فهرست مطالب
برای استفاده از هر وسیله‌ای داشتن آموزش و مهارت الزامی است و خودرو نیز به عنوان یک وسیله نقلیه، نیازمند داشتن مهارت لازم برای راندن است. گواهینامه رانندگی برای خودرو و موتورسیکلت، نشان‌دهنده مهارت راننده آنهاست و جوازی برای استفاده از این وسایل نقلیه به شمار می‌رود. برای گرفتن گواهینامه، مدارک و طی‌کردن مراحلی نیاز است که بعد از تایید آنها توسط کارشناسان مربوطه، به متقاضی گواهینامه و جواز رانندگی داده می‌شود. مدارک لازم برای گرفتن گواهینامه شامل شناسنامه، کارت ملی و عکس پرسنلی است.
گواهینامه رانندگی چیست؟
شاید بسیاری از ما از پدران و پدربزرگ‌های خود کلمه تصدیق رانندگی را شنیده باشیم. تصدیق رانندگی که از قدیم به آن گواهینامه نیز گفته می‌شود، اجازه‌نامه‌ای کتبی است که نشان می‌دهد راننده، مهارت و صلاحیت لازم را برای راندن وسیله نقلیه‌ای که سوار است، دارد.
گواهینامه بعد از طی‌کردن مراحلی که شامل آزمون قوانین راهنمایی و رانندگی است و به آن آزمون آیین‌نامه گفته می‌شود، وارد مرحله آموزش رانندگی در شهر شده و سپس فرد متقاضی گرفتن گواهینامه، باید آزمون رانندگی بدهد تا در صورت قبولی در مراحل این آزمون، موفق به دریافت گواهینامه راندگی شود. گواهینامه رانندگی ۱۰ ساله است و بعد از این مدت باید برای تمدید گواهینامه رانندگی اقدام کرد.
رنگ بندی گواهینامه های جدید
گواهینامه‌های رانندگی جدید به سه رنگ سفید، نقره‌ای و طلایی صادر می‌شوند که رنگ آنها بیانگر عملکرد دارنده آنهاست.
گواهینامه رانندگی سفید
این گواهینامه در اولین مرحله برای افراد صادر می‌شود و در صورتی که تخلف و نمره منفی نداشته باشند، بعد از رسیدن به حدنصاب گواهینامه نقره‌ای، می‌توانند درخواست صدور گواهینامه نقره‌ای داشته باشند.
گواهینامه رانندگی نقره ای
این گواهینامه برای افرادی که رانندگی ایمن و بدون نمره منفی و جریمه داشته باشند، بعد از گواهینامه سفید صادر می‌شود. برای این افراد برنامه‌های تشویقی مثل هزینه عوارض، مالیات، هزینه معاینه فنی پایین‌تر و… می‌شود.
گواهینامه رانندگی طلایی
افرادی که با داشتن گواهینامه نقره‌ای و بعد از کسب حدنصاب لازم، مستحق دریافت گواهینامه طلایی باشند، این گواهینامه به آنها تعلق خواهد گرفت که نشان‌دهنده یک راننده باتجربه و قانون‌مدار است. برای این افراد تشویقی‌هایی مثل کاهش هزینه بیمه شخص ثالث، تخفیف در هزینه عوارض آزادراهی، معاینه فنی و عوارض سالیانه شهرداری در نظر گرفته شده است.
شرایط ثبت نام گواهینامه رانندگی
گواهینامه‌های خودرویی با توجه به نوعشان که از نوع پایه یک، پایه دو و پایه سه باشند، شرایط متفاوتی برای دریافت آنها وجود دارد.
شرایط ثبت نام گواهینامه رانندگی پایه ۳
برای شرکت در آزمون و دوره دریافت گواهینامه پایه 3، داشتن ۱۸ سال کامل، لازم و ضروری است. شرکت در سنجش سلامت جسمانی و روحی و نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، قبولی در آزمون آیین‌نامه و بعد از آن، شرکت در کلاس‌های نظری و عملی رانندگی که در آموزشگاه‌های رانندگی انجام می‌شود، به فرد متقاضی اجازه می‌دهد تا در آزمون نهایی رانندگی شرکت کند. به فرد متقاضی بعد از قبولی در آزمون، گواهینامه رانندگی پایه ۳ داده می‌شود.
