فهرست مطالب
گاهی اوقات پیش می‌آید که راننده استارت می‌زند اما خودرو روشن نمی‌شود یا بد روشن می‌شود و بسیار سخت کار می‌کند و مجدداً در حالت دل دل زدن زیاد از کار می‌افتد. در بسیاری از موارد که صورت عامیانه گفته می‌شود که موتور ماشین خفه کرده است. اما خفه شدن ماشین دقیقا به چه معناست و چه راه حل‌هایی برای جلوگیری از آن می‌توان در نظر گرفت در ادامه به بررسی این پدیده پرداخته و ضمن تحلیل علل آن، راهکار پیشگیری از خفه کردن موتور ماشین را در مجله خودرو۴۵، تنها راهکار فروش خودرو به‌صورت امن و فوری توضیح می‌دهیم.
خفه شدن ماشین چیست؟
به طور کلی زمانی که موتور خودرو قدرت کافی برای روشن شدن و ادامه کارکرد را ندارد، گفته می‌شود که ماشین خفه کرده است. این اصطلاح بیشتر در خودروهای کاربراتوری رایج بوده و زمانی از آن استفاده می‌شود که نسبت مخلوط سوخت به هوا به هم می‌خورد. یعنی سوخت بیشتری به موتور می‌رسد و هوای کافی برای این میزان سوخت درون موتور موجود نیست. بنابراین موتور یا روشن نمی‌شود و یا اگر روشن شود بسیار بد کار می‌کند، اصطلاحا دل دل می‌زند و بعد از مدت کوتاهی هم خاموش می‌شود.
خفه‌کردن خودرو یکی از مشکلات رایج و آزاردهنده‌ای است که بسیاری از رانندگان با آن مواجه می‌شوند. این اتفاق چه هنگام حرکت و چه در حالت درجا رخ دهد، می‌تواند نگران‌کننده و دردسرساز باشد. به طور کلی خفه‌کردن موتور ماشین به زمانی اتلاق می‌دهد که موتور به‌طور غیرمنتظره‌ای از کار می‌افتد یا اصولا روشن نمی‌شود.
همانطور که اشاره کردیم، دلیل اصلی خفه کردن موتور ماشین برهم خوردن نسبت مخلوط سوخت به هواست که در آن شرایط معمولا مخلوط حالت غنی از سوخت یا بنزین پیدا می‌کند و موجب روشن نشدن یا بد کار کردن موتور می‌شود. اما از آنجا که بسیاری از ایرادات دیگر در خودرو نیز موجب نتایج مشابه خفه کردن موتور ماشین می‌شوند، معمولاً در اکثر این مواقع گفته می‌شود که موتور خفه کرده است.
عوامل مختلفی می‌تواند باعث این اتفاق شود؛ از یک سهل‌انگاری ساده گرفته تا مشکلات پیچیده مکانیکی یا برقی که در ادامه به مهمترین دلایل خفه کردن خودرو و خاموش شدن ناگهانی موتور یا بد کار کردن آن را بررسی می‌کنیم.
مشکلات سیستم سوخت‌رسانی
مشکلات سیستم سوخت از رایج‌ترین دلایل خفه کردن خودرو هستند. اگر خودرو در حال اتمام سوخت باشد، موتور به منبع لازم برای احتراق دسترسی نخواهد داشت و خفه می‌کند. گاهی رانندگان سطح سوخت را اشتباه تخمین می‌زنند یا هشدارهای نشانگر را نادیده می‌گیرند و با چنین وضعی مواجه می‌شوند.
مشکل دیگر، خرابی پمپ بنزین است. وظیفه پمپ بنزین رساندن سوخت از باک به موتور است. اگر عملکرد آن مختل شود، سوخت کافی به موتور نمی‌رسد و در نتیجه موتور خفه می‌کند. همچنین گرفتگی انژکتورها یا خرابی رگولاتور فشار سوخت می‌تواند فرآیند رساندن سوخت را مختل کند و باعث احتراق نامنظم و خفه‌کردن‌های مکرر شود. سرویس دوره‌ای سیستم سوخت، از جمله تمیزکردن یا تعویض انژکتورها، از بروز این مشکلات جلوگیری می‌کند.
