سیستم ترمز خودرو پایه‌ای‌ترین و حیاتی‌ترین بخش ایمنی یک ماشین یا هر وسیله نقلیه‌ای به حساب می‌آید. اگر سیستم ترمز به خوبی کار نکند، هیچ یک از تجهیزات ایمنی دیگر نمی‌تواند جای خالی این سامانه مهم را پر کند و احتمال تصادف یا انحراف را از بین ببرد. سیستم ترمز از اجزای مختلفی تشکیل شده است که یکی از مهم‌ترین قطعات آن لنت ترمز نامیده می‌شود. لنت ترمز جزو قطعات مصرفی خودرو محسوب می‌شود که اگر نسبت به تعویض آن دیر اقدام کنید، احتمال تصادف بسیار بالا خواهد رفت.
لنت ترمز چیست؟
لنت ترمز، قطعه‌ای اصطکاکی در انواع سیستم ترمز خودرو است که بر اثر تماس با دیسک یا کاسه چرخ و در نتیجه ایجاد اصطکاک شدید، سرعت دَوَران چرخ‌ها را کاهش می‌دهد و باعث توقف خودرو می‌شود.
لنت ترمز داخل کالیپر قرار می‌گیرد و از موادی مانند فلز، سرامیک و مواد آلی ساخته می‌شود و در دو نوع لنت جلو و لنت عقب وجود دارد. لنت‌های جلو به دلیل اینکه نقش حیاتی‌تری در توقف خودرو دارند، معمولا زودتر از لنت‌های عقب که مرتبط با ترمز دستی هستند، فرسوده می‌شوند. لنت‌های عقب نیز برای ترمزهای دیسکی یا کاسه‌ای در دو نوع مختلف ساخته می‌شوند.
تاریخچه لنت ترمز
داستان تولد لنت ترمز به اوایل تاریخ خودروسازی باز می‌گردد، یعنی زمانی که اولین وسایل نقلیه از سیستم‌های ترمز ساده استفاده می‌کردند که شامل بلوک‌های چوبی یا فلزی بود که به چرخ‌ها فشار می‌آوردند. این سیستم‌ها به‌طور قابل‌توجهی ناکارآمد و غیرقابل‌اعتماد بودند و اغلب منجر به خرابی چرخ و رینگ می‌شدند.
در دهه ۱۸۹۰، اختراعات متعددی در راستای بهبود سیستم‌های ترمز انجام شد. یکی از اختراع‌های مهم، لنت ترمز اصطکاکی بود که توسط ویلیام لنکستر در سال ۲۸۹۷ ثبت اختراع شد. لنت‌های لنکستر از مواد لایه‌ای ساخته شده بودند که اصطکاک بیشتری نسبت به بلوک‌های چوبی یا فلزی ایجاد می‌کردند و به‌طور قابل‌توجهی قدرت ترمز را افزایش می‌دادند.
با این حال، لنت‌های اولیه هنوز مشکلات متعددی داشتند؛ از جمله سروصدای زیاد و تمایل به صاف شدن زودهنگام در شرایط مرطوب. طی دهه‌های ۱۹۰۰ و ۱۹۲۰، پیشرفت‌های زیادی در مواد و طراحی لنت ترمز حاصل شد که در نتیجه این پیشرفت‌ها، لنت‌های بی‌صداتر، بادوام‌تر و کارآمدتر به میدان آمدند.
نقطه عطف مهم در تاریخ لنت ترمز، معرفی ترمز دیسکی در دهه ۱۹۲۰ بود. ترمزهای دیسکی از لنت‌های ترمز برای ایجاد اصطکاک روی یک دیسک فلزی چرخان به جای کاسه ترمز استفاده می‌کنند. ترمزهای دیسکی قدرتمندتر، کارآمدتر و قابل‌اعتمادتر از ترمزهای کاسه‌ای بودند و به سرعت به استاندارد صنعت خودرو تبدیل شدند.
امروزه، انواع لنت ترمز از مواد مختلفی از جمله فلز، سرامیک و مواد آلی ساخته می‌شوند.
برخی از نقاط عطف کلیدی در تاریخ لنت ترمز عبارتند از:
- ۱۸۹۷: ویلیام لنکستر لنت ترمز اصطکاکی را ثبت اختراع می‌کند.
