علائم خرابی پمپ بنزین خودرو و راه های رفع آن

فرض کنید خودروهای احتراقی فقط یک باک سوخت داشتند که از طریق یک‌سری لوله و شلنگ به موتور متصل شده و بنزین بدون هیچ‌گونه فشار کافی در این سیستم باقی می‌ماند. در این حالت هر چقدر هم به خودرو استارت بزنید، ماشین روشن نمی‌شود، چرا که بنزین از باک به موتور نمی‌رسد و انژکتورها یا کاربراتور قادر به پاشش آن به داخل موتور نیستند.

به‌منظور رفع این مشکل و ایجاد فشار کافی درون سیستم سوخت، یک پمپ در نظر گرفته شد تا بنزین را با فشار به انژکتورها و موتور خودرو برساند. آشنایی با این قطعه مهم و علائم خرابی پمپ بنزین خودرو به همراه دلایل از کار افتادن آن به کار رانندگان می‌آید.

پمپ بنزین خودرو چیست؟

پمپ بنزین خودرو قطعه‌ای از سیستم سوخت رسانی وسایل نقلیه موتوری است که وظیفه انتقال سوخت از باک به کاربراتور یا سوزن انژکتورهای موتورهای درون‌سوز را بر عهده دارد. پمپ بنزین در بسیاری از موتورهایی که با سوخت مایع کار می‌کنند (مانند موتورهای بنزینی یا دیزل) مورد استفاده قرار می‌گیرد و سوخت را از باک بنزین به بخشی از موتور که در آن با هوای ورودی مخلوط می‌شود (مانند کاربراتور یا ریل انژکتور) منتقل می‌کند.

در موتورهایی که از کاربراتور استفاده می‌کنند، معمولا از پمپ‌های مکانیکی کم‌فشار استفاده می‌شود که روی خود موتور خودرو نصب هستند. در طرف دیگر، موتورهای دارای سیستم تزریق سوخت انژکتوری از پمپ‌های برقی نصب‌شده داخل باک (برای سیستم‌های تزریق با فشار کم در منیفولد MPi) یا پمپ‌های مکانیکی پرفشار نصب‌شده روی موتور (برای سیستم‌های تزریق مستقیم پرفشار GDi) استفاده می‌کنند.

البته بعضی از موتورها به‌طور کلی از پمپ بنزین استفاده نمی‌کنند. در این موتورها، تامین سوخت کم‌فشار مورد نیاز کاربراتور می‌تواند از طریق سیستم تغذیه ثقلی انجام شود؛ یعنی با نصب باک در ارتفاعی بالاتر از کاربراتور و استفاده از نیروی گرانش. این سیستم شبیه مواردی است که مخزن مایع دستشویی در مکان‌های عمومی در ارتفاع بالاتر از شیرهای آب نصب می‌شود تا مایع در اثر نیروی وزن داخل لوله‌ها جریان پیدا کند و به محل مصرف برسد.

اجزای پمپ بنزین خودرو

پمپ بنزین ماشین از اجزای زیر تشکیل شده است:

• رگولاتور فشار: رگولاتور وظیفه دارد فشار را در خط تامین سوخت ثابت نگه دارد تا در هر چرخه مکش موتور، حجم مناسبی از سوخت تامین شود.
• شناور یا تعیین‌کننده سطح سوخت: بازوی شناور، بخش بسیار حساس این ماژول است که سطح باقی‌مانده سوخت در باک را نشان می‌دهد.
• پروانه (ایمپِلِر): به‌واسطه چرخشی که توسط آرمیچر ایجاد می‌شود، پروانه یا چرخ‌دنده مخصوص (gerotor) می‌تواند سوخت را از مخزن مکش کرده و به خروجی پمپ انتقال دهد.
• آرمیچر یا مغزی: آرمیچر معروف به مغزی، قلب پمپ بنزین محسوب می‌شود. این قطعه مسئول ایجاد میدان الکترومغناطیسی است که باعث چرخش پروانه یا چرخ‌دنده می‌شود تا بنزین به طرف موتور پمپ شود.
• مخزن: این مخزن همواره مملو از سوخت است، حتی اگر سطح سوخت در سایر بخش‌های باک پایین باشد؛ چرا که پمپ باید خنک نگه داشته شود و اگر این مخزن خالی شود، مغزی یا آرمیچر خیلی زود به دلیل گرما از کار افتاده و موتور خاموش می‌شود.
• صافی‌های داخلی و خارجی: این صافی‌ها وظیفه دارند ناخالصی‌های موجود در سوخت را پیش از ورود به پمپ یا موتور تصفیه کنند تا آلودگی وارد موتور نشده و ایجاد خرابی نکند.

