علت لاستیک سایی (از داخل، بیرون و شاسی) و روش‌های رفع آن

تایرها وسیله ارتباط خودرو با زمین هستند. به همین دلیل هم تمام وزن خودرو از طریق لاستیک‌ها به زمین منتقل می‌شوند. بنابراین وقتی تایرها به‌صورت درست و دقیق تنظیم نباشند، خودرو دچار لاستیک‌سایی می‌شود. لاستیک‌سایی یکی از مشکلات زیربندی خودروهاست و نه‌تنها باعث فرسودگی سریع تایرها می‌شود، بلکه در کیفیت رانندگی نیز اثر منفی دارد. به همین علت هم باید در صورت لاستیک‌سایی، سریعا مشکل را پیدا کرده و آن را برطرف کرد.

لاستیک سایی چیست؟

لاستیک سایی در لغت به معنای سایش تایرها و لاستیک است. اما این اصطلاح در بین مکانیک‌ها به معنی سایش تایر به‌شکل نادرست و به‌صورت غیرمتقارن بوده و ناشی از وجود ایراداتی در زیربندی و تنظیمات لاستیک‌هاست. اگر تایرها به‌صورت دقیق و عمودی روی زمین نباشند، سایش آنها به‌صورت یکنواخت و متقارن اتفاق نخواهد افتاد و باعث ساییدگی بیشتر تایر از یک طرف خواهد شد که به این اتفاق، لاستیک سایی گفته می‌شود. لاستیک‌سایی، به‌شدت از عمر تایر می‌کاهد و همچنین چون ناشی از وجود ایراد در تنظیمات لاستیک و زیربندی است، در کیفیت رانندگی اثر منفی خواهد گذاشت.

چرا ساییدگی لاستیک مهم است؟

لاستیک سایی از دو جهت دارای اهمیت است. اول اینکه نشان می‌دهد که زیربندی خودرو شامل فنربندی، شاسی، اتصالات چرخ‌ها، اکسل خودرو، فرمان ماشین و… در وضعیت درستی قرار ندارد و یکی از بخش‌های این مجموعه دچار اشکال شده است. این وضعیت می‌تواند روی هندلینگ و کیفیت رانندگی اثر منفی داشته باشد و حتی خطراتی نیز ایجاد کند.

جنبه دیگر لاستیک سایی به دلیل استهلاک شدیدتر از حالت عادی تایر است که از عمر لاستیک خودرو می‌کاهد. ضمن اینکه لاستیک سایی باعث خورده‌شدن و سایش نامتقارن و غیریکنواخت تایر می‌شود که در عملکرد صحیح لاستیک روی زمین نیز اثرگذار خواهد بود.

دلایل لاستیک سایی

لاستیک سایی به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. این دلایل ناشی از وجود ایراد در فرمان خودرو، زیربندی و فنربندی، به هم ریختن زوایای چرخ‌ها، ضربه دیدن شاسی خودرو، جابجایی اکسل ماشین، کیفیت لاستیک‌ها و… است.

فرمان خودرو

یکی از نشانه‌های وجود لاستیک‌سایی در خودرو، فرمان ماشین است. بسیاری از ما با اصطلاح کشیدن فرمان آشنا هستیم. وقتی فرمان خودرو را رها می‌کنیم و متوجه کشیدن فرمان و تمایل حرکت خودرو به یک سمت می‌شویم، باید بدانیم که این وضعیت از نشانه‌های عملکرد نادرست مجموعه فرمان است که در ادامه می‌تواند باعث لاستیک سایی نیز شود. کشیدن فرمان به یک سمت می‌تواند از نامتوازن بودن باد لاستیک‌ها و همچنین میزان نبودن فرمان باشد.

