در خودروهای قدیمی لغزش و هرزگردی چرخ‌ها زیاد رخ می‌داد. این لغزش‌ها می‌توانست منجر به حادثه شود و با انحراف خودرو از مسیر، وقایع تلخی را رقم بزند. به‌ویژه در جاده‌های لغزنده یا هنگام عبور سریع و پرشتاب از پیچ‌ها، احتمال هرزگردی چرخ‌ها و خروج خودرو از جاده بیشتر می‌شد. این موارد باعث شد تا مهندسان به فکر راه چاره بیفتند و سیستم کنترل کشش (TCS) را ابداع کنند. در این مطلب می‌خواهیم ببینیم سیستم کنترل کشش چیست، چه کاربردی دارد و چطور می‌تواند از واقعه حادثه جلوگیری کند؟
تعریف سیستم کنترل کشش (TCS)
سیستم کنترل کشش (Traction Control System)، سامانه‌ای است که اجازه هرزگردی و لغزش درجا به چرخ‌های محرک خودرو نمی‌دهد. اصولا زمانی که نیروی زیادی به چرخ‌های محرک منتقل می‌شود، احتمال هرزگردی تایرها بسیار بالا می‌رود. این هرزگردی باعث هدر رفتن نیرو، افزایش استهلاک فنی خودرو، افزایش احتمال انحراف از مسیر و تصادف خواهد شد.
بدین منظور سیستم کنترل کشش اختراع شد تا بتوان به کمک آن از هرزگردی تایرها تا حد امکان جلوگیری کرده و چسبندگی خودرو به مسیر را افزایش داد. به عنوان مثال زمانی که روی یک مسیر خیس و لغزنده در حال حرکتید و احتمال هرزگردی چرخ‌ها روی جاده بسیار بالاست، با وجود سیستم کنترل کشش این احتمال به حداقل می‌رسد و چسبندگی و ایمنی خودرو بهبود می‌یابد.
هنگام شتاب‌گیری‌های اولیه هم احتمال هرزگردی چرخ‌ها زیاد است؛ اما با وجود سیستم کنترل کشش این مشکل تا حد زیادی برطرف می‌شود و خودرو می‌تواند به طرز مطلوب‌تری عملیات شتاب‌گیری را انجام دهد، بدون اینکه دچار هرزگردی و استهلاک پس از آن شوند.
نحوه عملکرد سیستم کنترل کشش
می‌توان گفت سیستم کنترل کشش به عنوان سامانه مکمل ترمز ABS عمل می‌کند و در واقع از همان تجهیزات برای کاهش هرزگردی تایرهای محرک بهره می‌برد. تفاوت این دو سامانه در این است که ترمز ضدقفل (ABS) در هنگام ترمزگیری نیروی بازدارنده را روی هر چهار چرخ اعمال می‌کند، اما سامانه کنترل کشش بر اساس میزان هرزگردی یک یا هر کدام از تایرهای محرک، نیروی بازدارنده را روی چرخ وارد می‌کند تا هرزگردی آن به حداقل برسد.
همچنین این سیستم قادر است با کمک ECU دور موتور را نیز کاهش دهد تا نیروی وارده بر چرخ‌های محرک کم شود و تایرها به حالت چسبندگی کافی روی مسیر برگردند.
سامانه ترکشن کنترل (TCS) یا همان کنترل کشش به کمک سنسورهایی که روی محور چرخ‌ها نصب می‌شود، می‌تواند هرزگردی تایرهای محرک را تشخیص دهد. سپس همراه با سیستم ترمز ABS و کامپیوتر خودرو، نیروی اعمال‌شده از سوی موتور را تعدیل می‌کند تا چرخ مورد نظر از حالت هرزگردی خارج شده و خودرو به حالت عادی برگردد.
به طور خلاصه فرایندهایی که سیستم کنترل کشش برای از بین بردن هرزگردی تایرهای محرک انجام می‌دهد، شامل این موارد است:
- اعمال ترمز روی یک یا چند چرخ محرک برحسب شرایط
- اعمال تغییر در زمان جرقه‌زنی شمع‌های سیلندر
- اعمال تغییر در پاشش سوخت به داخل یک یا چند سیلندر
- کاهش زاویه یا بستن کامل پولکی دریچه گاز برقی خودرو
- تعدیل فشار بوست توربو یا سوپرشارژر در خودروهای مجهز به سامانه‌های مکش پرخوران
تفاوت سیستم کنترل کشش با کنترل پایداری
همان‌طور که گفته شد، سیستم کنترل کشش فقط برای جلوگیری از هرزگردی تایرهای محرک ابداع شده است. اما سیستم کنترل پایداری عملیات وسیع‌تری را بر عهده دارد، به نحوی که اگر خودرو به هر دلیلی در طول مسیر دچار انحراف شد، سامانه کنترل پایداری می‌تواند انحراف خودرو از مسیر را تشخیص داده و با اعمال نیروی متغیر ترمز روی تمامی چرخ‌ها، انحراف را به حداقل برساند و خودرو را به مسیر برگرداند.
