مقایسه موتور TU5 با EF7؛ برتری با کدام است؟

یکی از فاکتورهای موفقیت و محبوبیت خودروها در بازار و همچنین از دلایل اصلی طول عمر قابل توجه برخی از آن‌ها، دقت طراحی، کیفیت ساخت و دوام فنی پیشرانه آن‌ها است.

قلب تپنده خودروها نه فقط در نسخه‌های عملکردمحور اسپرت یا بیراهه‌نوردهای بیابانی، بلکه در خودروهای روزمره شهری که کیلومترهای بسیار زیادی را در شرایط پراسترس و پراستهلاک ترافیک کلانشهرها طی می‌کنند و نقش ابزار روزمره مشتریان را بر عهده دارند، دارای اهمیت بسیار زیاد است.

دو پیشرانه شناخته‌شده TU5 و EF7 از این جهت رو در روی یکدیگر قرار می‌گیرند که هر دو پیشرانه در تیراژ بالا و در نسخه‌های بومی بر بیشتر ناوگان خودروهای تولیدی شرکت‌های خودروسازی کشور، مخصوصا محصولات ایران خودرو به کار گرفته شده‌اند. از آن گذشته، شباهت‌های فنی میان این دو پیشرانه قابل انکار نیست.

مقایسه مشخصات فنی موتور TU5 با EF7

موتور TU5 برای ما ایرانیان از ابتدای دهه ۱۳۸۰ و با تولید داخل یکی از محبوب‌ترین هاچ‌بک‌های تاریخ یعنی پژو ۲۰۶ معنا پیدا کرد. سری پیشرانه خانواده TU در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ میلادی و به عنوان جانشین رسمی پیشرانه‌های سری X پژو-سیتروئن (PSA) روانه بازار شد.

خانواده پیشرانه TU شش نسخه مختلف در شش حجم متفاوت را دربر گرفت، اما بدون شک مشهورترین آن نمونه ۱.۶ لیتر TU5 و ۱.۴ لیتر TU3 است که از سوی ایران خودرو و در خط تولید پژو ۲۰۶ به ترتیب در دو کلاس مشهور تیپ ۵ / تیپ ۶ و تیپ ۳ روانه بازار کشور شد.

سری TU اگرچه شباهت‌های زیادی به خانواده سری X پژو-سیتروئن داشت، اما در مواردی نظیر استفاده از تسمه تایم (به‌جای زنجیر تایم) و استقلال کامل روغن گیربکس از روغن موتور با سری X در تفاوت است.

در زمان عرضه خانواده سری TU از پیشرانه‌های PSA، این خانواده در زمره پیشرفته‌ترین نسخه‌های نوین از طراحی موتورهای اروپایی بود که در نسخه‌های مختلف، با کدهای شناسایی متفاوت در ستاپ سوخت‌رسانی کاربراتوری و انژکتوری به تولید رسید. اما نکته مهم آن است که بیشتر نمونه‌های تولیدی این پیشرانه در بازار ایران را نمونه ۱.۶ لیتری ۱۶ سوپاپ TU5 ایرانیزه یا TU5 NFS با کد شناسایی JP4S تشکیل می‌دهند که با نمونه تراکم بالاتر معروف به TU5 فرانسوی یا NFU، اندکی تفاوت دارد.

همچنین نسخه ارتقایافته و به‌روزرسانی‌شده‌ از موتور TU5 در سال‌های اخیر روانه بازار کشور شده که هر دو خودروساز دولتی ایران خودرو و سایپا به ترتیب به عنوان شرکای تجاری سابق پژو و سیتروئن، به آن دست یافته‌اند. این پیشرانه که در ایران خودرو با کد TU5P یا TU5 پلاس یا TUP شناخت شده و سایپا آن را ME16 خطاب می‌کند، در حقیقت همان نسخه ارتقایافته TU5 است که در سال ۲۰۱۳ از سوی پژو-سیتروئن تحت نام جدید نام EC5 روانه بازار بین‌الملل شد.

پس در نظر داشته باشید که این مقاله صرفا مشخصات نمونه ایرانیزه پیشرانه ۱.۶ لیتری TU5 قدیمی را مد نظر داشته و شامل نسخه ارتقایافته یا نمونه ملقب به فرانسوی نمی‌شود.

در مقابل موتور EF7 قرار بود همانند لقبی که به آن اختصاص داده‌اند، یک موتور ملی باشد. اما از یاد نبریم که نقش شرکت مهندسی FEV آلمان در فرایند طراحی پیشرانه خانواده EF بسیار پررنگ بود و ازاین‌رو، لقب «موتور ملی» هرگز به طور تمام و کمال به خانواده EF نچسبید.