شرایط ثبت نام گواهینامه رانندگی پایه ۲
افرادی که متقاضی دریافت گواهینامه رانندگی پایه ۲ هستند، باید ۲۳ سال تمام داشته باشند و حداقل ۳ سال از زمان گواهینامه پایه ۳ آنها گذشته باشد. با شرکت در سنجش پزشکی روحی و جسمانی و تایید توسط پزشک، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، برای شرکت در برنامه‌های آموزشی آموزشگاه‌های رانندگی معرفی می‌شود. بعد از پشت سر گذاشتن دوره‌های نظری و عملی و شرکت در آزمون، به فرد متقاضی، گواهینامه رانندگی پایه 2 داده می‌شود.
شرایط ثبت نام گواهینامه رانندگی پایه یک
برای دریافت گواهینامه رانندگی پایه یک باید ۲۵ سال تمام داشته باشید و ۲ سال از گرفتن گواهینامه پایه دو گذشته باشد. بعد از شرکت در سنجش‌های پزشکی و نداشتن اعتیاد به مواد مخدر و شرکت در کلاس‌های عملی و نظری برای گرفتن گواهینامه رانندگی پایه یک، فرد متقاضی گواهینامه رانندگی پایه یک را دریافت خواهد کرد.
هزینه دریافت گواهینامه پایه ۳ (سال ۱۴۰۳)
اولین گواهینامه‌ای که به فرد داده می‌شود، گواهینامه پایه سه است. برای گرفتن این گواهینامه باید هزینه‌های مختلفی جهت شرکت در کلاس‌های آموزشی پرداخت کرد.
- هزینه کلاس‌های تئوری در حدود ۲.۵ میلیون تومان می‌شود. مدت زمان این کلاس‌ها در حدود ۱۵ تا ۱۷ ساعت است.
- هزینه کلاس عملی که شامل آموزش رانندگی در شهر است برابر با ۳.۵ میلیون تومان است. مدت زمان این کلاس‌ها در حدود ۱۲ جلسه می‌شود.
- در صورت مردودی در امتحان آیین‌نامه، هر دفعه باید ۵ هزار تومان پرداخت کرد. هزینه شرکت در آزمون مجدد عملی برابر با ۱۵۰ هزار تومان است.
- هزینه چشم‌پزشکی در حدود ۲۰۰ هزار تومان می‌شود.
- هزینه خرید کتاب آیین‌نامه نیز حدودا ۷۵ هزار تومان است که البته می‌توان آن را در اینترنت و سایت‌ها نیز پیدا و دانلود کرد.
- در مجموع چیزی در حدود ۵.۹ تا ۶.۲ میلیون تومان باید برای دریافت گواهینامه هزینه کرد.
مدارک لازم برای گواهینامه پایه سوم
برای شرکت در آزمون رانندگی پایه سه باید سن متقاضی از ۱۸ سال تمام گذشته باشد. به فرد متقاضی بعد از شرکت در کلاس‌های آموزش رانندگی عملی و نظری و قبولی در امتحانات، گواهینامه رانندگی پایه ۲ داده می‌شود. مدارک لازم برای گواهینامه رانندگی پایه سه و شروع ثبت نام کلاس‌های رانندگی عبارتند از:
- اصل شناسنامه عکس‌دار به همراه یک کپی از صفحه اول و صفحه توضیحات (در صورت داشتن توضیحات)
- اصل کارت ملی یا تاییدیه صادره از اداره ثبت احوال (در صورت داشتن شناسنامه جدید نیازی به این مورد نیست)
- ۸ قطعه عکس ۴×۳ مربوط به سال جاری
- طبق قوانین جدید، به داشتن کارت پایان خدمت نیز برای گرفتن گواهینامه، دیگر نیازی نیست.
