علت خالی شدن گاز کولر ماشین؛ رفع نشتی گاز کولر خودرو

خالی‌شدن گاز کولر ماشین از جمله اتفاقاتی است که بسیاری از رانندگان آن را تجربه کرده‌اند. معمولا با گرم‌شدن هوا و استفاده از سیستم تهویه مطبوع خودرو، متوجه می‌شویم که کولر ماشین آن سرمای قدیم را ندارد و بعد از تست و بررسی می‌فهمیم که مقداری از گاز کولر خودرو از سیستم تهویه مطبوع نشت کرده است. این اتفاق می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و با تست نشتی‌یابی، می‌توان علت را فهمید و برای رفع نشتی گاز کولر خودرو اقدام کرد.

کاهش گاز مهم ترین علت کاهش سرمای کولر

مهم‌ترین نشانه کاهش گاز کولر ماشین یا همان نشتی گاز کولر خودرو، افت سرمای سیستم تهویه مطبوع است. البته باید در نظر داشت که کاهش سرمای سیستم تهویه مطبوع همیشه مربوط به کم شدن گاز کولر نیست و می‌تواند علت‌های دیگری مثل کثیفی کندانسور، کثیفی اواپراتور، خرابی قطعات سیستم کولر مثل خشک‌کن، شیر انبساط و… نیز داشته باشد.

نشتی گاز کولر ماشین معمولا به قدری آهسته رخ می‌دهد که اصطلاحا گفته می‌شود در حد حباب زدن است. یعنی خروج گاز بسیار آهسته و کم است و بعد از گذشت مدت‌زمان زیادی، اثر خود را نشان می‌دهد که این مدت‌زمان زیاد فاصله بین خاموش کردن کولر خودرو در انتهای فصل گرم تا روشن‌کردن دوباره آن در فصل گرم سال بعد است. این وضعیت باعث سخت‌تر شدن رفع نشتی کولر ماشین نیز می‌شود. در این حالت بعد از سپری‌شدن فصل گرم سال و عدم استفاده از کولر خودرو برای چندین ماه، گاز کولر به مرور خالی می‌شود و با رسیدن فصل گرم سال بعد، می‌بینیم که کولر سرمای کافی ندارد و مقدار زیادی از گاز کولر از آن خارج شده است.

دلایل خالی شدن گاز کولر ماشین

گاز کولر خودرو ممکن است به علل مختلفی نشتی پیدا کرده و از مقدار آن کاسته شود. این نشتی‌ها ممکن است بر اثر ضربه و تصادف، پوسیدگی و فرسودگی، باز شدن اتصالات و… باشد.

ضربه و تصادف

از جمله عواملی که باعث نشتی گاز کولر خودرو می‌شود، تصادف ماشین از ناحیه جلو حتی در سرعت‌های کم است. برخورد خودرو از قسمت جلو اگر باعث واردشدن ضربه به مجموعه کندانسور کولر، خشک‌کن، لوله‌ها و اتصالات شود، منجر به نشتی گاز کولر شده و اگر شدت این تصادف زیاد نباشد، این اتفاق به قدری آهسته رخ می‌دهد که ما متوجه آن نمی‌شویم و بعد از گذشت مدت زمانی، می‌بینیم که کولر آن سرمای سابق را ندارد.

فرسودگی و پوسیدگی

پوسیدگی قسمت‌های مختلف کولر ماشین خصوصا کندانسور از دیگر عللی است که باعث خروج گاز کولر می‌شود. پوسیدگی کندانسور از قسمت‌های زیرین آن معمولا بیشتر رخ می‌دهد و باعث حباب زدن و خروج بسیار آهسته گاز کولر ماشین می‌شود.