در خودروهای کاربراتوری که خفه کردن موتور خودرو بیشتر اتفاق می‌افتد، مشکل معمولاً از تنظیم نبودن کاربراتور است که سوخت بیشتری به داخل موتور وارد کرده و موجب خفه شدن خودرو می‌شود. در این شرایط با تنظیم صحیح کاربراتور می‌توان مشکل را برطرف کرد.
عیوب سیستم جرقه‌زنی
سیستم جرقه‌زنی وظیفه دارد مخلوط سوخت و هوا را در سیلندرهای موتور منفجر کند. اگر این سیستم دچار مشکل شود، موتور به‌درستی کار نمی‌کند و ممکن است خفه کند. خرابی یا ضعیف‌شدن کویل جرقه یکی از دلایل رایج است. کویل ولتاژ بالا برای ایجاد جرقه تولید می‌کند و در صورت نقص، جرقه به اندازه کافی قوی نخواهد بود.
شمع‌های فرسوده یا خراب نیز عامل دیگری هستند. با گذشت زمان، شمع‌ها کیفیت خود را از دست می‌دهند و نمی‌توانند جرقه یکنواخت تولید کنند؛ در نتیجه احتمال ناک زدن موتور ماشین یا خاموش شدن و بد کار کردن موتور افزایش می‌یابد. حتی سوئیچ جرقه‌زنی یا سیم‌کشی آن نیز می‌تواند جریان برق را مختل کرده و باعث خفه‌کردن خودرو شود. برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، بررسی و نگهداری منظم سیستم جرقه‌زنی ضروری است.
خرابی سنسورها
خودروهای جدید برای کنترل عملکرد موتور به مجموعه‌ای از سنسورها وابسته هستند. اگر این سنسورها دچار مشکل شوند، ممکن است اطلاعات غلط به واحد کنترل موتور ارسال کنند و باعث عملکرد نادرست و خفه کردن ماشین شوند.
سنسور اکسیژن ماشین یکی از مهمترین این قطعات است. این سنسور میزان اکسیژن موجود در گازهای خروجی را اندازه‌گیری می‌کند و به ECU بازخورد می‌دهد تا نسبت سوخت به هوا تنظیم شود. اگر این سنسور خراب شود یا داده اشتباه ارسال کند، ممکن است ترکیب سوخت و هوا به‌درستی تنظیم نشود و موتور خفه کند.
سنسور موقعیت میل‌لنگ یا دور موتور نیز اهمیت زیادی دارد. این سنسور موقعیت و سرعت میل‌لنگ را برای تنظیم زمان‌بندی جرقه و تزریق سوخت ثبت می‌کند. خرابی این قطعه می‌تواند به اختلال در عملکرد موتور و خفه‌کردن آن منجر شود. تشخیص و تعویض سنسورهای معیوب عملکرد موتور را به حالت طبیعی بازمی‌گرداند.
مشکلات سیستم الکتریکی
مشکلات الکتریکی از جمله عواملی هستند که می‌توانند باعث عملکرد بد موتور و خفه‌کردن یا خاموشی ناگهانی خودرو شوند. موتور برای عملکرد مناسب به برق نیاز دارد. اگر دینام نتواند باتری را شارژ کند، خودرو به‌تدریج توان خود را از دست می‌دهد و ممکن است خفه کند، به‌ویژه در مسیرهای طولانی.
سوئیچ موتور و سیم‌کشی آن نیز می‌تواند عامل ایجاد مشکل باشد. اگر سوئیچ خراب باشد یا سیم‌کشی شل یا آسیب‌دیده باشد، برق موتور ممکن است به‌طور مقطعی قطع شده و خودرو روشن نشود. بازرسی دوره‌ای سیستم الکتریکی و تعویض قطعات فرسوده از بروز این مشکلات جلوگیری می‌کند.
