تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی؛ شرایط، مدارک و هزینه

واردات خودرو در ایران همواره از موضوعات حساس و پرچالش اقتصاد کلان و سیاست‌گذاری تجاری کشور بوده است. از یک سو، تقاضای اجتماعی برای خودروهای خارجی به دلیل کیفیت بالاتر، ایمنی بیشتر و تنوع گسترده، همواره قابل توجه بوده است؛ از سوی دیگر، فشارهای ارزی، حمایت از تولید داخلی و تنظیم بازار، سیاست‌گذاران را به اعمال محدودیت‌های گسترده در این حوزه سوق داده است. در این میان، مناطق آزاد تجاری–صنعتی کشور به‌عنوان «پنجره‌ای خاص» ایفای نقش کرده‌اند.

مناطق آزاد، با هدف توسعه صادرات، تسهیل سرمایه‌گذاری و ارتقای رفاه اجتماعی در مناطق مرزی شکل گرفتند. اما یکی از ویژگی‌های آن‌ها امکان واردات خودرو با تعرفه‌ها و رویه‌های ساده‌تر بود؛ امکانی که طی دو دهه گذشته هزاران خودرو را به این مناطق وارد کرد. با این حال، محدودیت‌های واردات خودرو به سرزمین اصلی، سبب شد این خودروها تنها در محدوده مناطق آزاد قابلیت تردد داشته باشند.

اکنون با آیین‌نامه‌های جدید، فرایند «تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی» رسمیت یافته است. این امکان، فرصت تازه‌ای برای مالکان خودروهای پلاک منطقه آزاد ایجاد کرده تا با پرداخت حقوق و عوارض قانونی، خودرو را به سرزمین اصلی منتقل کنند.

تاریخچه واردات خودرو به مناطق آزاد

مناطق آزاد ایران از اوایل دهه ۱۳۷۰ شکل گرفتند و در کنار سایر مزایا، امکان واردات خودرو یکی از مهم‌ترین خصوصیات آن‌ها بود. خودروهای روز با برندهای متنوع اروپایی، ژاپنی و حتی آمریکایی و قیمت مناسب، نه‌تنها به رفاه ساکنان کمک می‌کرد، بلکه خود به عاملی برای توسعه گردشگری در این مناطق تبدیل شد.

با این حال، خروج آمریکا از برجام و برگشت بخشی از تحریم‌ها موجب شد تا دولت از سال ۱۳۹۷، واردات خودرو به سرزمین اصلی را به طور کامل متوقف کند. حتی واردات به مناطق آزاد نیز با محدودیت‌های گسترده مواجه شد و تا پایان سال ۱۴۰۳ عملا متوقف بود.

در سال ۱۴۰۳، بر اساس ماده ۹ آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۱ قانون ساماندهی صنعت خودرو، مجددا امکان تبدیل پلاک خودروهای موجود در مناطق آزاد به پلاک ملی فراهم شد. این مصوبه پاسخی به تقاضای گسترده مالکان و نیز تلاشی برای افزایش درآمدهای گمرکی و تنظیم بازار خودرو تلقی می‌شود.

شرایط تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی

مطابق آیین‌نامه‌های هیئت وزیران و ابلاغیه‌های دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد، شرایط قانونی تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی به شرح زیر است:

• سال ساخت خودرو: تنها خودروهای مدل ۲۰۱۷ میلادی به بعد مشمول این طرح می‌شوند. البته خودروهای مدل ۲۰۱۳ به بعد نیز پذیرش می‌شوند، اما شرط ورود به سرزمین اصلی، سال ساخت ۲۰۱۷ است.
• زمان دریافت پلاک منطقه آزاد: خودرو باید قبل از ۲۴ تیر ۱۴۰۳ پلاک منطقه آزاد گرفته باشد.
• مالکیت: مالک خودرو باید شخصا برای تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی اقدام کند. مالک و واردکننده نمی‌توانند دو فرد متفاوت باشند.
• مدارک مورد نیاز: سند خودرو، کارت ملی، گواهینامه رانندگی، و مدرک سکونت در منطقه آزاد.
• محدودیت‌های فنی و برندی: خودرو باید با حجم موتور حداکثر ۲۵۰۰ سی‌سی باشد. واردات خودروهای ساخت آمریکا و نیز برندهایی مانند لامبورگینی، فراری، پورشه، هامر، مازراتی و بوگاتی ممنوع است.
• ارز وارداتی: مسیر ثبت سفارش/ثبت آماری از محل بند (۹) ماده (۳۸) آیین‌نامه اجرایی مقررات صادرات و واردات به صورت بدون انتقال ارز انجام می‌شود.

این شرایط هر چند امکان تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی را فراهم کرده، اما محدودیت‌هایی را نیز به وجود آورده است.

مدارک مورد نیاز برای تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی

برای تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی، مالک خودرو باید این مدارک را ارائه دهد.

• سند خودرو
• کارت ملی مالک
• شناسنامه مالک
• گواهینامه رانندگی معتبر
• مدرک سکونت در منطقه آزاد

مراحل تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی

مراحل دریافت پلاک ملی برای خودرو منطقه آزاد، به شرح زیر است:

دریافت کد شیما

متقاضی (مالک خودرو) باید در سامانه ثبت آماری مناطق آزاد اقدام به دریافت «کد شیما ویژه پلاک ملی» کند. این کد منحصر به فرد است و تنها یک بار به هر متقاضی داده می‌شود.