نشتی از اتصالات

نشتی از اتصالات از شایع‌ترین دلایل خروج گاز کولر ماشین است. باز شدن مهره‌های اتصالات باعث خروج گاز کولر شده و این اتفاق به قدری آهسته و آرام است که به راحتی نمی‌توان متوجه آن شد. اما در مقابل به خاطر در دست بودن اتصالات، نشتی یابی آنها راحت‌تر است.

نشتی از شیرهای شارژ

نشتی از والوهای سوزنی روی لوله‌ها که به اسم شیر سرویس و یا شیر شارژ نیز شناخته می‌شوند و محل تزریق گاز کولر هستند از دیگر مواردی است که زیاد دیده می‌شود. این قسمت شبیه به والو روی چرخ خودرو است تا گاز بتواند با فشار وارد سیستم کولر شده و در مدار تزریق شود. گاهی مواقع، خرابی سوزن و اورینگ آن باعث می‌شود تا گاز به مرور به صورت حباب زدن از لوله‌ها خارج شود. نشت‌یابی این والوهای سوزنی نیز راحت است و با دستگاه تستر و در صورت زیاد بودن حتی با روش‌های سنتی مثل کف و صابون می‌توان آن را متوجه شد.

نشتی از کمپرسور کولر

نشتی گاز از فیبر و فنر و کاسه‌نمد کمپرسور نیز از دیگر مواردی است که خصوصا در کمپرسور‌های کارکرده زیاد دیده می‌شود. فرسودگی این قطعه باعث می‌شود که آب‌بندی درستی انجام ندهد و در نتیجه شاهد نشتی گاز از قسمت فیبر و فنر و کاسه‌نمد آن باشیم. برای رفع این خرابی باید کمپرسور باز شده و از جلو اوراق شود تا بتوان این آب‌بند را تعویض کرد.

عدم بازرسی دوره ای

بعد از سپری‌شدن فصل گرم سال، از کولر خودرو استفاده‌ای نمی‌شود. اما توصیه شده است که در تمام طول سال و هفته‌ای یک بار برای مدت چند دقیقه، کولر خودرو را روشن کنیم تا گاز آن درون سیستم گردش کرده و تمام قسمت‌ها با روغن موجود در کمپرسور و گاز کولر، روانکاری شود. در این حالت اگر متوجه اتفاق خاصی در سیستم کولر شویم، می‌توان قبل از بزرگ‌شدن علت خرابی، هرچه سریع‌تر به رفع آن اقدام کرد.

استفاده از گاز نامرغوب و یا غیراستاندارد

گاز نامرغوب و غیراستاندارد نیز می‌تواند باعث خرابی و فرسودگی سریع‌تر قطعات و خصوصا آب‌بندهای این سیستم شود. مقدار گاز درون سیستم تهویه‌مطبوع نه باید از حد مشخصی کمتر باشد و نه بیشتر. چرا که در هر دو حالت، سیستم کولر خودرو به درستی کار نخواهد کرد و با افزایش فشار بیش از حد، ممکن است به برخی از قسمت‌ها و اتصالات آسیب وارد شود.

نصب غیراصولی و نادرست

گاهی مواقع یک سرویس اشتباه و غیراصولی باعث آسیب‌دیدگی سیستم تهویه‌مطبوع می‌شود. مثل آسیب‌دیدن سوزن شیرهای ورودی سیستم کولر در زمان شارژ گاز آن و یا محکم نبودن اتصالات بعد از سرویس، از جمله ایراداتی است که بعد از سرویس و شارژ گاز کولر دیده می‌شود که نتیجه آن، نشتی گاز خواهد بود.

علائم و نشانه های نشتی گاز کولر ماشین

کاهش گاز کولر با نشانه‌هایی همراه می‌شود که کاهش سرمای تولیدی توسط کولر، اولین و ساده‌ترین آنهاست. برخی از این نشانه‌ها را می‌توان به راحتی دید و به این نتیجه رسید که گاز کولر ماشین، کمتر از مقدار استاندارد است.