گرفتگی مسیر ورودی هوا
ورود هوای کافی به موتور برای عملکرد صحیح آن ضروری است. اگر فیلتر هوا به‌دلیل انباشت آلودگی و گردوغبار مسدود شود، جریان هوا کاهش یافته و نسبت سوخت و هوا به هم می‌ریزد. این وضعیت ممکن است به خفه کردن موتور ماشین، به‌ویژه هنگام توقف یا شتاب‌گیری منجر شود.
دریچه گاز کثیف یا معیوب نیز می‌تواند جریان هوا را محدود کند. دریچه گاز میزان هوای ورودی به موتور را تنظیم می‌کند. اگر این قطعه دچار گرفتگی باشد، احتمال خفه‌کردن خودرو افزایش می‌یابد. تمیزکردن دوره‌ای فیلتر هوا و دریچه گاز به حفظ عملکرد مناسب موتور کمک می‌کند.
عیوب سیستم اگزوز
سیستم اگزوز وظیفه خروج گازهای حاصل از احتراق را برعهده دارد. گرفتگی مبدل کاتالیزوری یکی از مشکلات رایجی است که می‌تواند باعث خفه‌کردن خودرو شود. تجمع رسوبات و آلودگی‌ها باعث بسته‌شدن مسیر خروج دود و کاهش کارایی موتور می‌شود.
زمانی که سیستم اگزوز ماشین نتواند گازها را به‌درستی خارج کند، موتور تحت فشار قرار می‌گیرد، داغ می‌کند و ممکن است خفه کند. بررسی دوره‌ای و رسیدگی به سیستم اگزوز باعث حفظ عملکرد صحیح موتور می‌شود.
مشکلات گیربکس
اگرچه معمولا این اتفاق نادر خواهد بود اما گاهی مشکلات گیربکس نیز چه در نوع دستی و چه در نوع اتوماتیک می‌توانند باعث خفه شدن ماشین یا خاموشی خودرو شوند. در خودروهای دنده‌دستی، کلاچ معیوب ممکن است هنگام توقف یا تعویض دنده باعث خفه‌کردن شود. صفحه کلاچ فرسوده نمی‌تواند به‌درستی درگیر یا آزاد شود و موتور را از کار می‌اندازد.
در گیربکس‌های اتوماتیک، خرابی مبدل گشتاور یکی از دلایل اصلی است. این قطعه انتقال نیرو از موتور به چرخ‌ها را انجام می‌دهد و اگر نتواند درست عمل کند، خودرو ممکن است اول حرکت خاموش شود. رسیدگی سریع به مشکلات گیربکس از بروز چنین مواردی جلوگیری می‌کند.
قفل بخار و اثر آن بر خفه شدن ماشین
یکی دیگر از علل اصلی و مهم خفه کردن موتور خودرو پدیده قفل بخار است که در ادامه به صورت مفصل به بررسی این مشکل پرداخته‌ایم.
هیچ چیز سریع‌تر از «قفل بخار» یک رانندگی تابستانی را خراب نمی‌کند؛ لحظه‌ای در حال رانندگی روان هستید و ثانیه‌ای بعد موتور با تقه و دل دل خاموش می‌شود. وقتی این پدیده رخ می‌دهد، بدکارکردن فقط آغاز ماجراست، ایست کامل، لرزش، یا از کار افتادن کامل موتور می‌تواند به زودی اتفاق بیفتد.
اگرچه خودروهای قدیمی مجهز به کاربراتور معمولا بیشتر دچار این مشکل می‌شوند، اما متأسفانه خودروهای مدرن نیز کاملا از آن مصون نیستند. تشخیص زودهنگام نشانه‌های قفل بخار می‌تواند شما را از خرابی و هزینه‌های سنگین نجات دهد.
قفل بخار چیست و چگونه رخ می‌دهد؟
قفل بخار زمانی رخ می‌دهد که سوخت داخل خطوط سوخت بیش از حد گرم شده و تبخیر می‌شود. در نتیجه، پمپ سوخت به‌جای بنزین مایع، بخارات سوخت را به سمت انژکتورها می‌فرستد و موتور دچار کمبود سوخت و مشکلات عملکردی مختلف نظیر خفه کردن موتور ماشین می‌شود.
