زمانی که مزدا میاتا یا همان MX5 در سال 1989 به بازار جهانی معرفی شد شاید هیچکس فکرش را نمی‌کرد که این خودرو به پرفروش‌ترین خودرو اسپرت دو نفره سقف تاشو جهان بدل شود. اما کلاس خودروهای کوپه دو نفره سقف تاشو کلاسی بود که خودروسازان نمی‌توانستند از آن غافل شوند. با پایان گرفتن مشکلات جهانی صنعت خودرو در ابتدای دهه 1990 میلادی، صنعت خودرو رو به رشد گذاشت و کم‌کم کلاس‌های نوین و غیر ضروری خودرویی جهان به بازار وارد شدند. کلاس‌هایی که به واسطه ساختار و ایده ابتدایی طراحی، هیچ ضرورتی بر حضور حتمی آن‌ها در سبد خودرو جهانی وجود نداشت.
سری Z بیمر را شاید بتوان یکی از این دست خودروها دانست. نام این سری مخفف کلمه Zukunft در زبان آلمانی به معنای آینده است. این خودرو از سال 1989 در سه بازه زمانی منقطع، تا به امروز بر خط تولید قرار دارد که در حقیقت شامل چهار سری متفاوت در قالب شش نسل مختلف می‌شود. سری Z ضمن داشتن فرمت ساختاری، هندسی و مهندسی مشابه به داج وایپر افسانه‌ای، نظیر کاپوت کشیده و نزدیکی نشیمن به محور عقب، ویژگی‌های اسپرت درخور توجهی دارد که باعث شد در جهان لقب وایپر آلمانی را به آن بدهند.
باید تاکید کرد که سری Z برای کمپانی بی ام و به هیچ عنوان تجربه جدیدی نبود. این خودروساز در دوران وینتج مدل دو نفره اسپرت 507 را در میانه دهه 1950 و مدلی چون 328 را در دهه 1930 میلادی به تولید رسانده بود اما بدون شک، سری Z جدیدترین تجربه بیمر در بازار جهانی خودروهای دونفره اسپرت سقف تاه‌شو صنعت خودرو امروزی جهان بود.
بی ام و Z1، آغازگری از آینده
اولین محصول سری Z بیمر مدل Z1 بود که تنها بین سال‌های 1989 و 1991 بر خط تولید گرفت و تیراژ تولید آن تنها محدود به 8000 دستگاه بود. این سری بر پلتفرم سری 3 کد E30 بنا شده و از ایدئولوژی نسبتا پیشرو و پیچیده‌ای بهره می‌برد. بیمر در مدل Z1 برای اولین بار در جهان سیستم درهای کرکره‌ای استفاده کرد که به جای باز شدن، در ساختار زیر شاسی خودرو فرو رفته و تقریبا غیب می‌شد. نیرو بخش Z1 یک پیشرانه شش سیلندر خطی (I6) 2.5 لیتری به قدرت 168 اسب بخار و 222 نیوتون.متر بود که به گیربکس 5 سرعت دستی گِترَگ هماهنگ شده بود. این خودرو همچنین به گونه‌ای طراحی شده بود که تمامی پنل‌های بدنه آن به سادگی قابل حذف و جایگزینی و رانندگی با آن بدون پنل بدنه کاملا ممکن و قانونی بود. Z1 برای زمان تولید بیش از حد پیچیده و گران‌قیمت بود و در نتیجه با تاخیری کوتاه در سال 1995، سری جدید Z3 به عنوان جانشین Z1 معرفی شد.
بی ام و Z3، اولین بیمر جیمز باند
پیش از آن که بیمر سری 7 با کد تجاری 750iL در فیلم “فردا هرگز نمی‌میرد” در اختیار پییرس برازنان (جیمز باند وقت) قرار بگیرد، یک دستگاه بی ام و سری Z3، یک سال پیش از ورود به مرحله تولید، برای فیلم “چشم طلایی” در اختیار برازنان قرار گرفت تا اولین بیمری باشد که این جیمز باند در سری فیلم‌های 007 سوار آن می‌شود. Z3 در دو مدل سقف تاشو کانورتیبل و کوپه (سقف فلزی) بین سال 1995 تا 2002 به تولید رسید. همانند Z1، این مدل نیز بر پلتفرم مشترک با سری 3 اما مدل E36 مشترک بود و از پیشرانه I6 و البته نمونه‌های جدیدتر I4 بهره می‌گرفت که بین 1.8 تا 3.2 لیتر (در نسخه M) حجم داشتند. سری Z3 اولین سری Z بود که در فرمت سقف فلزی کوپه نیز به تولید رسید و به دلیل طراحی نه چندان زیبا، به آن لقب “کفش دلقک” دادند. Z3 اولین سری از محصولات سری Z بود که در نسخه عملکرد محور M روانه بازار جهانی شد که با نام تجاری Z3M به فروش می‌رسید. این سری در سال 1999 یک بار مورد بازنگری طراحی و فیس لیفت قرار گرفت اما قدرتمندترین نسخه Z3 بدون شک مدل Z3M سفارش اروپا، مجهز به پیشرانه شش سیلندر 3.2 لیتری به قدرت 320 اسب بخار و 350 نیوتون.متر گشتاور بود.