خانواده پیشرانه‌های EF تلاشی بزرگ از سوی ایکو برای دستیابی به خانواده جدیدی از پیشرانه‌های مدرن بر پایه سوخت گاز طبیعی یا CNG با قابلیت سازگاری با بنزین بود. پیشرانه‌ای که می‌توانست آینده سبد محصولات ایکو را تا چند دهه تضمین کند.

این سری پیشرانه نیز همچون TU5 از نوع ۱۶ سوپاپ است و سه نمونه کلی شامل دو نسخه بنزینی EF4 و EF7 و نمونه دیزلی EFD را تشکیل می‌دهد. با توجه به کیفیت بسیار پایین پالایش سوخت دیزل و عدم دسترسی ناوگان خودروهای سواری شخصی به جایگاه‌های سوخت گازوئیل، نمونه EFD راه به جایی نبرد.

اما جالب آن است که نمونه ۱.۴ لیتری EF4 در نسخه مجهز به توربوشارژر که با نام TC4 شناخته می‌شود، قرار بود رقیب مستقیم و جایگزین خانواده TU5 باشد. اما تاخیرهای بسیار زیاد در عرضه پیشرانه‌های خانواده EF، منجر به فراگیری بسیار گسترده خانواده TU در بازار خودرو ایران شد. در نتیجه زمانی که سری EF در نیمه دوم دهه ۱۳۸۰ پا به بازار خودرو کشور گذاشت، تنها نمونه‌ای که می‌توانست عرض اندام کند فقط نسخه ۱.۷ لیتری EF7 بود.

گفتیم که خانواده سری EF، با تمرکز بر عملکرد با سوخت گاز طبیعی (CNG) و قابلیت پذیرش سوخت بنزین طراحی و تولید شد. هدف آن بود که با استفاده از گاز طبیعی، میزان آلایندگی خروجی خودروها کاهش یافته و همچنین هزینه هربار سوخت‌گیری به شکل قابل توجهی کاهش یابد.

اما استفاده از گاز طبیعی در صنعت خودروسازی ایران زمانی رو به رشد گذاشت که تقریبا در همه جای جهان منسوخ شده بود. احتمال بروز سوانح خطرناک در هنگام سوخت‌گیری یا تصادف جاده‌ای، عدم دسترسی آسان و عدم فراوانی جایگاه‌های سوخت CNG حتی در سطح شهر تهران و همچنین ضعف عملکرد پیشرانه به هنگام استفاده از سوخت گاز، از چند جهت و چند زاویه مختلف پرونده سرآغاز طراحی و ذات اصلی پیشرانه EF7 را بست.

ضربه نهایی وقتی وارد شد که بیشتر جایگاه‌های سوخت CNG در کشور بسته شدند. در نتیجه موتوری که بر اساس اصل کار با گاز طبیعی طراحی و تولید شده بود، حالا فقط با سوخت بنزین مورد استفاده قرار می‌گرفت.

از دیدگاه توان و گشتاور خروجی، پیشرانه EF7 هم اندک حجم بیشتری دارد و هم اندک تراکم بالاتر، در نتیجه خروجی آن نیز به همان میزان اندک از TU5 بیشتر است. اما باید اعتراف کرد که این اختلاف در رانندگی روزمره و در خودروهای هم‌کلاس به هیچ عنوان قابل شناسایی نخواهد بود. این اختلاف به اندازه‌ای کوچک است که در صورت مقایسه موتور EF7 با پیشرانه TU5P/ME16 (نمونه ارتقایافته TU5)، عملا شاهد برابری دو پیشرانه با یکدیگر خواهیم بود.

مقایسه طراحی ظاهری موتور EF7 با TU5

پیشرانه TU5 در گذر سال‌ها در نسخه‌های مختلفی به تولید رسید، اما ظاهر آن در نمونه‌های تولیدی بازار ایران بسیار منحصربه‌فرد باقی ماند. ازاین‌رو جلوه بصری این پیشرانه با نسخه ضعیف‌تر TU3 و نمونه ارتقایافته TU5P کاملا متفاوت است.

در جدیدترین نمونه‌های تولیدی پیشرانه TU5، پلنوم اینتیک (Intake Plenum / محفظه هوای ورودی قبل از سرسیلندر) به نمونه پلاستیکی با طراحی متمایز تغییر یافت و دریچه گاز خودرو نیز با نمونه برقی جایگزین شد. طراحی باکس فیلتر هوا یا جانمایی منبع انبساط سیستم رادیاتور با توجه به نوع خودرو و سال تولید ممکن است اندکی متفاوت باشد.