علائم خرابی پمپ بنزین خودرو

خوشبختانه پمپ بنزین خودرو معمولا قبل از خراب شدن نشانه‌هایی از خود بروز می‌دهد. در زیر به بعضی از مهم‌ترین علائم خرابی پمپ بنزین خودرو اشاره می‌کنیم تا در صورت مواجه شدن، راحت‌تر بتوانید به عیب‌یابی آن بپردازید.

روشن نشدن خودرو

روشن نشدن خودرو دلایل متعدد و زیادی دارد که یکی از آنها خرابی پمپ بنزین است. واضح است که اگر پمپ بنزین خراب شود، سوخت کافی به موتور نمی‌رسد و در نتیجه خودرو روشن نخواهد شد. گاهی اوقات ممکن است مقداری بنزین در ریل سوخت وجود داشته باشد که موجب روشن شدن موتور برای مدت کوتاهی می‌شود و بعد از آن جریان سوخت موتور به دلیل خرابی پمپ بنزین قطع می‌شود و موتور خودرو خاموش خواهد شد.

کاهش شتاب و توان خودرو در سربالایی

یکی دیگر از علائم خرابی پمپ بنزین ماشین، کاهش شتاب خودرو و توان موتور به‌ویژه در عبور از سربالایی‌هاست. اگر پمپ بنزین نیم‌سوز شده باشد و نتواند سوخت را به میزان و با فشار مناسب به انژکتورها برساند، توان موتور کاهش پیدا می‌کند و این ایراد در سربالایی بیشتر نمود خواهد داشت.

تکان های شدید در سرعت بالا

اگر در سرعت‌های بالا خودرو دچار ریپ و موتور دچار ضربه و لرزش شد، به‌نحوی که این تکان‌ها در اتاق نیز احساس شود، شاید یکی از دلایل این مشکل خرابی یا نیم سوز شدن پمپ بنزین باشد. البته ایرادات این‌چنینی می‌تواند ناشی از خرابی سیستم‌های برقی یا سایر قسمت‌های مکانیکی موتور یا سیستم هم تعلیق باشد.

افزایش دمای موتور

افزایش دمای موتور به این راحتی‌ها نمی‌تواند دلیل بر خرابی پمپ بنزین باشد و بیشتر به مواردی مثل سوختن واشر سرسیلندر، خرابی سیستم خنک‌کننده موتور، نشتی مایع خنک‌کننده و مواردی از این دست مربوط می‌شود.

با این حال ممکن است پاشش نامناسب سوخت موجب احتراق ناصحیح سوخت داخل موتور شده و همین مورد به بر هم خوردن تعادل حرارتی پیشرانه منجر شود که البته احتمال آن معمولا پایین است. ضمن آنکه اگر پمپ بنزین نتواند سوخت کافی را به موتور برساند، پیشرانه تحت فشار بیشتری کار می‌کند و در این شرایط ممکن است دمای آن بیشتر از حالت عادی افزایش پیدا کند.

شنیده شدن صدای غیر عادی از پمپ

در صورتی که هرگونه صدای غیر عادی به استثنای همان صدای «ویز ویز» پیش از استارت، از پمپ بنزین شنیده شد این مورد می‌تواند یکی از علائم نیم سوز شدن پمپ بنزین ماشین تلقی شود.

معمولا در پمپ‌های مکانیکی سیستم‌های تزریق مستقیم احتمال بروز سر و صدای غیر عادی ناشی از خرابی پمپ بیشتر خواهد بود.