- دهه ۱۹۲۰: معرفی ترمزهای دیسکی
- دهه ۱۹۵۰: استفاده گسترده از ترمزهای دیسکی در خودروها
- دهه ۱۹۶۰: معرفی لنت‌های ترمز بدون آزبست
- دهه ۱۹۷۰: پیشرفت در مواد و طراحی لنت ترمز برای بهبود عملکرد و کاهش نویز
- دهه ۱۹۸۰: معرفی لنت‌های ترمز با سرامیک
- دهه ۱۹۹۰: معرفی لنت‌های ترمز با مواد آلی
- دهه ۲۰۰۰: پیشرفت در لنت‌های ترمز برای افزایش سازگاری با محیط زیست
امروزه، تحقیقات و توسعه لنت ترمز به‌طور مداوم در حال انجام است. هدف از این تحقیقات، توسعه لنت‌های ترمز ایمن‌تر، کارآمدتر و بادوام‌تر است.
انواع لنت ترمز
لنت‌های ترمز در انواع مختلفی موجود هستند که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. انواع لنت ترمز بر اساس ماده اصلی به‌کاررفته در آنها دسته‌بندی می‌شود:
لنت ترمز فلزی
این نوع لنت ترمز از ترکیب فلزاتی مانند مس، فولاد و آهن ساخته می‌شود.
مزایا:
اصطکاک بالا و قدرت ترمزگیری عالی در شرایط مختلف، قیمت مناسب، دوام بالا
معایب:
ایجاد سروصدای زیاد هنگام ترمزگیری، سایش بیشتر دیسک ترمز، ایجاد ذرات معلق مضر در هوا
لنت ترمز نیمه فلزی
این نوع لنت ترمز از ترکیب فلزات و مواد غیرفلزی مانند سرامیک و مواد آلی ساخته می‌شود.
مزایا:
تعادل بین قدرت ترمزگیری، سروصدا و سایش کمتر، قیمت مناسب، عملکرد خوب در شرایط مختلف آب و هوایی
معایب:
عمر کوتاه‌تر نسبت به لنت‌های فلزی، قدرت ترمزگیری کمتر در مقایسه با لنت‌های فلزی
لنت ترمز سرامیکی
این نوع لنت ترمز از سرامیک و الیاف مصنوعی ساخته می‌شود و می‌شود گفت بهترین لنت ترمز است.
مزایا:
عملکرد کم‌صدا و بدون صدا، ایجاد گردوغبار کم، عمر طولانی، سازگاری با محیط زیست
معایب:
قیمت بالا، قدرت ترمزگیری ضعیف‌تر در مقایسه با لنت‌های فلزی، عملکرد ضعیف در شرایط سرد و مرطوب
لنت ترمز ارگانیک
این نوع لنت ترمز از مواد آلی مانند کاغذ، رزین و الیاف مصنوعی ساخته می‌شود.
مزایا:
بسیار کم‌صدا و بدون صدا، سازگار با محیط زیست، قیمت مناسب
معایب:
ضعیف‌ترین قدرت ترمزگیری در بین انواع لنت، عمر کوتاه، عملکرد ضعیف در شرایط مرطوب
نحوه عملکرد لنت ترمز
در زیر مراحل عملکرد لنت ترمز به‌طور خلاصه شرح داده می‌شود:
۱- فشار دادن پدال ترمز: زمانی که راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، نیرویی به سیلندر اصلی ترمز منتقل می‌شود.
۲- ایجاد فشار هیدرولیکی: در سیلندر ترمز، این نیرو به فشار هیدرولیکی تبدیل می‌شود.
۳- انتقال فشار به پیستون‌ها: فشار هیدرولیکی از طریق لوله‌های ترمز به کالیپرهای ترمز منتقل می‌شود. در هر کالیپر، فشار روغن به پیستون‌های هیدرولیکی اعمال می‌شود.
۴- فشار لنتها به دیسک یا کاسه ترمز: پیستون‌های هیدرولیکی لنت‌های ترمز را به سمت دیسک ترمز (در خودروهای دیسکی) یا کاسه ترمز (در خودروهای کاسه‌ای) فشار می‌دهند.