نامیزان بودن باد لاستیک ها

تایرهای هر محور خودرو باید فشار باد یکسانی داشته باشند. اختلاف فشار باد تایرهای عقب و جلو ایرادی ندارد و حتی کمپانی‌های خودروسازی نیز برای فشار باد لاستیک‌های عقب و جلو، موارد متفاوتی از هم می‌گویند؛ اما فشار باد تایرهای هر محور باید با هم برابر باشند. برابر نبودن فشار باد تایرها باعث می‌شود تا تماس یک لاستیک با زمین بیشتر شده و در نتیجه اصطکاک بیشتری با زمین پیدا کند. افزایش اصطکاک باعث کاهش سرعت تایر شده و شبیه ترمزگرفتن چرخ خواهد شد. در نتیجه خودرو به همان سمت تمایل به حرکت پیدا می‌کند و این وضعیت باعث کشیدن فرمان می‌شود. کشیدن فرمان در درازمدت خود را به صورت لاستیک‌سایی نیز نشان می‌دهد.

میزان نبودن فرمان

فرمان خودرو دارای اتصالات مختلفی است که مجموعه فرمان را به چرخ‌ها متصل می‌کند. اگر این اتصالات به صورت یکنواخت و برابر با هم به چرخ مرتبط نباشند، باعث کشش فرمان به یک سمت شده و در درازمدت، منجر به لاستیک سایی نیز خواهد شد. برعکس این قضیه نیز دیده می‌شود و تایری که دچار لاستیک‌سایی شده است، منجر به کشیدن فرمان به یک سمت می‌شود.

هم راستایی لاستیک ها

تایرها باید در یک راستا باشند. به این معنی که تایرها نباید از سر جلو نسبت به یکدیگر دارای زاویه باشند و امتداد تمام لاستیک‌ها باید کاملا با هم برابر و به یک سمت باشد. در غیر این صورت، تایری که دارای زاویه نسبت به دیگر تایرهاست، درواقع در حین گردش روی زمین، مقداری نیز کشیده خواهد شد که همین قضیه باعث لاستیک‌سایی آن تایر می‌شود و از عمر لاستیک خودرو کم می‌کند.

فنربندی خودرو

فنربندی، یکی از عوامل اتصال‌دهنده لاستیک‌ها به خودرو است. وجود ایراد در این بخش، باعث به هم ریختن زاویه تایرها شود و در عین تاثیر در کیفیت سواری، می‌تواند باعث کشیده‌شدن فرمان به یک سمت شده و منجر به لاستیک سایی شود.

جلوبندی خودرو

لاستیک سایی بیشتر در محور جلو خودرو دیده می‌شود. چرا که اتصالات در این بخش بیشتر بوده و همین باعث می‌شود تا جلوبندی، بیشتر به هم ریخته و در نتیجه زاویه تایرها تغییر کرده و به هم بریزند. در نتیجه خودرو دچار لاستیک‌سایی خواهد شد.

تنظیم نبودن زاویه چرخ ها

زاویه چرخ‌ها به علل مختلفی می‌تواند به هم بریزد و در نتیجه تاج لاستیک به داخل و یا خارج متمایل شده و یا نوک لاستیک نیز به همین طریق به داخل و یا بیرون از شاسی خودرو، زاویه بگیرد. در نتیجه باعث می‌شود تا چرخ در حین گردش به دور خود، مقداری نیز روی زمین کشیده شود که بعد از مدتی با ساییده شدن از همان سمت، به لاستیک‌سایی دچار می‌شود.

خرابی سیبک چرخ ها

سیبک‌ها از مهم‌ترین قطعات و اتصالات در مجموعه فرمان خودرو هستند که خرابی آنها، اثر محسوسی در کارکرد فرمان خواهد داشت. خرابی سیبک‌ها نیز می‌تواند باعث لاستیک‌سایی شود و از عمر لاستیک خودرو بکاهد.

ضربه به شاسی خودرو

ضربه دیدن شاسی خودرو یا آسیب دیدن اکسل ماشین، باعث می‌شود تا اتصالات چرخ‌ها نیز جابجا شوند. در نتیجه زاویه چرخ‌ها به هم ریخته و باعث لاستیک سایی خواهد شد.