بد روشن شدن ماشین

واضح است که اگر پمپ بنزین در ابتدای استارت نتواند فشار کافی بنزین موتور را فراهم کند، سوخت به موقع تامین نمی‌شود و ممکن است خودرو بد روشنی کند و نیاز به چندین بار استارت زدن داشته باشد.

کاهش کارایی پدال گاز

اگر پمپ بنزین ایراد پیدا کند، یکی از نشانه‌های ین مشکل می‌تواند تاخیر غیر عادی در پدال گاز باشد که کارایی این بخش را کاهش می‌دهد و با کم شدن شتاب خودرو همراه می‌شود.

افزایش مصرف سوخت

اگر حس کردید مصرف سوخت خودرو ناگهان بیشتر شده، ممکن است دریچه تخلیه در پمپ بنزین به‌درستی عمل نکند. اگر این دریچه در زمان مناسب باز نشود، سوخت اضافی وارد سیستم موتور می‌شود. این سوخت اضافی نه ذخیره می‌شود و نه به‌طور موثر مصرف می‌شود، بلکه بدون استفاده می‌سوزد و موجب افزایش مصرف سوخت می‌شود.

خاموش شدن ناگهانی ماشین

پمپ بنزین باید همیشه فعال باشد تا سوخت کافی به موتور را پمپاژ کند. قاعدتا اگر این قطعه خراب شده باشد و سوخت به‌موقع به سمت انژکتورها یا کاربراتور ارسال نشود، موتور خاموش می‌شود و این حالت ممکن است به صورت ناگهانی هم رخ دهد.

دلایل خرابی پمپ بنزین خودرو

پمپ بنزین هم مانند هر قطعه دیگری از خودرو احتمال خرابی دارد و ممکن است که شما را در جاده یا خیابان‌های شهری غافلگیر کند. گذشته از فرسودگی مغزی پمپ بنزین و به سر آمدن عمر این قطعه، دلایل دیگری هم برای خرابی زودتر از موعد پمپ بنزین خودرو وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره کرده‌ایم.

رانندگی با سوخت کم

اگر عادت دارید همیشه با سطح پایین سوخت داخل باک و چراغ بنزین روشن رانندگی کنید، باید بدانید که با این کار طول عمر پمپ به‌ویژه مغزی یا همان آرمیچر را پایین می‌آورید؛ چرا که این قطعه یک موتور الکتریکی است که در اثر کارکرد گرمای نسبتا بالایی تولید می‌کند و باید حرارت آن به نحو مناسب دفع شود.

اگر بنزین به اندازه کافی یعنی حداقل بیش از نصف گنجایش باک وجود داشته باشد، معمولا این حرارت به خوبی دفع می‌شود و مغزی طول عمر نسبتا بالایی پیدا می‌کند. در غیر این صورت حرارت اطراف آرمیچر یا همان مغزی پمپ بنزین به‌نحو غیر عادی افزایش پیدا کرده و در نهایت موجب سوختن این قطعه و ازکارافتادگی کامل پمپ بنزین خواهد شد.

گرفتگی فیلتر بنزین

اگر فیلتر یا صافی بنزین به موقع تعویض نشود، فشار روی پمپ بنزین برای پمپاژ سوخت به سمت موتور افزایش پیدا می‌کند. افزایش بار روی پمپ بنزین موجب فرسودگی زودتر از موعد مغزی شده و این قطعه مهم را از کار می‌اندازد‌. اما اگر صافی بنزین به موقع تعویض شود، مانع خاصی در سر راه پمپاژ سوخت به سمت موتور وجود نخواهد داشت و فشار کاری پمپ بنزین نیز کمتر خواهد شد. در نتیجه مغزی تحت فشار بیش از حد کار نمی‌کند و حرارت بالایی هم در آن ایجاد نمی‌شود.

کیفیت پایین سوخت

گاهی کیفیت پایین سوخت، وجود ناخالصی‌های داخل بنزین و مواردی از این دست نیز می‌تواند فشار کاری پمپ بنزین را افزایش داده و موجب سوختن یا نیم سوز شدن مغزی پمپ بنزین شود.

ایرادات برقی ماشین

پمپ بنزین به وسیله برق کار می‌کند و اگر اجزای برقی مرتبط با این سیستم دچار ایراد شوند، کارکرد پمپ بنزین خودرو نیز به مشکل خواهد خورد.