۵- ایجاد اصطکاک و کاهش سرعت: اصطکاک بین لنت و دیسک یا کاسه ترمز، انرژی جنبشی خودرو را به گرما تبدیل می‌کند و باعث کاهش سرعت و توقف خودرو می‌شود.
ویژگی های لنت ترمز استاندارد
لنت ترمز استاندارد باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
مواد
- لنت ترمز استاندارد باید از مواد باکیفیت ساخته شده باشد که بتواند در برابر سایش و حرارت شدید مقاومت کند.
- مواد باید با دیسک یا درام ترمز سازگار باشد تا از ایجاد صدا یا لرزش بیش از حد جلوگیری شود.
- برخی از لنت‌های ترمز حاوی مواد خاصی مانند سرامیک یا فلز هستند که می‌توانند عملکرد سیتم را در شرایط خاص بهبود بخشند.
عملکرد
- لنت ترمز استاندارد باید قدرت ترمزگیری کافی و یکنواخت را در طیف وسیعی از شرایط، از جمله رانندگی در شهر، رانندگی در بزرگراه و توقف ناگهانی فراهم کند.
- باید بدون ایجاد سر و صدای بیش از حد یا لرزش عمل کند.
- باید در برابر صاف شدن تاحدی مقاوم باشد و قدرت ترمزگیری آن با گرم شدن یا استفاده طولانی مدت کاهش نمی‌یابد.
دوام
- لنت ترمز استاندارد باید تا مسافت پیموده‌شده قابل توجهی دوام داشته باشد.
- به‌طور یکنواخت ساییده شود تا از ساییدگی ناهموار یا شیار شدن جلوگیری شود.
سازگاری
- لنت ترمز باید با مدل خودرو و سیستم ترمز آن سازگار باشد.
- نصب آن باید آسان باشد و به ابزار یا تخصص خاصی نیاز نداشته باشد.
ایمنی
- لنت ترمز باید مطابق با تمام استانداردهای ایمنی مرتبط ساخته شده باشد.
- لنتها باید عاری از هرگونه نقص یا ایرادی باشند که می‌تواند عملکرد ترمز را مختل کند.
- لنت ترمز استاندارد باید دارای علامت‌گذاری باشد که نشان‌دهنده سازنده، شماره قطعه و تاریخ تولید است.
نحوه چک کردن لنت ترمز
بررسی منظم لنت‌های ترمز خودرو برای اطمینان از عملکرد ایمن و کارآمد وسیله نقلیه شما ضروری است. در اینجا چند روش برای بررسی لنت‌های ترمز خود آورده شده است. لنتها را به‌صورت زیر بررسی کنید:
- چرخ‌های خودرو را بردارید:برای دسترسی به لنت‌های ترمز، باید چرخ‌های خود را از روی خودرو جدا کنید.
- لنتها را از نظر سایش بررسی کنید:ضخامت لنتها را بررسی کنید. اگر ضخامت آنها کمتر از ۵ میلیمتر است، باید تعویض شوند. همچنین به دنبال علائم سایش ناهموار یا شیار شدن هم باشید.
- پلیت‌های نشانگر سایش را بررسی کنید:بسیاری از لنت‌های ترمز دارای پلیت‌های نشانگر سایش هستند که هنگامی که لنتها تا حد مشخصی ساییده می‌شوند، بیرون می‌آیند.
- دیسک‌های ترمز را بررسی کنید:در حالی که به لنتها نگاه می‌کنید، دیسک‌های ترمز را نیز از نظر ترک‌خوردگی یا شیار شدن بررسی کنید. اگر دیسک‌های ترمز آسیب دیده یا نازک شده‌اند، باید تعویض شوند.
علائم و زمان تعویض لنت ترمز
لنت‌های ترمز یکی از اجزای حیاتی سیستم ایمنی خودرو شما هستند و به همین دلیل، توجه به علائمی که نشان‌دهنده نیاز به تعویض آنها است، بسیار مهم است. در زیر به برخی از رایج‌ترین نشانه‌های زمان تعویض لنت ترمز اشاره شده است:
صدا
صدای جیغ یا سوت: رایج‌ترین علامت تمام شدن لنت ترمز است. زمانی که لنتها ساییده می‌شوند، یک نشانگر فلزی کوچک داخل آنها با دیسک ترمز تماس پیدا می‌کند و این صدا را ایجاد می‌کند.
