سن فرسودگی خودرو در سال ۱۴۰۴

همه ما به خودروها وابسته‌ایم؛ از سفرهای خانوادگی گرفته تا رفت‌وآمدهای روزمره، طوری‌که بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی‌مان شده‌اند. اما مثل هر وسیله‌ای، خودروها هم روزی به آخر خط می‌رسند. وقتی حرف از «فرسودگی خودرو» می‌شود، شاید اول به یاد رنگ پریده یا بدنه پر از خط و خش یک ماشین قدیمی بیفتیم، ولی موضوع چیزی بیشتر از این‌هاست. در ایران، سن فرسودگی خودرو به خاطر تاثیر روی محیط زیست، ایمنی جاده‌ها و حتی اقتصاد خانواده‌ها اهمیت زیادی دارد.

تعریف سن فرسودگی خودرو

به زبان ساده، سن فرسودگی یعنی وقتی که خودرو نمی‌تواند به‌درستی کار کند و برای محیط زیست و ایمنی مشکلاتی ایجاد می‌کند و خرج روی دست صاحب خود می‌گذارد. بر اساس قانون هوای پاک (مصوب سال ۱۳۹۶)، وقتی خودرویی به سن خاصی می‌رسد، باید از رده خارج و اسقاط شود. این کار به این علت انجام می‌شود که هوای شهرها کمتر آلوده شود، تصادفات کاهش یابد و مصرف سوخت بهینه‌تر شود.

سن فرسودگی خودرو در سال ۱۴۰۴

در سال ۱۴۰۴، این ماشین‌ها که به سن مرز فرسودگی می‌رسند:

• ماشین‌های داخلی تولید ۱۳۹۰ و قبل‌تر و ماشین‌های وارداتی مدل ۲۰۱۱ و قبل‌تر: این خودروها به سن ۱۵ سال می‌رسند و باید سالی دو بار معاینه فنی شوند.
• ماشین‌های داخلی تولید ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ و وارداتی مدل ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱: این ماشین‌ها هم باید دو بار در سال معاینه فنی شوند.
• ماشین‌های داخلی تولید ۱۳۸۴ و قبل‌تر و وارداتی مدل ۲۰۰۵ و قبل‌تر: این خودروها باید سه بار تو سال معاینه فنی بگیرند.

اگر ماشین شما در معاینه فنی دو بار پشت سر هم رد شود، حتی اگر به سن فرسودگی نرسیده باشد، به عنوان خودرو فرسوده شناخته خواهد شد. در این حالت خودروهای مدل‌های ۹۱ تا ۹۴ نیز به عنوان فرسوده اعلام می‌شوند.

هر خودرو فرسوده بر اساس سن، چند گواهی اسقاط خودرو فرسوده دریافت می‌کند که مالک می‌تواند با استفاده از این گواهی در طرح‌های جایگزینی خودرو فرسوده شرکت کند.

در این جدول سن فرسودگی خودروها به همراه تعداد گواهی اسقاط برای از رده خارج کردن آنها اعلام شده است.

فرسودگی ظاهری، فنی و اقتصادی

فرسودگی فقط به ظاهر ماشین مربوط نیست، بلکه شاخص‌های دیگری نیز برای فرسودگی خودرو تعیین شده است.

• فرسودگی ظاهری: ظاهر فرسوده اولین موردی است که برای تعیین یک خودرو فرسوده به کار می‌رود؛ رنگ پریده، بدنه زنگ‌زده یا صندلی‌های پاره. شاید ماشین هنوز قابل رانندگی باشد، ولی از نظر ظاهری به‌شدت مستهلک شده و نمای زشتی پیدا کرده است. این نوع فرسودگی بیشتر روی قیمت ماشین در بازار اثر می‌گذارد.
• فرسودگی فنی: اینجاست که اوضاع جدی‌تر می‌شود. وقتی موتور درست کار نکند، ترمزها ضعیف شوند یا سیستم‌های کنترل آلایندگی خراب باشند، ماشین امکان رانندگی ایمن و درست را نخواهد داشت. این نوع خودروها معمولا در معاینه فنی رد می‌شوند. وقتی خودرویی دو بار پشت سر هم نتواند آزمون معاینه فنی را قبول شود، به عنوان یک خودرو فرسوده شناسایی خواهد شد.
• فرسودگی اقتصادی: وقتی هزینه تعمیر و نگهداری ماشین از ارزش خود ماشین بیشتر باشد، نگهداری آن دیگر به‌صرفه و اقتضادی نخواهد بود. مثلا اگر هر ماه باید خرج زیادی برای ماشین کنید، بهتر است که بعد از اسقاط و دریافت گواهی اسقاط، با شرکت در طرح جایگزینی خودروهای فرسوده، یک ماشین نو بخرید.