با این حال سبک طراحی درسوپاپ پلاستیکی مشکی‌رنگ با نشان پژو (یا اسب ایران خودرو) هیچ تغییری به خود ندید، منیفولد اگزوز در بخش جلوی موتور قرار دارد که با کاور فلزی عایق شده و کاملا در دیدرس است. لوله‌های رفت و برگشت (کم‌فشار و پرفشار) سیستم هیدرولیک فرمان نیز درست از بالای منیفولد اگزوز عبور می‌کند.

دسته موتور بالا، متصل به شاسی سمت شاگرد نیز کاملا در معرض دید است، اما به صورت کلی، موتور TU5 ظاهری مرتب و منظم دارد و برخلاف بسیاری دیگر از پیشرانه‌های ایران خودرو نظیر XU7، در هم تنیده، برهم‌ریخته و زشت نیست و توی ذوق نمی‌زند.

خوشبختانه داستان در خصوص پیشرانه EF7 نیز به همین ترتیب است. پیشرانه درست همانند TU5 به صورت عرضی نصب شده و منیفولد اگزوز آن در جلو و پلنوم اینتیک آن در سمت فایروال (به سمت اتاق) قرار دارد. حتی باکس فیلتر هوا نیز طراحی بسیار نزدیکی به باکس فیلتر هوای قدیمی TU5 دارد.

مسیر رفت و برگشت لوله‌های سیستم هیدرولیک فرمان درست از روی عایق منیفولد اگزوز عبور کرده و دسته موتور بالا نیز درست همانند TU5 بر شاسی سمت شاگرد سوار و درست در معرض دید است. این پیشرانه هم همچون TU5 بسیار تر و تمیز، مرتب و منظم است و شلوغی چندانی در آن به چشم نمی‌خورد.

تنها تمایز آن‌جا است که بیشتر قطعات به‌کاررفته در پیشرانه EF7 نظیر پلنوم اینتیک و درسوپاپ روی سرسیلندر (مزین به نوار مشکی‌رنگ پلاستیکی) از نوع آلومینیومی است که هم‌خوانی بیشتری با ساختار آلیاژی بدنه موتور و قطعات داخل کاپوت دارد.

اما به خاطر داشته باشید که پلنوم اینتیک آلومینیومی در پیشرانه EF7 تنها با دریچه گاز برقی به بازار عرضه شد. ازاین‌رو اگر با پلنوم پلاستیکی مشکی‌رنگ مواجه شدید، باید بدانید که EF7 پیش روی شما نمونه‌ای قدیمی و مجهز به دریچه گاز سیمی (دریچه گاز مکانیکی) است.

مقایسه ایرادها و خرابی موتور TU5 با EF7

موتور TU5 نه‌فقط در بازار ایران، بلکه در بازار بین‌الملل در زمره پیشرانه‌های بادوام و دارای طول عمر مفید مناسب ارزیابی شده است. پیشرانه‌ای با مصرف سوخت کم، توان فنی مناسب و البته قابلیت ارتقای فنی ایمن تا مرز ۱۸۰ اسب بخار و نسخه‌های متحول‌شده مسابقه‌ای تا نزدیک به ۵۰۰ اسب بخار.

اما این پیشرانه خالی از ایراد نیست. با توجه به نصب این موتور در خودروهای سواری سایز کوچک، دسترسی به بخش‌های مختلف آن دشوار و دردسرساز است. سوختن کویل در مدار سیستم جرقه که با ریپ و افت توان قابل توجه موتور همراه می‌شود، یکی از ایرادهای رایج موتور TU5 است که علت آن معمولا نشت قطرات روغن از لوله PCV (لوله بخار روغن) است. همچنین نشت روغن از درسوپاپ پلاستیکی در کارکرد بالا نیز پدیده‌ای رایج به حساب می‌آید.

همچنین نباید از یاد برد که پیشرانه TU5 با داشتن ذات اروپایی، پیشرانه‌ای گرم محسوب شده و به دلیل استفاده از آلیاژ آلومینیوم در متریال سرسیلندر و بلوک، نسبت به افزایش دما و تاب برداشتن سرسیلندر حساسیت زیادی دارد. در نتیجه در سرویس و نگهداری سیستم خنک‌کاری نظیر فن رادیاتور و ترموستات، نیازمند توجه ویژه است.