- جواب آزمایش خون
- تاییده چشم‌پزشک
مدارک لازم برای گواهینامه رانندگی اتباع بیگانه
اتباع بیگانه نیز می‌توانند گواهینامه رانندگی دریافت کنند. برای این کار شرایط و مدارکی نیاز است که شخص مهاجر در صورت داشتن آنها می‌تواند تقاضای دریافت گواهینامه داشته باشد. این افراد با مراجعه به پلیس مهاجرت و دریافت معرفی‌نامه، می‌توانند با مدارک لازم برای گواهینامه مثل عکس و مدارک شناسایی به آموزشگاه‌های رانندگی مراجعه کنند و بقیه مراحل گرفتن گواهینامه رانندگی را طی کنند. هزینه دریافت گواهینامه برای اتباع بیگانه و مهاجران، تفاوتی با افراد عادی ندارد.
- مدرک قانونی معتبر بر ورود قانونی به کشور و داشتن حق اقامت، اولین چیزی است که فرد مهاجر و اتباع بیگانه برای تقاضای گواهینامه باید ارائه دهند. مدرکی مثل پاسپورت معتبر با اجازه ورود قانونی به کشور که نشان دهد فرد متقاضی به صورت قانونی و در مدت‌زمان معتبر، در کشورمان حضور دارد.
- گواهینامه رانندگی به افراد مهاجر مجرد داده نمی‌شود و متقاضی باید متاهل باشد. وضعیت تاهل او نیز توسط ادارات معتبر، تایید شده و دارای عقدنامه سفارتی باشد.
- دلیلی بر نیاز داشتن گواهینامه داشته باشد. مثلا دارابودن گذرنامه به اضافه اقامت معتبر یکی از اعضای خانواده، حضور حداقل ۳ دانشجو در یک خانواده اتباع، مبتلا بودن یکی از اعضای خانواده به بیماری خاص، نامه صادره از بهزیستی و….
- تعهد بدهد که از خودرو برای کار و اشتغال استفاده نخواهد کرد.
- افراد مهاجر می‌توانند فقط گواهینامه رانندگی خودرو دریافت کنند و گواهینامه رانندگی موتورسیکلت برای آنها صادر نمی‌شود.
مدارک پزشکی برای گواهینامه رانندگی
مدرک پزشکی نیز در بین مدارک لازم برای گواهینامه وجود دارد. برای گرفتن گواهینامه رانندگی باید توسط پزشک معاینه شد. معاینه اصلی برای چشم‌پزشکی است که نباید ضعف چشم‌ها از حد مشخصی بالاتر باشد. در این صورت باید گواهینامه با عینک گرفت.
همچنین دیگر اندام‌های بدن که برای رانندگی لازم و کاری هستند مثل دست‌ها در قسمت بازو ساعد، پنجه پا، زانو و… هم معاینه می‌شوند.
همچنین اگر فردی دارای خال‌کوبی، خصوصا خال‌کوبی نامتعارف باشد، به قسمت دیگری فرستاده می‌شود تا در مورد وضعیت خال‌کوبی بدن او، تصمیم‌گیری شود.
علاوه بر این، فرد باید جواب آزمایش خون را که در آن گروه خونی مشخص شده است، همراه داشته باشد.
محدودیت های گواهینامه رانندگی پایه سه
گواهینامه پایه ۳ به افرادی داده می‌شود که به تازگی موفق به دریافت گواهینامه رانندگی شده‌اند. این گواهینامه دارای محدودیت‌هایی است تا این افراد بعد از کسب تجربه در جاده‌های شلوغ و بین شهری نیز رانندگی کنند. در صورتی که فرد تازه گواهینامه‌گرفته، یکی از تخلفات زیر را انجام دهد، گواهینامه او ضبط شده و یک رسید توقیف گواهینامه، برای شرکت مجدد در کلاس‌های رانندگی به وی داده خواهد شد.
- باید در سه‌ماهه اول در زمان رانندگی، یک فرد با گواهینامه پایه دو یا پایه یک یا فردی که یک سال از زمان صدور گواهینامه پایه 3 آن گذشته باشد، در کنار راننده‌ای که تازه گواهینامه پایه 3 گرفته است، حضور داشته باشد.