خرابی فیوز

سیستم‌های سوخت رسانی اکثر خودروهای جدید دارای فیوز یا رله هستند که سر راه جریان برق این سامانه‌ قرار می‌گیرند تا خطر خراب شدن قطعات برقی ناشی از تغییرات ولتاژ یا اتصال کوتاه را به حداقل برسانند. در صورت خرابی فیوز پمپ بنزین یا رله مربوطه، برق پمپ بنزین قطع می‌شود و این قطعه از کار می‌افتد.

همچنین خرابی سوکت‌ها یا سیم‌کشی برق پمپ بنزین نیز می‌تواند به عدم کارکرد این قطعه منجر شود. در خودروهای مجهز به رله دوبل نظیر انواع پژو پارس، ۴۰۵ و سمند، خرابی این قطعه منجر به از کار افتادن پمپ بنزین خواهد شد.

روش های جلوگیری از خرابی پمپ بنزین خودرو

برای جلوگیری از خرابی پمپ بنزین خودرو بهتر است نکات زیر را رعایت کنید تا به این مشکل گرفتار نشوید:

مراقب پاکیزگی باک بنزین باشید

آلودگی‌هایی مانند گرد و خاک، زنگ‌زدگی و ذرات معلق می‌توانند پمپ بنزین را مسدود کرده و راندمان آن را کاهش دهند. برای جلوگیری از این مشکل، باک سوخت را تمیز نگه دارید؛ این کار با تعویض منظم فیلتر سوخت و پرهیز از استفاده از بنزین بی‌کیفیت امکان‌پذیر است. در طول زمان، فیلتر سوخت ممکن است به‌دلیل تجمع ناخالصی‌ها مسدود شود که این موضوع باعث کاهش جریان سوخت و افزایش فشار وارده بر پمپ بنزین خواهد شد.

همچنین فیلتر مسدودشده می‌تواند باعث داغ شدن بیش از حد پمپ بنزین و فرسودگی زودهنگام آن شود. استفاده از بنزین با کیفیت بالا و افزودنی‌های استاندارد می‌تواند به پاک‌سازی و محافظت از سیستم سوخت کمک کرده و از پمپ و باک در برابر آلودگی محافظت کند. همچنین می‌توانید طی دوره‌های ۴ یا ۵ ساله، از یک تعمیرکار ماهر و معتبر بخواهی تا باک خودرو را شستشو دهد و ناخالصی‌های آن را بیرون بریزد.

از رانندگی با باک خالی پرهیز کنید

رانندگی با میزان سوخت کم می‌تواند باعث داغ شدن بیش از حد پمپ بنزین و فرسودگی سریع‌تر آن شود. زمانی که سطح سوخت پایین است، پمپ بنزین به‌طور کامل در بنزین غوطه‌ور نیست و باید بیشتر کار کند و گرمای بیشتری تولید کند.

این مسئله فرسودگی زودهنگام یا حتی خرابی کامل پمپ را به‌دنبال دارد. توصیه می‌شود همواره حداقل نصف باک خودرو پر باشد تا پمپ بنزین در سوخت غوطه‌ور باقی بماند و خنک‌کاری مناسبی انجام شود.

به عادت های رانندگی خود توجه داشته باشید

نحوه رانندگی شما می‌تواند بر طول عمر پمپ بنزین تاثیر بگذارد. شتاب‌گیری ناگهانی و ترمزهای شدید می‌توانند باعث نوسان شدید سوخت در باک و فرسودگی زودهنگام اجزای پمپ بنزین شوند. پمپ برای حفظ فشار و جریان یکنواخت سوخت به موتور، نیاز به جریان مداوم سوخت دارد.

تغییرات ناگهانی سرعت می‌تواند موجب حرکت شدید سوخت در باک، ورود هوا به خطوط سوخت و کاهش جریان شود. رانندگی نرم و پرهیز از شتاب یا کاهش سرعت ناگهانی می‌تواند به پیشگیری از خرابی زودرس پمپ کمک کند.