محاسبه حجم گاز در سیستم کولر

هر خودرویی باید مقدار مشخصی گاز در سیستم کولر خود داشته باشد تا سیستم تهویه‌مطبوع به صورت بهینه کار کند. هم کمبود گاز و هم بیش از حد بودن گاز در سیستم کولر باعث کارکرد نادرست آن خواهد شد. در ابتدا با وصل کردن مانومتر می‌توان دید که چه مقدار فشار درون سیستم گاز کولر هست. همچنین دستگاه‌های اتوماتیک تزریق گاز کولر، حجم گاز را به صورت دقیق و بر حسب گرم نیز تشخیص می‌دهند.

سرمای کم سیستم کولر

اولین نشانه از کمبود گاز در سیستم کولر خودرو، سرمای کم آن است. به طور ساده می‌توان گفت که گاز کولر وظیفه دارد گرمای اتاق را جذب کرده و آن را به کندانسور در جلوی خودرو منتقل کند. وقتی مقدار گاز کولر در سیستم کاهش پیدا می‌کند، این میزان جذب نیز کاسته شده و در نتیجه خنک‌کنندگی سیستم پایین می‌آید.

حباب زدن چشمی معاینه کولر

در سیستم کولر خودرو یک قطعه به نام خشک‌کن یا درایر وجود دارد که روی آن یک چشمی شیشه‌ای برای حرکت گاز در سیستم کولر تعبیه شده است. در خودروهای قدیمی این چشمی در میانه مسیر و روی لوله فلزی مسیر رفت قرار دارد. اگر گاز کولر بیش از حد کم باشد، از این چشمی می‌توان کف کردن و حباب زدن بیش از حد گاز کولر را در حین عبور از مسیر مشاهده کرد.

صدای غیرعادی کمپرسور و سیستم کولر

در برخی از مواقع، کاهش گاز کولر باعث افزایش صدای کارکرد کمپرسور کولر نیز می‌شود. این وضعیت خصوصا در کمپرسورهایی که کارکرده و فرسوده هستند، بیشتر دیده می‌شود.

یخ زدن اواپراتور

یخ‌زندن اواپراتور کولر می‌تواند به علت‌های مختلفی باشد که یکی از موارد نسبتا نادر آنها، کاهش گاز مبرد در سیستم کولر است. گاهی مواقع با کاهش گاز کولر و وجود یک نشتی در سیستم، رطوبت هوا جذب گاز کولر شده و به مرور زمان، مقداری آب در سیستم کولر تشکیل می‌شود. در این حالت دیده شده است که سطح اواپراتور در داخل کابین، یخ می‌زند که ناشی از وجود مقداری آب در سیستم کولر خودرو است. در این وضعیت، رطوبتی شدن و یا یخ‌زدن سطح اواپراتور باعث می‌شود تا جذب آلودگی و کثیفی نیز روی این قطعه بیشتر شود. این اتفاق در کارکرد کولر نیز اثر منفی می‌گذارد و تبادل حرارتی اواپراتور با هوای داخل اتاق کمتر می‌شود که به معنی کاهش سرمای کولر است. همچنین به خاطر وجود آلودگی روی اواپراتور و حتی کپک‌زدن روی این قطعه، ممکن است بوی بدی نیز در اتاق خودرو در زمان استفاده از کولر منتشر شود.

وصل نشدن کلاچ کمپرسور

در بسیاری از خودروها در صورت خالی‌شدن گاز و یا کاهش شدید گاز کولر، کلاچ کمپرسور درگیر نمی‌شود و این قضیه از نشانه‌های کاهش شدید گاز کولر ماشین هست. در این مواقع باید کلاچ را به صورت دستی برق‌دار کرده و آن را درگیر کنیم تا ببینیم که علت وصل‌نشدن کلاچ کمپرسور از خرابی این قطعه است یا از نبود گاز در سیستم تهویه‌مطبوع.