عادات نامناسب رانندگی

بعضی از عادت‌های نامناسب رانندگی مثل تیکاف زدن، باعث سایش غیرمعمول لاستیک خواهد شد. البته این لاستیک‌سایی چون به صورت یکنواخت اتفاق می‌افتد و لاستیک‌سایی از داخل و یا لاستیک‌سایی یک طرفه نیست، به معنی لاستیک‌سایی ناشی از وجود یک عیب تلقی نمی‌شود.

شرایط جاده

خرابی آسفالت و کنده بودن بعضی از قسمت‌ها، باعث آسیب‌دیدگی تایر می‌شود. وقتی آسفالت دارای سطح زبری باشد، باعث کنده‌شدن آج‌های تایر خواهد شد و حلتی شبیه به لاستیک‌سایی ایجاد می‌کند.

نوع و کیفیت لاستیک

اینکه کیفیت تایر و سازنده آن و همچنین سال تولید لاستیک در مقدار سایش آن اثر مستقیمی دارد، کاملا مشهود و مشخص است. البته باید دقت کرد که نوع تایر نیز با کاربردی که از آن داریم، متناسب باشد. برای مثال استفاده از تایرهای زمستانی در فصل گرم سال، باعث ایجاد سروصدا و سایش سریع‌تر آن خواهد شد.

انواع لاستیک سایی

لاستیک سایی به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد که همین نشانه‌ها از راه‌های فهمیدن آن و همچنین تشخیص و رفع عیب آن است.

ساییدگی کنار لاستیک ها

ساییدگی کنار لاستیک، به خاطر کم‌بودن فشار باد درون آن است. وقتی فشار باد لاستیک کم باشد، لاستیک اصطلاحا لپ می‌اندازد و در نتیجه، لبه‌ها دچار سایش می‌شوند.

ساییدگی وسط لاستیک ها

ساییدگی وسط تایر ناشی از زیاد بودن باد آن است. وقتی فشار هوای تایر زیاد باشد، کف تایر مقدار بسیار کمی به‌صورت محدب می‌شود و در نتیجه، سایش بخش وسط لاستیک بیشتر خواهد شد.

ساییدگی لبه های داخلی لاستیک

علت لاستیک سایی از داخل و ساییدگی لبه‌ها مربوط به زاویه کمبر لاستیک است. وقتی کمبر تایر منفی باشد، تاج لاستیک به سمت داخل خودرو متمایل می‌شود. در نتیجه لبه‌های داخلی لاستیک، فشار بیشتری تحمل می‌کنند و تماس بیشتری با زمین دارند. در نتیجه لبه‌های داخلی تایر زودتر ساییده می‌شود.

همچنین این وضعیت در محور جلو می‌تواند بر اثر تنظیم نبودن زاویه‌های TOE لاستیک‌ها نیز باشد. زاویه TOE در خودرو مربوط به زاویه گرفتن لاستیک‌های جلو نسبت به خط مستقیم است که با بازبودن جلوی تایرها از هم یا بسته‌بودن آنها، بیان می‌شود. تنظیم‌نبودن این زاویه نیز باعث کشیده‌شدن لاستیک‌های جلو روی مسیر در حین حرکت رو به جلو می‌شود که سایش لبه‌های داخلی را در پی خواهد داشت.

ساییدگی لبه های بیرونی لاستیک

علت لاستیک سایی یک‌طرفه از لبه بیرونی و سایش لبه‌های بیرونی تایر، نشان از زاویه کمبر مثبت لاستیک است. در حالت کمبر مثبت، تاج تایر به سمت بیرون خودرو هست و در نتیجه، لبه خارجی تایر در زیر فشار بیشتری قرار دارد. در نتیجه این لبه بیشتر ساییده شده و به صورت لاستیک‌سایی خود را نشان می‌دهد.

پله شدن لاستیک

پله شدن لاستیک نشان از وجود عیب و ایراد در فنربندی خودرو است. وقتی قسمتی از فنربندی خصوصا کمک‌فنرها دچار خرابی شوند، نوسان و بازی تایر به سمت بالا و پایین در عبور از دست‌اندازها زیاد می‌شود. این اتفاق باعث سایش‌های پله‌ای تایر شده و لاستیک‌سایی پله‌ای را به همراه می‌آورد.

