبه میشود و معمولاً هزینه آن از جریمه بسیار کمتر است. پرداخت عوارض از طریق همان حساب تهران من انجام میشود و نیازی به اقدام جداگانه پیش از هر ورود نیست. برخی از گروهها از تخفیفهای خاصی بهرهمند هستند که در ادامه برای شما آوردهایم.
| گروه/نوع خودرو | نوع امتیاز | توضیح و شرط مهم |
| ساکنان محدوده طرح ترافیک و کنترل آلودگی هوا | ۵۰٪ تخفیف + یک خروج/ورود رایگان | معمولاً یک خروج رایگان قبل از ساعت ۹ و یک ورود رایگان بعد از ساعت ۱۶؛ مشروط به ثبت و تأیید آدرس محل سکونت در دفاتر خدمات الکترونیک شهر |
| دارندگان معاینه فنی برتر | تخفیف در عوارض | میزان تخفیف معمولاً حدود ۳۰٪ در مقایسه با معاینه فنی عادی |
| خودروهای برقی و هیبریدی | معافیت کامل | در بسیاری از موارد از پرداخت عوارض این طرح معاف هستند |
| جانبازان بالای ۲۵٪ | معافیت کامل | بر اساس ضوابط اعلامی و ثبت اطلاعات در سامانههای مربوط |
| افراد دارای معلولیت | تخفیف بسیار بالا | تا ۹۰٪ تخفیف (طبق ضوابط و ثبت مدارک) |
در نهایت، اگر راننده بداند چه روزهایی سهمیه دارد، چه ساعتی وارد محدوده میشود و وضعیت معاینه فنی خودرویش چیست، طرح کنترل آلودگی هوا به یک مانع تبدیل نمیشود؛ بلکه به چارچوبی قابل پیشبینی برای مدیریت رفتوآمد روزانه بدل خواهد شد.
نویسنده: بهاره سامانی پور
سوالات متداول
۱. طرح کنترل آلودگی هوای تهران دقیقاً چیست؟
این طرح برای کاهش آلودگی هوا، تردد خودروها را در محدودهای مشخص و در ساعات معین مدیریت میکند و جایگزین طرح زوج و فرد شده است.
۲. ساعت اجرای طرح آلودگی هوا در سال ۱۴۰۴ چه زمانی است؟
شنبه تا چهارشنبه از ۶:۳۰ تا ۱۸ و پنجشنبهها از ۶:۳۰ تا ۱۳ اجرا میشود و در جمعهها و تعطیلات رسمی فعال نیست.
۳. چه خودروهایی میتوانند رایگان وارد محدوده طرح آلودگی هوا شوند؟
خودروهای پلاک تهران ۲۰ روز و پلاک شهرستان ۱۵ روز در هر فصل، به شرط ثبتنام در سامانه شهرزاد، سهمیه تردد رایگان دارند.
۴. جریمه ورود غیرمجاز به طرح آلودگی هوا چقدر است؟
مبلغ پایه جریمه در سال ۱۴۰۴، ۱۰۲ هزار و ۶۰۰ تومان است که با توجه به ساعت تردد، نوع معاینه فنی و محدوده، افزایش یا کاهش مییابد.
۵. جریمه طرح آلودگی هوا را از کجا میتوان استعلام و پرداخت کرد؟
از طریق سامانه «تهران من» یا «شهرزاد» میتوان جزئیات تردد، مبلغ جریمه و بدهی را مشاهده و پرداخت کرد.