- فردی که تازه گواهینامه پایه سه رانندگی دریافت کرده است، در سه ماهه اول دریافت گواهینامه، اجازه رانندگی از ساعت ۱۲ شب تا ۵ صبح ندارد.
- این افراد اجازه رانندگی در معابر برون شهری تا نهایت فاصله ۲۵ کیلومتری را دارند.
- در سه ماهه اول دریافت گواهینامه رانندگی، باید تابلو «احتیاط راننده مبتدی» یا «راننده جدید» در عقب و جلو خودرو خود نصب کنند.
- در یک سال اول دریافت گواهینامه پایه ۳ نباید طبق جدول ماده ۷ قانون جرائم رانندگی، تخلفات حادثه‌ساز مثل تجاوز از سرعت مجاز تا ۵۰ کیلومتر در ساعت، انجام هر گونه حرکات نمایشی مانند دور زدن درجا، سبقت غیرمجاز در راه‌های دوطرفه، عبور از چراغ قرمز، حرکت مارپیچ، رانندگی در حالت مستی یا در زمان مصرف داروهای روانگردان و مواد مخدر و… داشته باشند. تمام این موارد در جدول ماده هفتم قانون جرائم رانندگی وجود دارد.
- تصادفات منجر به جرح در صورتی که دارنده گواهینامه پایه ۳، مقصر اعلام شود.
مدارک لازم برای گواهینامه بی سوادی
مدارک لازم برای گواهینامه بیسوادی شبیه به مدارک لازم برای گواهینامه معمولی است. گواهینامه بیسوادی برای افرادی صادر می‌شود که به هر دلیلی، سواد پایینی دارند و از ادامه تحصیل انصراف داده‌اند. حداقل مدرک تحصیلی برای گرفتن گواهینامه بیسوادی، پایان کلاس پنجم ابتدایی است و فرد متقاضی باید بتواند مسائل ساده ریاضی مثل جمع و تفریق و ضرب را بلد باشد.
فرد بیسواد با شرکت در آزمون آیین‌نامه که به صورت شفاهی و چهارگزینه‌ای است، باید در ۲۰ دقیقه به ۳۰ سوال آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی پاسخ دهد و فقط اجازه دارد تا ۴ پاسخ اشتباه داشته باشد. بعد از قبولی در آزمون آیین‌نامه، فرد متقاضی برای شرکت در کلاس‌های آموزش رانندگی به آموزشگاه‌ها معرفی می‌شود. افراد کاملا بیسواد، امکان گرفتن گواهینامه رانندگی را ندارند.
مدارک لازم برای گواهینامه رانندگی بین المللی
برای دریافت گواهینامه رانندگی بین المللی باید به دفاتر کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی مراجعه کرد که البته این کار به صورت مجازی و غیرحضوری نیز ممکن شده است. برای گرفتن گواهینامه رانندگی بین‌المللی باید مدارک زیر را تحویل دفاتر کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی داد:
- اصل گواهینامه رانندگی معتبر جمهوری اسلامی ایران با اعتبار حداقل یک ماه و ۳ روز برای گواهینامه بین‌المللی رانندگی یک‌ساله و اعتبار حداقل ۳ سال برای دریافت گواهینامه رانندگی بین‌المللی سه‌ساله
- یک قطعه عکس تمام‌رخ ۴×۳ بدون کلاه، عینک و لباس فرم و… . برای بانوان دارا بودن حجاب اسلامی الزامی است.
- اصل یا تصویر صفحه اول گذرنامه
- تکمیل فرم درخواست
- ارائه گواهینامه بین‌المللی قبلی در صورت معتبر بودن
مدارک لازم برای گواهینامه رانندگی بین المللی پایه یک
برای گرفتن گواهینامه رانندگی بین‌المللی پایه یک نیز باید به دفاتر کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی مراجعه کرد که البته این کار به صورت مجازی و غیرحضوری نیز ممکن شده است. برای گرفتن گواهینامه رانندگی بین‌المللی پایه یک لازم است تا گواهینامه رانندگی پایه یک داشت و سپس آن را به صورت یک‌ساله یا سه‌ساله، بین‌المللی کرد. مدارک لازم برای این کار نیز مشابه با همان مدارک لازم برای بین‌المللی کردن گواهینامه رانندگی پایه دو و پایه سه است.