روش های جلوگیری از لاستیک سایی

لاستیک خودرو اهمیت زیادی دارد و بسیاری از افراد در زمان خرید تایر، به راهنمای خرید لاستیک خودرو دقت زیادی می‌کنند تا مناسب‌ترین تایر را برای خودرو خود خریداری کنند. مراقبت از لاستیک خودرو بسیار مهم است و رعایت این موارد باعث می‌شود تا یک خودرو با داشتن عمری چندین ساله حتی نیازی به استفاده از لاستیک زاپاس پیدا نکرده باشد. به همین خاطر باید از لاستیک سایی که عمر تایر را به‌شدت کاهش می‌دهد، جلوگیری کرد.

برای جلوگیری از لاستیک‌سایی باید یک سری مراقبت‌های رفتاری را در نظر داشت.

• تنظیم بودن فشار باد تایرها، اثر زیادی در کاهش مصرف سوخت، کیفیت سواری و همچنین طول عمر تایر دارد. لاستیک کم‌باد یا تایری که فشار باد آن بیش از حد است، سایش بیشتری در مقایسه با یک تایر با فشار هوای استاندارد دارد.
• در موقع خرید تایر به کیفیت و سازنده آن دقت کنیم. امروزه قیمت لاستیک بالاست و همین علت کافی است که در موقع خرید تایر به کیفیت آن و طول عمر لاستیک دقت کنیم.
• وضعیت زیربندی و فنربندی خودرو خود را همیشه بررسی کرده و در صورت خراب بودن هر قطعه‌ای، سریعا آن را تعمیر کنیم. یک قطعه خراب در زیربندی و فنربندی می‌تواند باعث آسیب‌دیدن دیگر قطعات نیز شود.
• به میزان و تنظیم بودن فرمان اهمیت دهیم. کشیدن فرمان هم باعث خستگی دست در حین رانندگی می‌شود و هم منجر به لاستیک سایی خواهد شد.
• عقب و جلو کردن تایرها را در موعد آن جدی بگیریم. این کار باعث یکسان خورده شدن آج تایر در اثر مصرف خواهد شد.
• در صورت مشاهده علائم و آثاری از لاستیک‌سایی، سریعا به دنبال ریشه و علت آن باشیم.
• به آج لاستیک‌ها دقت کنیم و لاستیک مناسب با مصرف خود انتخاب نماییم.
• از تیکاف زدن و ترمزگیری‌های شدید که هم استهلاک قطعات فنی خودرو و هم مصرف سوخت را بالا می‌برد تا حد امکان خودداری کنیم. این کار باعث سایش سریع لاستیک نیز خواهد شد.
• از انداختن لاستیک فرسوده و آفتاب‌خورده زیر خودرو خودداری کنیم. احتمال ترکیدن لاستیک ماشین و خطرات آن را بسیار جدی بگیریم.

نکته ای درباره آج تایر و میزان نرمی آن

تایرها دارای گل‌ها و آج‌ها مختلفی هستند که هر کدام برای یک مسیر و سطح زمین مناسب‌تر خواهند بود و از روی این تفاوت‌ها، می‌توان تایرها را به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. انتخاب لاستیک مناسب با آجی که مناسب با استفاده ما باشد، هم در سواری و کارایی تایر اثرگذار است و هم در طول عمر آن. برای مثال یک تایر مناسب برای مناطق بارانی و برفی، چندان مناسب استفاده در مناطق گرم و خشک نیست. برعکس این واقعیت نیز وجود دارد و آن، استفاده از تایرهای مناسب مناطق بارانی در این مناطق هست تا شاهد پدیده هیدروپلنینگ که سوارشدن لاستیک روی آب کف جاده است، نباشیم.

همچنین نرمی و خشکی تایر که محاسن و معایب خاص خود را دارد، هم در هندلینگ و کارایی لاستیک اثر دارد و هم ارتباط مستقیمی با سایش تایر در طول زمان خواهد داشت. بنابراین باید در زمان خرید تایر، به راهنمای خرید لاستیک خودرو مراجعه کنیم و مناسب‌ترین تایر را بر اساس داده‌ها و همچنین تجارب دیگران بخریم.