این وضعیت به سخت روشن شدن موتور، عملکرد خشن در دور موتور، یا حتی خاموشی کامل منجر می‌شود. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، اگرچه این پدیده بیشتر با پیشرانه‌های کاربراتوری مرتبط است، اما در شرایط حاد، سیستم‌های انژکتوری نیز ممکن است دچار «قفل بخار» شوند.
دلایل بروز پدیده قفل بخار در موتور خودرو
مهمترین علل بروز قفل بخار عبارت‌اند از:
- وجود ترکیبات پایه اتانول در سوخت: اتانول در دمای پایین‌تری نسبت به بنزین خالص تبخیر می‌شود؛ بنابراین در هوای گرم یا دمای بالا بیشتر مستعد بخار شدن است.
- دمای محیطی بالا: گرمای زیاد محفظه موتور، به‌ویژه در تابستان، دمای سیستم سوخت‌رسانی را بالا می‌برد و باعث می‌شود بنزین قبل از رسیدن به موتور تبخیر شود.
- انباشت گرما پس از خاموش کردن موتور: زمانی که موتور داغ خاموش می‌شود، حرارت باقی‌مانده در فضای موتور باعث گرم شدن خطوط سوخت و تبخیر باقی‌مانده بنزین می‌شود.
- لوله‌های قدیمی یا فاقد عایق مناسب: لوله سوخت فرسوده یا بدون عایق، حرارت بیشتری از محفظه موتور جذب می‌کنند و بنزین سریع‌تر جوشیده و بخار می‌شود.
- پمپ سوخت ضعیف یا در حال خرابی: اگر پمپ قدیمی نتواند فشار لازم را حفظ کند، احتمال تبخیر سوخت افزایش می‌یابد؛ چون تأخیر در رساندن سوخت باعث گرم شدن بیشتر آن می‌شود.
- فیلترهای مسدود یا کثیف: اگر فیلتر سوخت دیر تعویض شود، گرفتگی ایجاد می‌کند؛ این امر سرعت جریان سوخت را کاهش داده و احتمال تبخیر آن را افزایش می‌دهد.
به طور کلی باید بدانید دمای بالا، به‌خصوص در تابستان، ریسک خاموشی ناشی از گرمای موتور را افزایش می‌دهد و باعث تبخیر سوخت پیش از ورود به محفظه احتراق می‌شود. اگر دمای بالا با ارتفاع زیاد ترکیب شود، احتمال بخار شدن سوخت به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
علاوه‌براین، حرارت شدید ناشی از سیلندرها و محفظه میل‌لنگ به سمت خطوط سوخت انژکتوری منتقل شده و دمای کلی سیستم سوخت رسانی را بالا می‌برد و مشکل را تشدید می‌کند.
فرّار بودن ترکیب سوخت نیز نقش مهمی دارد؛ زیرا سوخت‌هایی با فشار بخار بالا، آسان‌تر تبخیر می‌شوند. همچنین، ضعف سیستم خنک‌کاری موتور و نگهداری نامناسب می‌تواند این مشکل را بدتر کند. تمام این عوامل بازده موتور را کاهش می‌دهد، جریان سوخت را کند کرده و میزان حرارتی را که سیستم سوخت باید قبل از ورود به محفظه احتراق تحمل کند، افزایش می‌دهد.
نشانه‌های بروز قفل بخار در خودرو و خفه شدن ماشین
در این بخش می‌توانید 4 تا از مهمترین نشانه‌های بروز قفل بخار در خودرو و خفه شدن ماشین را بخوانید.
خاموش شدن موتور
رایج‌ترین نشانه قفل بخار، خاموش شدن ناگهانی موتور به علت تبدیل بنزین مایع به بخار و جلوگیری از احتراق است. برخلاف فیلتر مسدود، این حالت معمولاً در هوای گرم رخ می‌دهد و پس از خنک شدن موتور برطرف می‌شود. بنابراین هنگام تشخیص مشکل، همیشه رابطه میان دمای موتور و خاموشی را بررسی کنید.