قطعات فرسوده را تعویض کنید

در گذر زمان، قطعات پمپ بنزین ممکن است فرسوده یا آسیب‌دیده شوند که این موضوع باعث کاهش عملکرد یا خرابی کامل آن می‌شود. بررسی و تعویض منظم قطعاتی مانند فیلتر بنزین و تنظیم‌کننده فشار سوخت برای اطمینان از رساندن صحیح سوخت به موتور ضروری است. صافی پمپ بنزین وظیفه دارد ذرات معلق و آلودگی‌ها را فیلتر کند تا از ورود آن‌ها به انژکتورها جلوگیری شود.

به صداهای غیرعادی گوش دهید

در صورت خرابی پمپ بنزین ممکن است صداهایی غیرمعمول مانند ناله، وزوز یا کلیک‌کردن بشنوید. این صداها می‌توانند نشانه‌ای از خرابی پمپ باشند و نیاز به تعویض آن را نشان دهند. اگر چنین صداهایی را شنیدید، توصیه می‌شود در اسرع وقت خودرو را به مکانیک نشان دهید تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود.

علائم نیم سوز شدن پمپ بنزین

همان‌طور که اشاره کردیم پمپ بنزین خودرو وظیفه دارد که سوخت را از باک به موتور برساند تا خودرو بتواند به‌درستی کار کند. اگر پمپ بیش از حد داغ شود، آسیب ببیند یا از کار بیفتد، موتور خودرو سوخت کافی برای عملکرد مناسب یا حتی روشن شدن را دریافت نخواهد کرد. اگر نشانه‌های زیر را به عنوان علائم نیم سوز شدن پمپ بنزین مشاهده کردید، بهتر است خودرو را به تعمیرگاه معتبر ببرید تا پمپ بنزین آن بررسی و در صورت نیاز تعویض شود.

صدای غیرعادی از باک سوخت

اگر از ناحیه باک خودرو صدای ناله یا زوزه بشنوید، احتمال خرابی پمپ بنزین وجود دارد. این صدا ممکن است نشانه‌ای از معیوب بودن پمپ، کم بودن میزان بنزین یا وجود آلودگی در باک باشد.

ریپ زدن یا جهش ناگهانی موتور

اگر هنگام رانندگی ریپ زدن ماشین ناگهان شروع شود، ممکن است پمپ بنزین نیم سوز شده و در تأمین جریان یکنواخت سوخت دچار مشکل شده باشد. در چنین حالتی، عملکرد موتور کاهش می‌یابد و ریپ می‌زند. همچنین ممکن است احساس کنید خودرو ناگهان با شدت بیشتری حرکت می‌کند که نشان می‌دهد موتور سوخت کافی یا مناسب دریافت نمی‌کند.

مشکل در روشن شدن خودرو

روشن نشدن خودرو می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اما یکی از دلایل آن ممکن است خرابی یا نیم سوز شدن پمپ بنزین باشد. اگر هنگام چرخاندن سوئیچ، موتور استارت می‌خورد ولی روشن نمی‌شود، احتمال دارد سوخت به موتور نرسد. اگر در چنین شرایطی باید چندین مرتبه استارت بزنید تا موتور روشن شود، احتمال نیم سوز شدن پمپ بنزین وجود دارد.

کاهش توان خودرو هنگام بار زیاد

اگر در حال حمل بار سنگین یا سرنشین پرتعداد هستید و متوجه شدید خودرو کشش لازم را ندارد، ممکن است پمپ بنزین نتواند سوخت کافی با فشار مناسب را به موتور برساند و نیم سوز شده باشد. در این شرایط که نیاز به توان بالاتری وجود دارد، پمپ نیم سوز از تامین سوخت مورد نیاز موتور ناتوان است و کشش خودرو کاهش پیدا می‌کند.

خاموش شدن موتور در دمای بالا

خاموش شدن موتور، به‌ویژه هنگامی که دمای پیشرانه خودرو بالا می‌رود، اغلب نشانه‌ای از خرابی یا نیم سوز شدن پمپ بنزین است. در این شرایط، موتور برای حفظ عملکرد خود باید بیشتر تلاش کند که باعث افزایش دما و در نهایت خاموش شدن آن برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد می‌شود.