بی ام و Z8، زشت‌ترین Z تاریخ
با ارائه و محبوب شدن مدلی مفهومی با نام Z07 در سال 1997 به مناسبت بزرگداشت رودستر قدیمی 507 به قلم طراح مشهور، هنریک فیسکر (مالک و موسس خودروسازی فیسکر)، بیمر بر آن شد تا این مفهومی نسبتا عجیب و غریب و تقریبا زشت را حداقل در بازه‌ای کوتاه در تیراژ محدود به تولید برساند.
در نتیجه با تغییر نام به Z8، این مفهومی بین سال‌های 2000 تا 2003 در تیراژ 5703 دستگاه روانه خط تولید شد و حدود نیمی از آن به بازار آمریکای شمالی صادر شد. این خودرو سومین بی ام و بود که در سری فیلم‌های جیمز باند و در فیلم “جهان کافی نیست” در اختیار پیرس برازنان قرار می‌گرفت. نه مفهومی Z07 و نه نسخه تولیدی آن با نام Z8 به هیچ عنوان زیبا به حساب نمی‌آمدند اما بدون شک نسخه مفهومی طراحی جذاب‌تری به همراه داشت. نقطه عطف این سری استفاده از پیشرانه‌های 4.9 لیتری قدرتمند V8 بود که البته با سنت سری Z همخوانی نداشت. تولید محدود Z8 آن را همانند Z1 به مدلی خاص و نادر بدل کرده است.
بی ام و Z4، تکامل یک ایده
با ورود نسل چهارم سری Z، نام آن به Z4 تغییر پیدا کرد؛ هرچند که رویه نام‌گذاری سری Z از ابتدا به هیچ عنوان بر اساس سیستم شمارشی استاندارد نبود. Z4 از زمان عرضه در سال 2002 تا کنون به تنهایی در سه نسل جداگانه بر خط تولید قرار داشته است با این تفاوت که نام آن هرگز تغییر پیدا نکرد. نسل اول (E85) در بازه سال‌های 2002 تا 2008 به تولید رسید و ظاهری درست همانند یک Z3 به روز شده و ارتقا یافته داشت. شاید بتوان گفت که از دیدگاه زیبایی حتی از Z3 نیز بهتر نبود. نسل دوم (E89) آن از سال 2009 تا 2016 روانه خط تولید شد و کاملا منطبق بر زبان طراحی نوین محصولات بیمر، از طراحی بسیار جسور، نوین و خشنی بهره می‌برد. نسل سوم (G29) در سال 2018 روانه بازار جهانی شد که بار دیگر بر اساس زبان طراحی نوین بیمر با ظاهری بسیار عجیب و غریب به بازار جهانی معرفی شد و در حال حاضر جدیدترین و آخرین عضو خانواده Z بیمر است. با وجود ارتقا فنی و تکنولوژی انجام شده در سری Z، نسل‌های چهارم تا ششم این سری (سه نسل سری Z4) هرگز از پیشرانه‌ای فراتر از 4 و 6 سیلندر بهره نگرفتند. اما نکته مهم آن است که Z4 G29 در بخش پلتفرم و سیستم انتقال نیرو، الهام بخش تویوتا سوپرا جدید است.
بی ام و Z4 مدل 2013
بی ام و Z4 مدل 2019
بی ام و سری Z در ایران
بدون تعجب دو سری Z3 و Z4، دو خانواده سری Z راه یافته بیمر در بازار ایران هستند. با توجه به بازه زمانی تولید Z3، این خودرو در تیراژ بسیار محدود در دهه 1370 شمسی به ایران راه یافت و از نادرترین محصولات بی ام و در بازار ایران به شمار می‌آید. واردات نسل اول Z4 نیز در بازار ایران چندان قوی نبود اما نسل دوم آن مستقیما با همکاری وارد کننده بی ام و به ایران، شرکت پرشیا خودرو، در تیراژ قابل توجهی به کشور راه یافت و بدون شک فراوان‌ترین نسخه‌‌های موجود در کشور را Z4 E89 تشکیل می‌دهند که در رقابت مستقیم پورشه باکسترهای شرکت معین موتور (وارد کننده پورشه به ایران) قرار داشتند. با وضع قانون منع واردات خودرو، پای Z4 G29 هرگز به بازار ایران باز نشد.
نویسنده: شهاب انیسی