صدای ساییدن: اگر صدای ساییدن فلز به فلز را هنگام ترمزگیری می‌شنوید، احتمالا لنت‌های شما تا حدی ساییده شده‌اند که به دیسک ترمز آسیب رسانده‌اند. این امر نیاز به تعویض فوری لنتها و دیسک‌ها دارد.
عملکرد
کاهش قدرت ترمزگیری: اگر احساس می‌کنید برای متوقف کردن خودرو به فشار بیشتری روی پدال ترمز نیاز دارید، ممکن است لنت‌های شما ساییده شده باشند.
افزایش مسافت توقف: اگر برای توقف کامل خودرو به مسافت بیشتری نسبت به قبل نیاز دارید، این علامت می‌تواند نشان‌دهنده ساییدگی لنتها باشد.
لرزش فرمان: لرزش فرمان هنگام ترمزگیری می‌تواند ناشی از ساییدگی ناهموار لنتها یا تاب برداشتن دیسک‌های ترمز باشد.
کشیده شدن خودرو به یک سمت: اگر هنگام ترمزگیری خودرو به یک سمت کشیده می‌شود، ممکن است لنت‌های یک سمت ساییده شده باشند یا مشکل دیگری در سیستم ترمز وجود داشته باشد.
چراغ هشدار
چراغ نشانگر لنت ترمز: بسیاری از خودروها دارای چراغ نشانگر لنت ترمز هستند که با چراغ ترمز ABS متفاوت است و زمانی که لنتها نیاز به تعویض دارند، روشن می‌شود.
بازرسی بصری
نازک شدن لنتها: می‌توانید با برداشتن چرخ‌ها، ضخامت لنتها را بررسی کنید. اگر لنتها کمتر از ۵ میلیمتر ضخامت دارند، باید تعویض شوند.
شیارهای نشانگر: اکثر لنت‌های ترمز دارای شیارهای نشانگر هستند که با ساییده شدن لنتها، کم‌عمق می‌شوند. اگر لنتها با سطح دیسک ترمز یکی شده باشند، باید تعویض شوند.
مسافت پیموده شده
اگر از عمر لنت ترمز خودرو شما بیش از ۳۰ هزار کیلومتر گذشته است بهتر است آن را از روی کالیپر باز و بررسی کنید. اگر بیش از حد ساییده شده بود، حتما به فکر خرید یک دست لنت ترمز نو باشید.
صدای لنت ترمز و نحوه رفع آن
اگر هنگام فشار دادن پدال ترمز با صدایی شبیه جیغ یا سوت از سمت دیسک چرخ‌ها مواجه هستید، دو حالت وجود دارد.
یا لنت ترمز شما بیش از حد ساییده شده و شاخص آن به دیسک برخورد می‌کند که در نتیجه صدای سوت مانند به گوش می‌رسد.
حالت دوم هم این است که جنس لنت باعث سوت و جیغ کشیدن چرخ‌ها هنگام ترمز گرفتن می‌شود. برای رفع این مشکل باید از لنت‌های مرغوب و با کیفیت استفاده کنید تا صدای لنت ترمز رفع شود.
بهترین برندهای لنت ترمز در بازار
در ایران انواع و اقسام برندهای لنت ترمز حضور دارند که در این میان می‌توان به برندهای تکستار ایران خودرو، لنت ترمز پارس، لینکس و سانگ شین به عنوان بعضی از بهترین و محبوب‌ترین برندهای لنت ترمز در بازار اشاره کرد.
روش های افزایش عمر لنت ترمز
برای افزایش عمر لنت ترمز بهتر است از ترمز زدن‌های بیجا و مکرر به ویژه در سرازیری‌ها اجتناب کنید. چراکه این کار فشار بسیار زیادی روی لنت وارد می‌کند و عمر آن را کاهش می‌دهد. همچنین در خودروهای دنده‌ای تا زمانی که قصد توقف کامل ندارید، هیچ وقت پدال ترمز و کلاچ را همزمان با یکدیگر فشار ندهید؛ چراکه این کار تاثیر به شدت منفی روی عمر لنت ترمز دارد و آن را خیلی زودتر از موعد ساییده و خراب می‌کند.