افزایش کارکرد کمپرسور

در خودروهایی که دارای سیستم تهویه‌مطبوع اتوماتیک هستند، به خاطر اینکه سیستم کولر به دلیل کمبود گاز سردکننده نمی‌تواند به دمای مورد نظر برسد، شاهد کارکرد دائمی و یک‌سره آن خواهیم بود. در این وضعیت، ترموستات عمل نمی‌کند و در نتیجه کمپرسور به‌صورت مداوم در حال کار است که افزایش مصرف سوخت و استهلاک کمپرسور را در پی خواهد داشت.

روش های نشت یابی گاز کولر خودرو

با روش‌های مختلفی می‌توان نشتی گاز کولر خودرو را پیدا کرد. امروزه از دستگاه‌های مخصوصی که برای این کار طراحی شده‌اند، استفاده می‌شود تا محل دقیق نشتی به خوبی مشخص شود.

نشتی یابی با استفاده از کف صابون

ساده‌ترین راه که هنوز برخی از مکانیک‌ها و کولرسازها از آن استفاده می‌کنند، استفاده از کف‌صابون است. اما این راه یک عیب بزرگ دارد و آن اینکه نمی‌توان نشتی‌های بسیار ریز و در حد حباب زدن را به راحتی با آن پیدا کرد. ضمن اینکه امکان استفاده از این روش در تمام بخش‌های سیستم کولر خودرو ممکن نیست. اما شدت خروجی محل نشتی را می‌توان با این روش تشخیص داد و اصطلاحا به عمق فاجعه را دید.

نشتی یابی با استفاده از دستگاه تستر الکترونیکی

این دستگاه در ابعاد یک گوشی موبایل است و حتی مدل‌های ساده‌تر و کوچک‌تری نیز دارد و قابل‌حمل است. بعد از تنظیم دستگاه و حساسیت آن، سنسور این دستگاه را روی مسیر و لوله‌کشی سیستم کولر و همچنین اتصالات آن حرکت می‌دهیم. این سنسور بسته به نوع دستگاه، می‌تواند به چندین گاز حساسیت داشته باشد و از آن بتوان برای نشتی گازهای مختلفی استفاده کرد. وقتی که سنسور به گاز کولر که از محل نشتی در حال خروج است، برخورد می‌کند، شروع به بوق‌زدن خواهد کرد. حتی در بعضی از مدل‌ها، ی بر اساس شدت نشتی و بزرگی آن و نزدیک بودن به محل نشتی نیز شدت بوق تغییر می‌کند. این روش نیز از بهترین روش‌ها برای پیداکردن محل نشتی گاز کولر خودرو است.

نشت یابی با استفاده از لامپ UV فرابنفش

نشت‌یابی با استفاده از مواد رنگی از جمله راه‌های بسیار مطمئن و آسانی است که برای نشت‌یابی قسمت‌های مختلفی مثل سیستم خنک‌کننده نیز به کار گرفته می‌شود.

با کمک این روش می‌توان محل نشتی گاز کولر را نیز پیدا کرد. به این منظور یک ماده رنگی نشت‌یاب از نوع فلورسنتی به گاز کولر و به سیستم تهویه‌مطبوع اضافه می‌شود و برای اینکه این ماده نشت‌یاب بتواند راحت‌تر و سریع‌تر در سیستم کولر توزیع شود، معمولا مقداری گاز نیتروژن نیز به همراه این ماده رنگی تزریق خواهد شد. این ماده رنگی به همراه گاز کولر از محل نشتی به بیرون راه پیدا می‌کند و سپس با تاباندن اشعه UV به مسیرها و بخش‌های مختلف سیستم کولر، محل نشتی را می‌توان به راحتی پیدا کرد.

روش های رفع نشتی گاز کولر ماشین

برای رفع نشتی گاز کولر خودرو می‌توان از دو راه اقدام کرد. بهترین راه، پیداکردن محل نشتی و رفع آن به شکل اصولی و فنی است. در این صورت امکان دوباره نشتی از محل قبل از بین خواهد رفت و مطمئن هستیم که محل نشتی تعمیر شده است.