تطبیق مشخصات مالک و واردکننده

اطلاعات مالک خودرو (نام، نام خانوادگی، کد ملی و تاریخ تولد) باید دقیقا با اطلاعات واردکننده خودرو یکسان باشد. به عبارت دیگر مالک و واردکننده خودرو باید یک نفر باشند. در غیر این صورت، پرونده متوقف می‌شود.

ثبت مشخصات خودرو

نام خودرو، سال ساخت، شماره VIN و تاریخ اخذ پلاک منطقه آزاد در سامانه ثبت می‌شود. سامانه صحت اطلاعات را بررسی و تطبیق می‌دهد.

بارگذاری مدارک

سند خودرو، کارت ملی، گواهینامه و مدرک سکونت (مانند سند مالکیت یا اجاره‌نامه به همراه قبض آب، برق، گاز و تلفن) باید بارگذاری شود.

پرداخت تعرفه واردات و مالیات و سایر هزینه ها

پس از تایید اولیه، مالک باید حقوق ورودی، مالیات بر ارزش افزوده، سود بازرگانی و سایر هزینه‌های قانونی را پرداخت کند. میزان عوارض معادل ۹۰ درصد تعرفه واردات خودرو نو است.

شماره گذاری و دریافت پلاک ملی

در مرحله پایانی، پس از تایید گمرک و انجام کنترل‌های فنی، خودرو توسط پلیس راهور شماره‌گذاری و پلاک ملی صادر می‌شود.

هزینه تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی

از نظر هزینه تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی، خودروهای واردشده از مناطق آزاد به سرزمین اصلی مشمول تمامی ضوابط گمرکی جمهوری اسلامی ایران می‌شوند. این شامل موارد زیر است:

• حقوق ورودی: به عنوان بخش اصلی هزینه واردات به میزان ۹۰ درصد.
• سود بازرگانی: مطابق تعرفه‌های مصوب.
• مالیات بر ارزش افزوده: بر مبنای ارزش خودرو.
• هزینه‌های جانبی: شامل هزینه‌های شماره‌گذاری، معاینه فنی و استاندارد.

نکته مهم این است که ارزش‌گذاری خودروهای کارکرده مناطق آزاد کمتر از خودروهای نو است، اما تعرفه ۹۰ درصدی به مبلغ زیادی به قیمت خودرو اضافه می‌کند.

محدودیت ها و ممنوعیت های تبدیل پلاک منطقه آزاد به ملی

هرچند مالکان خودروها در منطقه آزاد با شرایط و مراحلی که گفته شد، می‌توانند پلاک ملی دریافت کنند، اما همه خودروهای منطقه آزاد شامل این طرح نمی‌شوند و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی وجود دارد.

• محدودیت جغرافیایی: تنها ۷ منطقه آزاد قدیمی (کیش، قشم، اروند، انزلی، ماکو، ارس و چابهار) اجازه واردات خودرو دارند. مناطق آزاد جدید فعلا از این امکان محروم‌اند.
• محدودیت فنی: تنها خودروهای با حجم موتور کمتر از ۲۵۰۰ سی‌سی مجاز هستند.
• محدودیت برندی: برندهای لوکس شاخص و تمامی خودروهای ساخت آمریکا ممنوع هستند.
• محدودیت تجاری: در مناطق آزاد جدید، واردات خودرو تنها برای مصرف شخصی فعال اقتصادی مجاز است و خرید و فروش عمومی خودرو ممنوع است.

مزایای تبدیل پلاک منطقه آزاد به ملی

افزایش درآمدهای دولت

اجرای این سیاست منبع قابل توجهی از درآمدهای گمرکی و مالیاتی برای دولت ایجاد می‌کند. این درآمدها می‌توانند بخشی از کسری بودجه را جبران کنند.

تنظیم بازار خودرو

ورود خودروهای کارکرده خارجی می‌تواند به کاهش التهاب بازار و متعادل‌سازی قیمت‌ها کمک کند. این امر همچنین رقابت را افزایش داده و کیفیت تولیدات داخلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

ارتقای ایمنی و کیفیت ناوگان

خودروهای وارداتی استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی بالاتری از محصولات تولید داخل دارند. ورود آن‌ها به سرزمین اصلی به کاهش تصادفات و آلودگی کمک می‌کند.

کنترل خروج ارز

از آنجا که خودروها قبلا وارد کشور شده‌اند و فرایند بدون انتقال ارز انجام می‌شود، فشاری به منابع ارزی وارد نمی‌شود.

مشکلات تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی

با وجود مزایایی که گفته شد، این کار به مشکلات و ایراداتی روبه‌رو است:

نرخ بالای عوارض (۹۰ درصد) ممکن است مانع حضور گسترده مالکان در این طرح شود.

ابهام در ارزش‌گذاری خودروهای کارکرده می‌تواند اختلافاتی را بین مالک و گمرک ایجاد کند و در نهایت مالک از تبدیل پلاک صرف‌نظر کند.

سامانه‌های دولتی معمولا زیرساخت ضعیفی دارند و ممکن است با قطعی‌هایی روبرو شوند.

قوانین و مقررات باید به‌صورت شفاف و دقیق در دسترس همه مردم قرار بگیرد.

نتیجه گیری

تبدیل پلاک منطقه آزاد به پلاک ملی، علاوه بر رفع نیاز ساکنان مناطق آزاد و امکان تردد راحت‌تر با خودروها در سرزمین اصلی، درآمد دولت را از محل گمرک افزایش می‌دهد. اگرچه نرخ بالای عوارض می‌تواند مالکان را از شرکت در این طرح منصرف کند، اما در صورت اصلاح تعرفه‌ها می‌تواند به کمک بازار خودرو بیاید.

نویسنده: میلاد قزللو