معیارهای خودرو فرسوده

برای اینکه بفهمیم یک خودرو فرسوده‌ست یا نه، باید چند مورد را بررسی کنیم:

• سن خودرو: چند سال از عمر ماشین گذشته؟ این یکی از مهم‌ترین معیارهاست.
• کیلومتر کارکرد: ماشین چقدر راه رفته؟ یک ماشین با کارکرد بالا زودتر فرسوده می‌شود.
• نوع سوخت: ماشین بنزینی، دیزلی یا برقی؟ هر کدوم شرایط خاصی دارند.
• کاربری خودرو: ماشین شخصی، تاکسی یا کامیون؟ مثلا تاکسی‌ها چون به‌طور مداوم کار می‌کنند، زودتر فرسوده می‌شوند.
• استانداردهای زیست‌محیطی و ایمنی: اگر خودرو نتواند استانداردهای آلایندگی یا ایمنی را در معاینه فنی برای دو دوره پیاپی پاس کند، حتی اگه سن کمی داشته باشد، فرسوده حساب می‌شود.

معیارهای سن فرسودگی خودرو در ایران

قانون

سن فرسودگی خودروها را سازمان‌های مختلفی مثل سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت صمت (صنعت، معدن و تجارت)، سازمان ملی استاندارد و بیمه مرکزی تعیین می‌کنند. طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، سن فرسودگی برای انواع خودروها بین ۱۰ تا ۲۵ سال متفاوت است. البته فقط این مورد نیست. در گذشته فقط سن خودرو ملاک بود، ولی سال ۱۳۹۹ دیوان عدالت اداری اعلام کرد این روش عادلانه نیست، چون ممکن است یک ماشین با سن بالا هنوز خوب کار کند. برای همین، از سال ۱۴۰۰ قانون جدیدی تصویب شد که بر اساس آن علاوه بر سن، معاینه فنی هم در تعیین سن خودرو فرسوده لحاظ می‌شود. یعنی اگر ماشین شما به سن خاصی برسد، باید در سال تعداد بیشتری معاینه فنی بگیرید و اگر دو بار پشت سر هم رد شوید، ماشین شما فرسوده محسوب می‌شود.

کارکرد و سن

سن خودرو اهمیت زیادی دارد، ولی کارکرد (یعنی ماشین چند کیلومتر راه رفته) هم برای سن خودرو فرسوده تعیین‌کننده است. مثلا ماشینی که روزی صد کیلومتر در جاده بوده، خیلی زودتر از خودرویی که فقط آخر هفته‌ها استفاده شده، فرسوده می‌شود. البته در ایران چون بررسی کارکرد برای همه ماشین‌ها سخت بود، بیشتر روی سن تمرکز شده است. مثلا ماشین‌های بالای ۱۵ سال باید سالی چهار بار معاینه فنی شوند.

نوع خودرو

سن فرسودگی برای ماشین‌های مختلف فرق می‌کند. این تفاوت‌ها به این دلیل است که مثلا تاکسی‌ها یا اتوبوس‌ها خیلی بیشتر از ماشین‌های شخصی کار می‌کنند و زودتر فرسوده می‌شوند.

نتیجه گیری

سن فرسودگی خودرو در سال ۱۴۰۴ موضوع خیلی مهمی است که نه‌تنها به جیب ما، بلکه به سلامت محیط زیست و ایمنی جاده‌ها ربط دارد. طبق قوانین، ماشین‌های سواری با سن ۱۵ تا ۲۰ سال باید دو بار و بالای ۲۰ سال سه بار معاینه فنی شوند. اگه خودروها دو بار پشت سر هم در معاینه رد شوند، فرسوده به حساب می‌آیند. در این بین، چالش‌هایی مثل هزینه زیاد خرید ماشین نو یا کمبود مراکز اسقاط وجود دارد، ولی دولت با طرح‌های تشویقی سعی کرده این راه را هموار کند. اگه ماشین شما به سن فرسودگی نزدیک می‌شود، بهتر است از حالا به فکر باشید. یک ماشین جدید نه‌تنها خیال شما را از نظر ایمنی و هزینه راحت می‌کند، بلکه به هوای پاک‌تر شهر هم کمک می‌کند.

نویسنده: میلاد قزللو