نتیجه گیری

پمپ بنزین یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم سوخت رسانی خودرو محسوب می‌شود و لازم است تا با رعایت برخی نکات از بروز علائم خرابی پمپ بنزین خودرو و به ایراد خوردن این قطعه مهم جلوگیری کرد. پر بودن نسبی باک بنزین و جلوگیری از روشن شدن چراغ بنزین، می‌تواند در افزایش طول عمر این قطعه تاثیرگذار باشد.

بررسی‌های دوره‌ای توسط تعمیرکار ماهر و معتمد نیز می‌تواند در جلوگیری از خرابی این قطعه و معیوب شدن آن تاثیر بگذارد. همچنین برای جلوگیری از خاموش شدن ماشین به‌صورت ناگهانی ناشی از خرابی پمپ بنزین می‌توانید در خودروهایی که مغزی پمپ بنزین قابل تعویض است، این قطعه را نهایتا هر ۱۰۰ هزار کیلومتر تعویض کنید تا به مشکلات بعد از آن مبتلا نشوید. توصیه می‌شود بعد از خرید ماشین حتما از سلامت پمپ بنزین خودرو مطمئن شوید.

نویسنده: حسین باباپور

سوال های متداول

• چگونه متوجه شویم پمپ بنزین ماشین خراب است؟

برای این منظور باید با علائم خرابی پمپ بنزین خودرو آشنا باشید. مواردی مثل بد روشنی خودرو، کاهش کشش و شتاب ماشین، عدم تطابق عملکرد پدال گاز و موتور خودرو ، شنیده نشدن صدای پمپ بنزین هنگام باز کردن سوئیچ، خاموش شدن موتور در سرعت‌های بالا و… .

• اگر پمپ بنزین خراب باشد، آیا ماشین استارت می‌خورد؟

خرابی پمپ بنزین ربطی به عملکرد استارت ندارد و ماشین استارت می‌خورد اما روشن نمی‌شود. در صورت نیم‌سوز بودن پمپ بنزین ممکن است بعد از چند استارت موتور خودرو روشن شود.

• آیا صدای غیر عادی این قطعه نشانه خرابی آن است؟

به گوش رسیدن صدای غیر عادی از پمپ بنزین می‌تواند نشانه‌ای از خرابی و نیم سوز شدن آن باشد.

• چه عواملی باعث خرابی پمپ بنزین می‌شوند؟

کثیفی باک، سوخت بی‌کیفیت، گرفتگی صافی بنزین، رانندگی با باک خالی، فرسودگی بیش از حد مغزی پمپ بنزین و… .

• هزینه تعمیر یا تعویض پمپ بنزین چقدر است؟

تعمیر یا تعویض پمپ بنزین بسته به مدل خودرو و نوع پمپ متفاوت است. در بسیاری از خودروها می‌توان صرفا با تعویض مغزی که قیمت چندان بالایی ندارد مشکل را برطرف کرد، اما بعضی از پمپ‌ها قابلیت تعویض مغزی به صورت جداگانه را ندارند و در این صورت باید هزینه بسیار بالاتری برای تعویض کامل مجموعه پمپ بنزین انجام داد. پمپ بنزین‌های موتورهای جی دی آی یا تزریق مستقیم نیز مکانیزم متفاوتی دارند و معمولا تعمیرات آنها پرهزینه‌تر است.

• علائم خرابی پمپ بنزین ۲۰۶ تیپ ۲ چیست؟

روشن نشدن خودرو، کشش نداشتن ماشین در سربالایی، شنیده شدن سر و صدا از پمپ بنزین، از جمله علائم خرابی پمپ بنزین ۲۰۶ تیپ ۲ هستند.

• علائم خرابی مغزی پمپ بنزین پراید چیست؟

یکی از علائم خرابی مغزی پمپ بنزین پراید این است که احتمالا خودرو روشن نخواهد شد. در صورت نیم سوز شدن این قطعه نیز مواردی مثل بد روشنی، که شتاب پایین خودرو، خاموش شدن در سرعت‌های بالا، سر و صدای پمپ بنزین و… به وجود خواهند آمد.