اما سیستم کنترل کشش این قابلیت ندارد و صرفا برای از بین بردن هرزگردی تایرهای محرک به کار می‌رود.
مزایای سیستم کنترل کشش
از جمله مزیت‌های سیستم کنترل کشش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیری از هرزگردی تایرها در سر پیچ
- جلوگیری نسبی از انحراف خودرو
- ممانعت از بروز بیش یا کم فرمانی در سر پیچ‌ها
- افزایش ضریب ایمنی خودرو
- بهبود هندلینگ و تعادل
- بهبود قابلیت عبور خودرو از مسیرهای لغزنده و ناهموار
فعال سازی سیستم کنترل کشش خودرو
در بسیاری از خودروها سیستم کنترل کشش پس از روشن شدن ماشین به‌صورت پیش فرض وارد مدار می‌شود تا از هرزگردی تایرها جلوگیری کند. در برخی مدل‌های جدید امکان خاموش کردن این سیستم توسط یک کلید روی داشبرد وجود دارد. در برخی مدل‌ها نیز می‌توان این کار را با خاموش کردن کلید سیستم کنترل پایداری انجام داد.
هنگامی که سیستم کنترل کشش وارد مدار می‌شود، چراغ مربوط به آن در پشت آمپر روشن شده و خبر از فعالیت این سیستم می‌دهد.
خودروهای ایرانی مجهز به کنترل کشش
متاسفانه اکثر خودروهای تولید داخل تاکنون به سامانه‌های ایمنی نظیر کنترل کشش و کنترل پایداری مجهز نشده‌اند. البته این اواخر، ایران خودرو جدیدترین محصولش، تارا را به سیستم‌های کنترل کشش و پایداری مجهز کرد اما هنوز دیگر خودروهای داخلی فاقد سیستم کنترل کشش هستند.
ظاهرا قرار است سایپا شاهین اتوماتیک به سیستم‌های کنترل کشش و پایداری مجهز شود. همچنین خودرو جدید سهند که در واقع نسخه فیس‌لیفت ساینا محسوب می‌شود، در نسخه فول آپشن خود به سیستم کنترل کشش مجهز خواهد بود. در مورد محصولات مونتاژی هم می‌توان گفت که اکثر کراس‌اوورهای جدید نظیر فونیکس تیگو ۷ پرو، فونیکس تیگو ۸ پرو، دیگنیتی، فیدلیتی، کی ام سی K7 و دیگر محصولات مشابه به صورت استاندارد دارای سامانه‌های کنترل کشش و پایداری هستند که ضریب امنیت آنها را افزایش می‌دهد و جلوی هرزگردی تایرها، به‌خصوص در مسیرهای لغزنده و پیچ‌درپیچ را می‌گیرد.
کلام آخر
سامانه‌های کنترل کشش خودرو و کنترل پایداری در دنیای امروز جزو تجهیزات ایمنی ضروری به حساب می‌آیند و اکثر محصولات موجود در اروپا و آمریکا به صورت پیش‌فرض به این دو سامانه مجهز هستند. استفاده از سیستم کنترل کشش و پایداری ضریب ایمنی خودروها را افزایش داده و احتمال تصادف و انحراف آنها از مسیر را کاهش می‌دهد.
با توجه به اهمیت وجود این سیستم‌ها لازم است که سازمان استاندارد و سایر سازمان‌های مربوطه مانند پلیس راهنمایی و رانندگی نسبت به‌کارگیری این سیستم در خودروهای داخلی حساسیت بیشتری به خرج دهند و خودروسازان را مجبور به‌کارگیری چنین سیستم‌هایی در همه محصولاتشان کنند، تا در نتیجه احتمال انحراف از مسیر به حداقل برسد و میزان حوادث خودرویی که در کشور ما آمار بالایی هم دارند، تا حدودی کاهش پیدا کند.
همان‌طور که اشاره شد فعلا خودروی تارا در میان محصولات داخلی به این سیستم مجهز شده و در ادامه محصولاتی مثل شاهین، سهند، اطلس و دیگر تولیدات جدید به این سامانه‌ها مجهز خواهند شد. اما باید شرایط به‌گونه‌ای شود که همه خودروهای داخلی به صورت استاندارد و پیش فرض از سامانه کنترل کشش و کنترل پایداری برخوردار شوند تا ضریب ایمنی محصولات تولید داخل افزایش پیدا کند و وقوع حوادث ناشی از انحراف خودروها به حداقل برسد.
نویسنده: تیم تولید محتوا خودرو45