سخت روشن شدن موتور
پس از خاموش کردن موتور در دمای بالا، ممکن است روشن کردن دوباره آن دشوار شود؛ زیرا تبخیر سوخت مانع از رسیدن بنزین کافی می‌شود. این وضعیت معمولاً وقتی رخ می‌دهد که بنزین در خطوط سوخت گیر کرده و مسیر خروج ندارد. پس اگر با خنک شدن موتور مشکل برطرف می‌شود، احتمالاً قفل بخار است نه ایراد باتری یا جرقه‌زنی.
لرزش یا کارکرد ناپایدار در حالت درجا
هنگام درجا کار کردن، سیستم خنک‌کننده خودرو چندان مؤثر نیست. این موضوع باعث می‌شود موتور به‌صورت ناپایدار یا همراه با لرزش کار کند؛ چون بخار سوخت جریان یکنواخت را مختل می‌کند. این مشکل بر خلاف ایرادات سنسورها، معمولاً در دمای بالا تشدید می‌شود و در ترافیک‌های سنگین بیشتر احساس می‌شود.
افت عملکرد یا مکث‌های مقطعی
مکث، تقه‌زدن یا کاهش ناگهانی قدرت به دلیل تجمع بخار در سیستم سوخت اتفاق می‌افتد. برخلاف ایرادات جرقه‌زنی، این نشانه‌ها وابسته به دمای محیط و موتور هستند. در خودروهای قدیمی‌تر با عایق‌بندی ضعیف خطوط سوخت، این علائم تدریجاً بدتر می‌شود و تشخیص آن آسان‌تر است.
مراحل بررسی وجود قفل بخار در موتور خودرو
با انجام مراحل زیر می‌توان به وجود پدیده قفل بخار در موتور ماشین پی برد. لازم به توضیح نیست که این کار باید توسط مکانیک یا متخصص انجام شود وگرنه می‌تواند موجب آسیب به موتور یا فرد انجام دهنده شود.
مرحله اول: نصب شیلنگ شفاف سوخت
اگر خودرو مجهز به کاربراتور است، اولین قدم نصب شیلنگ شفاف از پمپ تا ورودی کاربراتور برای مشاهده مستقیم جریان سوخت است. اگر خودرو انژکتوری باشد، می‌توان شیلنگ شفاف را میان ریل سوخت و خط برگشت یا پیش از رگولاتور فشار بخار نصب کرد. پس از نصب، حتماً مطمئن شوید شیلنگ کاملاً ثابت بوده و هیچ هوا یا نشتی وارد سیستم نشود.
مرحله دوم: گرم کردن موتور
برای شبیه‌سازی شرایط واقعی رانندگی، خودرو را تا رسیدن به دمای کاری برانید. اگر قفل بخار تجربه کرده‌اید، خودرو را دقیقاً در همان شرایط تست کنید (مثلاً دوباره در گرمای روز).
مرحله سوم: بررسی جریان سوخت
خودرو را متوقف کرده و در حالت درجا بررسی کنید. شیلنگ شفاف باید کاملاً از سوخت پر باشد و هیچ حباب هوا دیده نشود. اگر حباب وجود دارد و مطمئن هستید نشتی هوا نیست، احتمال قفل بخار بالاست. همچنین با افزایش دور موتور، اگر حباب‌ها بیشتر شوند، احتمال قفل بخار تأیید می‌شود.
راهکارهای رفع خفه کردن ماشین و قفل بخار
قفل بخار باعث خاموشی، کاهش قدرت و سخت روشن شدن موتور می‌شود. چون سوخت قبل از رسیدن به موتور تبخیر می‌شود، موتور از سوخت مایع کافی محروم شده و در حالت درجا عملکرد خشن، لرزش یا مکث ایجاد می‌شود. در موارد حاد، حتی ممکن است موتور خاموش شده و در حالت داغ روشن نشود.
تکرار این مشکل باعث فشار به پمپ و انژکتورها، استهلاک زودهنگام، و حتی خطر آتش‌سوزی در صورت نشتی می‌شود.
