وقتی سایه تحریم بر سر اقتصاد ایران افتاد، صنعت خودرو نیمی از ظرفیت خود را از دست داد.
حالا حتی با استناد به روایت‌های رسمی و دولتی، خودروسازان فقط با ۴۰ درصد از ظرفیت خود مشغول به فعالیت هستند و ۱۰ درصد از کل ظرفیت تولید خودرو در ایران، امکان فعال سازی ندارد.
افزایش سربارهای تولید خودرو
به باور بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت خودرو، از دهه ۹۰ تا به امروز، «سرباره‌های تولید» افزایش پیدا کرده است. به این مفهوم که حتی با وجود نصف شدن ظرفیتی که به خودروسازان امکان تولید می‌دهد، اما هزینه تولید روز به روز در حال افزایش است. برآورد اظهار نظرهای کارشناسی نشان می‌دهد: از یک سو به دلیل مسائل و مشکلاتی از جمله، بحران نقدینگی، کمبود مواد اولیه، تحریم، سوء مدیریت‌های داخلی و همچنین، تداوم اجرای سیاست‌های دولتی، و از سوی دیگر به دلیل کاهش بهره‌وری، تولید خودرو در ایران دیگر صرفه اقتصادی ندارد.
تورم افسارگسیخته و افت تولید خودرو
طی سال‌های گذشته تاکنون، نرخ تورم در اقتصاد ایران به روایت آمارهای رسمی ۵۰ درصد و بر اساس گزارش‌های غیر رسمی بیش از ۶۰ درصد افزایش پیدا کرده است. افسارگسیختگی نرخ تورم از یک سو و مشکلات داخلی خودروسازان از سوی دیگر، موجب شده است تا به باور بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی، مشکلات این صنعت حتی با تزریق نقدینگی نیز قابل حل نباشد.
افزایش تولید یک رویای دست نیافتنی!
بیراه نیست اگر بگوییم، صنعت خودرو دست‌کم طی یک دهه گذشته، فقط برای زنده ماندن تلاش می‌کند؛ افزایش تولید تا اطلاع ثانوی در این صنعت، یک رویای دست نیافتنی است.
حالا یک پرسش اساسی بسیار قابل تامل است: جای بهره‌وری در صنعت خودروسازی ایران کجاست؟ آنچه فعالان صنعتی برای پاسخ به این پرسش اتفاق نظر دارند، این نکته است که به دلیل اوضاع بهم ریختگی نظام اقتصادی در ایران، بدون اصلاح ساختارهای اقتصادی، امکان بهره‌وری در این صنعت پرحاشیه وجود نخواهد داشت.
جای بهره‌وری در صنعت خودرو کجاست؟
مصداق‌های روشنی برای اثبات نبود بهره‌وری در صنعت خودرو سازی ایران وجود دارد. چرا که فقط طی سال‌های ۹۰ تا ۹۸، دور زدن تحریم‌ها برای تامین مواد اولیه تولید، ۳۰ درصد بر هزینه تمام شده تولید هر خودرو اضافه کرده است.
این در حالی است صنعت خودرو، به عنوان بدهکارترین بنگاه اقتصادی، فقط رقمی در حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان به صنعت قطعه‌سازی بدهکار است. این ارقام کنار هم، تکه‌های پازلی است که زیان صنعت خودرو سازی را به وجود آورده و حالا برای تولید کننده، راهی به جز کاهش ظرفیت تولید نمانده است.
جمع‌بندی
صنعت خودرو در ایران بیش از تولید، حاشیه‌های رو به افزایش دارد. اگرچه آمارهای رسمی، حکایت از فعالیت این صنعت با ۴۰ درصد از ظرفیت دارد، اما گزارش‌های غیر رسمی، واقعیت دیگری را بازگو می‌کند. اما حتی با استناد به آمارهای رسمی نیز، تولید، در صنعت خودروی ایران، سال‌هاست صرفه اقتصادی خود را از دست داده است.
به بیان بهتر، این صنعت یکی از سربارهای کلان اقتصاد در کشور شده است. چه باید کرد؟ اولین و جدی‌ترین پاسخ کارشناسان به این پرسش آن است که اگر دولت دست از دخالت بردارد، صنعت خودرو مسیر منطقی خود را طی خواهد کرد.
نویسنده: فرشته بهروزی‌نیک