اما گاهی مواقع نشتی هم چندان بزرگ نیست و هم از قطعات و محلی رخ داده که امکان رسیدن به آنجا سخت بوده و مشکلات زیادی در پی خواهد داشت. مثل نشتی از پشت داشبورد که معمولا باید با بازکردن داشبورد آن را رفع کرد و بسیاری از افراد، مایل به این کار نخواهند بود. برای این مواقع می‌توان از نشت‌بندهای موجود در بازار استفاده کرد. این نشت‌بندها به داخل مسیر گاز کولر تزریق می‌شوند و در محل نشتی، با ترکیب‌شدن با هوا، ایجاد مانع می‌کنند. به این ترتیب محل نشتی بند آمده و از خروج گاز کولر جلوگیری خواهد شد.

نتیجه‌گیری

سیستم تهویه مطبوع خودرو که همه آن را به نام کولر ماشین می‌شناسیم، باید مقدار مشخصی گاز سردکننده درون خود داشته باشد که این مقدار گاز به صورت دقیق و بر حسب گرم بیان می‌شود. چرا که هم کمبود این گاز مانع از کارکرد درست و صحیح این سیستم خواهد شد و هم زیاد بودن گاز باعث کارکرد نادرست کمپرسور کولر و در نتیجه جواب نگرفتن از سیستم تهویه‌مطبوع می‌شود. نشتی گاز کولر از جمله مواردی است که بسیاری از افراد آن را تجربه کرده‌اند. این اتفاق خصوصاً با بالارفتن سن خودرو به خاطر باز شدن بعضی از اتصالات به مرور زمان و همچنین فرسودگی و پوسیدگی قطعات این سیستم، بیشتر می‌شود. نشتی گاز کولر می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که با یک سری روش‌ها می‌توان این نشتی را پیدا کرد. بهتر است برای سرویس و تعمیر سیستم کولر خودرو به مکان‌هایی برویم که دستگاه تزریق اتوماتیک دارند. چرا که این دستگاه می‌تواند هم گاز درون سیستم را مکش کند که از نظر هزینه به نفع ما خواهد بود و هم مقدار گاز لازم برای خودرو را کاملا دقیق تزریق می‌کند.

نویسنده: علیرضا داودی

سوالات متداول

• آیا درگیرنشدن کلاچ کمپرسور می‌تواند از خالی بودن گاز در سیستم کولر خودرو باشد؟

در خودروهای امروزی در صورت نبود گاز در سیستم کولر و یا کم‌شدن بیش از حد آن، با روشن‌کردن کولر خودرو، کمپرسور کولر درگیر نمی‌شود که این قضیه یکی از نشانه‌های خالی بودن سیستم کولر از گاز هست.

• کار چشمی روی خشک‌کن در سیستم کولر خودرو چیست؟

این چشمی برای مشاهده حرکت گاز در سیستم کولر خودرو است که یک سرویس‌کار باتجربه می‌تواند با مشاهده از این چشمی و مقدار کف کردن و حباب زدن گاز، متوجه کاهش گاز در سیستم کولر خودرو نیز شود.

• شایع‌ترین علت نشتی گاز کولر ماشین چیست

معمولا بیشترین نشتی گاز کولر از اتصالات این سیستم است. البته نشتی از آب‌بند کمپرسور کولر و همچنین کندانسور به خاطر پوسیدگی نیز زیاد دیده می‌شود.

• اولین نشانه از کمبود گاز در سیستم کولر خودرو چیست؟

وقتی سرمای کولر خودرو به اندازه کافی نباشد، اولین نشانه از کمبود گاز در سیستم کولر است. همچنین در صورت خالی‌شدن کامل گاز، کمپرسور نیز کلاچ نخواهد کرد.