رفع خفه کردن ماشین در موتورهای کاربراتوری
- نصب یک پمپ برقی سوخت برای حفظ فشار ثابت در خودروهای مجهز به پمپ بنزین مکانیکی
- نصب اسپِیسر پلاستیکی کاربراتور برای کاهش انتقال حرارت
- استفاده از پمپ سوخت درون‌مخزنی همراه سیستم برگشت برای خنک نگه داشتن بنزین در خودروهایی که فاقد اینگونه پمپ بنزین هستند
- نصب پمپ برقی خطی به‌صورت کمکی کنار پمپ مکانیکی برای جلوگیری از تبخیر
روش های جلوگیری از خفه کردن ماشین و قفل بخار
- استفاده از شیلنگ‌های سوخت نایلونی مشکی با عایق حصیری و دور کردن مسیر آنها از منابع حرارتی
- نصب فیلتر سوخت مناسب برای بهبود جریان سوخت
- استفاده از سوخت بدون اتانول برای کاهش خطر تبخیر
- بررسی و تعویض درپوش باک برای جلوگیری از ورود هوا
- در نهایت، نصب یک سیستم برگشت سوخت به گردش و خنک شدن بنزین کمک می‌کند و عایق‌کاری خطوط سوخت نیز می‌تواند به‌ویژه در خودروهای کلاسیک از تجمع بیش از حد حرارت جلوگیری کند.
مزایای پمپ برقی بنزین برای جلوگیری از خفه شدن ماشین
نصب پمپ برقی سوخت یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از قفل بخار موتور است. دلایل آن عبارت‌اند از:
- جلوگیری از قفل بخار: فشار بالاتر سوخت احتمال قفل بخار را کاهش می‌دهد
- حفظ فشار یکنواخت: فشار پایدار مانع تشکیل حباب‌های هوا می‌شود
- کاهش قرارگیری در معرض دما: این نوع پمپ بنزین داخل باک نصب می‌شود، نه روی کاربراتور.
- تأمین مطمئن و یکنواخت سوخت: پمپ بنزین برقی بر خلاف پمپ مکانیکی، نوسان ذاتی ندارد
- بهبود روشن‌سازی در حالت سرد: فشار لحظه‌ای سوخت زمان استارت را کاهش می‌دهد
- عملکرد بهتر تحت فشار: در شرایط سخت بهتر عمل می‌کند و از مکث یا خاموشی جلوگیری می‌کند
- سازگاری بیشتر: پمپ بنزین برقی با سیستم‌های انژکتوری مدرن و کاربراتوری‌های مجهز به سیستم برگشت سازگار است.
نتیجه گیری
خفه کردن خودرو می‌تواند تجربه‌ای ناخوشایند باشد، اما با نگهداری صحیح و توجه به علائم اولیه قابل جلوگیری است. بررسی دوره‌ای سیستم سوخت‌رسانی، سیستم جرقه‌زنی، سنسورها، ورودی هوا، تنظیم صحیح کاربراتور و دیگر بخش‌های حیاتی موتور نقش مهمی در پیشگیری از این مشکل دارد.
آگاهی از دلایل احتمالی خفه شدن خودرو کمک می‌کند رانندگان اقدامات پیشگیرانه و مؤثری انجام دهند. با رفع زودهنگام این مشکلات، رانندگی ایمن‌تر و مطمئن‌تری خواهید داشت و از نگرانی خفه‌کردن‌های غیرمنتظره رها می‌شوید.
در همین راستا شناخت علل و راهکارهای قفل بخار نیز به تشخیص و رفع سریع این مشکل و خفه کردن موتور ماشین کمک می‌کند. ارتقای سیستم سوخت، عایق‌کاری قطعات و استفاده از سوخت بدون اتانول، تعویض به موقع فیلتر بنزین، اطمینان از سلامت پمپ بنزین و… می‌تواند خطر بروز این پدیده را کاهش دهد. استفاده از قطعات باکیفیت نیز نقش مهمی دارد که نباید آن را نادیده گرفت .
نویسنده: حسین باباپور