بررسی دوره‌ای لنتها، کالیپر، پمپ ترمز و… نیز می‌تواند در افزایش عمر لنت و سایر اجزای ترمز خودرو کاملا موثر باشد.
نتیجه گیری
لنت ترمز ساده‌ترین و یکی از مهم‌ترین قطعات سیستم ترمز هر خودرویی است و عدم توجه به وضعیت آن می‌تواند به حوادث خطرناک منجر شود. توصیه می‌کنیم در هر سرویس دوره ای خودرو لنت ترمزهای خود را بررسی و نهایتا بعد از متوسط کارکرد خودرو برابر ۴۰ هزار کیلومتر آنها را با نمونه‌های نو و باکیفیت جایگزین کنید. این کار باعث می‌شود تا ایمنی ماشین شما در اثر خرابی لنت ترمز کاهش پیدا نکند و خطر تصادف رانندگی ناشی از ترمز بریدن ماشین به حداقل برسد. ضمنا هنگام تعویض قطعات خودرو شامل لنت و…، از مکانیک ماهر برای تشخیص لوازم یدکی اصل مشورت بگیرید.
سوال های متداول
شیشه‌ای شدن لنت به چه معناست؟
اگر به هر دلیلی نظیر ترمز زدن‌های مکرر،لنت و دیسک چرخ در اثر اصطکاک بین یکدیگر بیش از حد داغ شوند، مواد اصطکاکی روی سطح لنت با یکدیگر ترکیب می‌شوند و سطح شیشه‌ای با حداقل اصطکاک ایجاد می‌کنند. در نتیجه قدرت ترمز بسیار کم می‌شود و ایمنی ماشین به خطر می‌افتد.
دلیل وجود شیار بر روی لنت ترمز چیست؟
شیار روی لنت ترمز اجازه می‌دهد تا هوا بین دیسک و چرخ جریان داشته باشد و لنت ترمز دیرتر داغ شود. ضمن آنکه وجود این شیار باعث می‌شود گازها و گرد لنت از بین دیسک و لنت راحت‌تر خارج شود و احتمال سوت کشیدن لنت به حداقل برسد.
چرا لبه‌های لنت ترمز پخ‌دار است؟
ایجاد پخ روی لنت ترمز می‌تواند سطح موثر تماس بین لنت و دیسک را افزایش، نویز لنت را کاهش و خنک شدن و خارج شدن گردهای لنت را تسهیل ببخشد.
علت بوی سوختگی روغن و دود از چرخ‌ها چیست؟
اگر لنتها و دیسک در اثر فشار زیاد به طرز غیر عادی و شدید داغ شوند، به احتمال خروج دود از سمت چرخ‌ها وجود دارد. اگر سیستم هیدرولیک ترمز شما مشکل داشته باشد روغن ترمز روی دیسک و لنت داغ بریزد آن وقت قاعدتا بوی سوختگی روغن هم به مشام خواهد رسید.
چرا در هنگام ترمز پدال خودرو بیش از حد به کف خودرو نزدیک می‌شود؟
صاف شدن بیش از حد لنتها،نشتی روغن و کمبود روغن ترمز خودرو می‌تواند دلیل تحرک بیش از حد پدال ترمز خودرو هنگام ترمز گرفتن باشد.
لنت ترمز ارگانیک چیست؟
این نوع لنت ترمز از مواد آلی مانند کاغذ، رزین و الیاف مصنوعی ساخته می‌شود.
صدای لنت ترمز در حال حرکت چگونه باید باشد؟
در اصل هیچ‌گونه صدای شدید و غیر عادی نباید از سمت چرخ‌ها هنگام ترمز گرفتن شنیده شود. در هیچ یک از انواع سیستم ترمز خودرو شامل ترمز دیسکی یا کاسه ای هم تفاوتی ندارد.
علت روشن شدن چراغ لنت ترمز چیست؟
تمام شدن و ساییدگی شدید لنتها می‌تواند دلیل روشن شدن چراغ لنت باشد.
نویسنده: حسین باباپور