نتیجه گیری

لاستیک سایی از جمله مشکلات رایج در خودروهاست که در نتیجه عدم رسیدگی و مراقب از لاستیک خودرو و بخش زیرین ماشین رخ می‌دهد. دستکاری ارتفاع خودرو به‌صورت غیراصولی، وجود کمک‌فنرهای خراب در زیر خودرو، آسیب‌دیدگی شاسی خودرو، ایراد در اتصالات چرخ‌ها و محورها و اکسل ماشین، تنظیم نبودن زاویه چرخ‌ها، عادت‌های نادرست رانندگی، خرابی مسیر و آسفالت جاده، تنظیم نبودن فرمان و… از مهم‌ترین دلایل وجود لاستیک‌سایی است. لاستیک سایی شدید در مسیرهای طولانی می‌تواند باعث گرم‌شدن بیش از حد تایر و در نتیجه ترکیدن لاستیک ماشین نیز شود.

در این روزها وضعیت لاستیک‌سایی و فنربندی خودرو در زمان فروش خودرو دست دوم، به خوبی بررسی می‌شود. چرا که هزینه تعمیر زیربندی و فنربندی و همچنین قیمت لاستیک برای برخی از خودروها بسیار گران تمام می‌شود. ضمن اینکه لاستیک‌سایی هم در کیفیت رانندگی می‌تواند اثر منفی داشته باشد و همچون ناشی از خرابی بعضی از اتصالات فرمان و زیربندی نیز می‌تواند باشد، در کاهش ایمنی خودرو نیز بدون اثر نخواهد بود.

سوال های متداول

سیم زدن تایر به چه معنی است؟

تایرها در ساختار خود، نخ و یا سیم دارند که به همین ترتیب هم به لاستیک نخی یا لاستیک سیمی شناخته می‌شوند. وقتی سطح تایر کاملا صاف می‌شود در حدی که آج لاستیک تمام می‌شود، سیم‌های آن دیده خواهند شد که به این وضعیت، سیم زدن لاستیک می‌گوییم. رانندگی با تایر سیم‌زده به خاطر احتمال بالای ترکیدن لاستیک ماشین، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

چرا نباید از لاستیک ساییده استفاده کرد؟

لاستیک ساییده، ارتباط ضعیفی با زمین و مسیر حرکت دارد که خصوصا در زمان ترمزگیری‌ها یا حرکت در مسیرهای لغزنده، ضعف خود را نشان می‌دهد. همچنین احتمال ترکیدن لاستیک ماشین و پنچرشدن لاستیک ساییده نیز بیشتر است که خطرات و دردسرهای خود را دارد.

علت پله‌پله شدن لاستیک عقب خودرو چیست؟

ساییدگی پله‌ای لاستیک‌ها که خصوصا در محور عقب به دلیل وزن کمتر خودرو در این بخش دیده می‌شود، ناشی از خرابی سیستم فنربندی، خصوصا کمک‌فنرها هست که بازی محور را در عبور از دست‌اندازها، نمی‌تواند به خوبی کنترل کرده و حرکت‌های رفت و برگشتی محور را خنثی و میرا کند. در نتیجه تایر به صورت نوسانی بالا و پایین می‌شود و دچار ساییدگی خواهد شد.

علت کنده‌شدن گل تایر چیست؟

کنده‌شدن گل تایر می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. مثل تیکاف کشیدن روی مسیر سنگلاخ، کیفیت پایین تایر و پوسیدگی آن.

علت ساییدگی لاستیک عقب از بیرون چیست؟

ساییدگی لاستیک عقب از لبه بیرونی آن به علت زاویه‌گرفتن لاستیک به خاطر کمبر مثبت است که در این وضعیت تاج تایر به سمت بیرون خودرو بوده و لبه خارجی تایر در زیر فشار بیشتری قرار دارد که باعث سایش بیشتر لاستیک از قسمت لبه بیرونی شده و به صورت لاستیک‌سایی خود را نشان می‌دهد.

نویسنده: علیرضا داودی