در مقابل موتور EF7 با داشتن ذاتی مدرن‌تر و تلورانس‌های دقیق‌تر، در برابر افزایش حرارت حساسیت به مراتب بیشتری دارد. با توجه به تولید داخلی و عدم رعایت استانداردهای کیفی، خرابی در سرسیلندر و برهم خوردن تنظیم فیلر سوپاپ‌ها نیز از جمله ایرادهای رایج این موتور است.

اما مهم‌ترین نقطه ضعف EF7 بدون تردید کیفیت بسیار پایین یاتاقان‌های متحرک است که استعداد پیشرانه را در برابر بروز پدیده‌های شاتون زدن یا یاتاقان زدن افزایش می‌دهد. در نتیجه استفاده سبک، اصولی و در بازه دور موتور مجاز با این پیشرانه الزامی است. EF7 به ساکتی و نرمی پیشرانه TU5 نیست و در برابر گرما حساسیت بیشتری دارد که نتیجه آن سوختن واشر سرسیلندر و تاب برداشتن سرسیلندر آلیاژی آن در استفاده‌های نامناسب است.

در هر دو موتور TU5 و EF7، استفاده از روغن باکیفیت و دارای رده استاندارد مناسب الزامی است. همچنین باید سرویس‌های دوره‌ای و زمان تعویض روغن موتور را جدی گرفت و برای سلامت سیستم خنک‌کاری پیشرانه توجه ویژه‌ای قائل شد تا طول عمر این موتورها افزایش یابد.

ماشین های با موتور TU5 و EF7

موتور TU5 با پژو ۲۰۶ پا به بازار ایران گذاشت، اما استفاده آن در گذر سال‌ها و مخصوصا پس از ایرانیزه شدن، به شکل قابل توجهی در سبد محصولات ایران خودرو گسترش یافت. این پیشرانه را می توان بر روی خودروهایی چون پژو ۲۰۶ تیپ ۵ و ۶، دانگ فنگ H30 و H30 کراس، پژو پارس TU5، پژو پارس اتوماتیک، پژو ۴۰۵  SLX، خانواده پژو ۲۰۷ و رانا یافت.

البته گستره استفاده از این موتور در بازار بین‌الملل به مراتب فراتر از تصورات است، چرا که بیش از ۲۰ خودرو در جهان با این پیشرانه روانه بازار شده‌اند.

در مقابل موتور EF7، در خودروهای محدود‌تری نظیر سمند، سمند سورن، سمند سورن پلاس، دنا و دنا پلاس استفاده شد. همین مهم نشان‌دهنده فراگیری، اعتبار و تسلط عمده‌تر پیشرانه قدیمی‌تر TU5 بر خودروسازی ایران است.

موتور TU5 یا EF7

از دیدگاه مقابله و قیاس، دو موتور TU5 و EF7 وجه اشتراک بسیار زیادی با یکدیگر دارند. شباهت‌های فنی میان این دو گزینه به اندازه‌ای زیاد است که می‌توان اختلافات بسیار جزئی در حجم موتور، ضریب تراکم و خروجی توان و گشتاور آن‌ها را کنار گذاشت و در عوض بر فاکتورهای مهم‌تری تمرکز کرد.

زمانی که پا به انتخاب یک گزینه برسد، اولویت با کدام یک از این پیشرانه‌ها خواهد بود؟ هیچ یک از این دو پیشرانه فاقد ایراد نیستند. اما موتور TU5 با داشتن ذاتی اروپایی و البته تاریخچه‌ای درخشان که از طول عمر قابل توجه آن نشات می‌گیرد، یک پیشرانه بی‌آزار، کم‌مصرف، خوش‌توان و مناسب برای خودروهای سایز کوچک در استفاده درون‌شهری و کاربری سبک بین شهری معرفی می‌شود.

فراوانی قطعات و دانش تعمیرات این پیشرانه در ایران به شکلی گسترده در دسترس است و در صورت رعایت موازین نگهداری و سرویس‌های دوره‌ای، مخصوصا در خصوص روغن موتور و سیستم خنک‌کاری پیشرانه، طول عمر مفید این موتور در سطح رضایت بخشی قرار دارد. در نتیجه تنها عاملی که ممکن است خریدار را به سوی موتور EF7 سوق دهد، انتخاب خودرویی است که صرفا با پیشرانه EF7 به بازار کشور عرضه شد و نسخه TU5 آن وجود ندارد.

نویسنده: شهاب انیسی