یعنی مدارک لازم برای گواهینامه رانندگی بین المللی پایه یک عبارتند از:
- اصل گواهینامه رانندگی معتبر جمهوری اسلامی ایران با اعتبار حداقل یک ماه و سه روز برای گواهینامه بین‌المللی رانندگی یک‌ساله و اعتبار حداقل سه سال برای دریافت گواهینامه رانندگی بین‌المللی سه‌ساله
- یک قطعه عکس تمام‌رخ ۴×۳ بدون کلاه، عینک و لباس فرم و… . برای بانوان دارا بودن حجاب اسلامی الزامی است.
- اصل یا تصویر صفحه اول گذرنامه
- تکمیل فرم درخواست
- ارائه گواهینامه بین‌المللی قبلی در صورت معتبر بودن
نتیجه گیری
گواهینامه رانندگی یکی از الزامات قانونی برای راندن وسایل نقلیه از جمله خودرو و موتورسیکلت است که در تمام دنیا، اجباری بوده و در صورت بروز حادثه، فردی که بدون داشتن گواهینامه رانندگی معتبر اقدام به رانندگی کرده است، هم جرم مرتکب شده و هم سازمان‌های حمایتی مثل بیمه، هیچ‌گونه حمایتی از او نخواهند داشت. ازاین‌رو داشتن گواهینامه رانندگی معتبر و مرتبط با وسیله نقلیه، یک ضرورت و اجبار است. مدارک لازم برای گواهینامه در ایران شامل کارت ملی، شناسنامه و عکس می‌شود.
همچنین برای راندن وسایل نقلیه ویژه، باید گواهینامه رانندگی مخصوص آنها را داشت تا باز هم بتوان در صورت بروز حادثه از خدمات بیمه استفاده کرد.
در کشورهای توسعه‌یافته، امتحان و دریافت گواهینامه با هزینه و سختی‌های زیادی همراه است تا فرد متقاضی هم از نظر مهارتی به خوبی سنجیده شود و هم از ترس ضبط گواهینامه و دردسرهای دریافت دوباره آن، کمترین تخلفات را داشته باشد. در این کشورها، هزینه بیمه نیز بر اساس وضعیت گواهینامه و نمرات منفی متقاضی تعیین می‌شود که همین عامل نیز باعث بهبود رفتارهای رانندگی افراد خواهد شد.
همچنین گم شدن گواهینامه و دریافت المثنی شرایط خاصی دارد. هرچند تا یک سال گذشته برای خرید ماشین داشتن گواهینامه رانندگی الزامی بود، اما در طرح‌های جدید فروش این شرط حذف شده است.
سوال های متداول
آیا کارت پایان خدمت هم جزو مدارک لازم برای گواهینامه است؟
طبق جدیدترین قوانین مربوط به دریافت گواهینامه، نیازی به داشتن کارت پایان خدمت برای شرکت در آزمون گواهینامه نیست.
حداقل سن برای دریافت گواهینامه پایه یک چند سال است؟
طبق قوانین جدید مصوب شده، سن قانونی برای شرکت در آزمون گواهینامه رانندگی پایه یک از ۲۳ سال به ۲۵ سال افزایش پیدا کرده است.
آیا گواهینامه‌های جدید به صورت بین‌المللی است؟
گواهینامه‌های جدید به خاطر دوزبانه بودن و داشتن تمام اطلاعات به هر دو زبان فارسی و انگلیسی، حکم گواهینامه بین‌المللی را دارند و برای رانندگی در کشورهایی که امکان رانندگی با گواهینامه ایرانی در آنها است، نیازی به گرفتن گواهینامه بین‌المللی و ترجمه گواهینامه رانندگی ایرانی نیست.
نویسنده: علیرضا داودی
