قولنامه ماشین؛ قوانین نگارش قولنامه دستی+نمونه

اگر حتی یک‌بار در پروسه خرید و فروش خودرو و موتورسیکلت حتماً با برگه‌ای به نام قولنامه آشنا هستید. قولنامه یا مبایعه‌نامه خودرو، قراردادی است که در آن مشخصات طرفین، خودرو، مبلغ و شرایط معامله نوشته می‌شود. این سند اگر درست تنظیم شود، اعتبار قانونی دارد و می‌تواند از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کند. هرچند در گذشته بسیاری از معاملات فقط با قولنامه انجام می‌شد، اما امروز با توجه به پیچیدگی‌ها و احتمال بروز اختلاف، تعویض پلاک و تنظیم سند رسمی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. با این حال، قولنامه همچنان یکی از اصلی‌ترین ارکان معامله خودرو محسوب می‌شود و آشنایی با نکات آن برای جلوگیری از ضرر ضروری است.

قولنامه ماشین چیست؟

قولنامه ماشین، یک قرارداد اولیه بین دو طرف معامله خودرو یعنی خریدار و فروشنده است که تعیین می‌کند چه خودرویی با چه مشخصاتی بین خریدار و فروشنده، معامله شده است. در این برگه (که در دو نسخه نوشته می‌شود و به خریدار و فروشنده داده می‌شود) می‌بایست اطلاعات زیر درج شود:

• مشخصات کامل دو طرف معامله
• مشخصات کامل خودرو
• وضعیت کلی از بخش‌های بدنه و فنی
• گزارش معاینه فنی
• بیمه شخص ثالث
• بیمه بدنه
• رسید پرداخت مالیات شهرداری و خلافی راهنمایی و رانندگی
• تجهیزات و قطعات موجود روی خودرو
• مبلغ مورد توافق و چگونگی پرداخت آن به فروشنده
• تاریخ تحویل خودرو
• زمان و مکان تنظیم سند و تعویض پلاک خودرو

قولنامه ماشین، قراردادی به غیر از وکالت‌نامه است و حتی در صورتی که فروشنده به خریدار، وکالت‌نامه نقل و انتقال برای خودرو مدنظر هم داده باشد، باز هم نوشتن قولنامه لازم و ضروری است.

فرق بین قولنامه و مبایعه نامه چیست؟

اگر شما هم مثل اکثر مردم تصور می‌کنید مبایعه‌نامه و قولنامه یکی هستند، باید بگیم که در اشتباه هستید! در یک نگاه کلی، قولنامه شامل بخشی از قول و قرارهای معامله است؛ اما در مبایعه‌نامه، خریدوفروش تمام شده و به قطعیت رسیده است. این ساده‌ترین فرق قولنامه و مبایعه‌نامه است. در قولنامه، شاید فقط بخشی از قیمت ماشین مورد معامله رد و بدل شود؛ اما در مبایعه‌نامه باید کل قیمت ماشین، پرداخت شود.

با دانستن این موضوع که فرق چندانی بین قولنامه و مبایعه‌نامه نیست، باید گفت که هرچند مبایعه‌نامه ارزش قانونی بالاتری دارد اما چیزی که در خرید و فروش خودرو و دیگر وسایل نقلیه و حتی املاک استفاده می‌شود، همان قولنامه است که در صورت تنظیم درست، ارزش قانونی بالایی دارد. بنابراین دانستن نکات نوشتن قولنامه خودرو هم برای خریدار خودرو و هم برای فروشنده، بسیار مهم است.

نحوه نوشتن قولنامه ماشین به زبان ساده

اگر در ادامه این بخش همراه ما باشید، نحوه نوشتن قولنامه و بخش‌های مختلف آن را به شما توضیح می‌دهیم. همچنین فایل خام آماده قولنامه ماشین را نیز می‌توانید از لینک زیر دانلود کنید.

دانلود نمونه مبایعه‌نامه خودرو

در نظر داشته باشید این فقط یک نمونه کلی است و خودرو45 هیچ مسئولیتی از بابت موارد قانونی استفاده از این فایل بر عهده نمی‌گیرد. پیشنهاد می‌شود اگر قصد معامله خودرو دارید، برای نوشتن قولنامه ماشین حتما با یک وکیل حرفه‌ای مشورت کنید. 

ماده اول: مشخصات طرفین

هر معامله یک یا چند خریدار و یک یا چند فروشنده دارد که باید مشخصات دقیق هویتی آن‌ها، از جمله نام و نام خانوادگی، مشخصات شناسنامه‌ای و کارت ملی، آدرس و محل سکونت و محل کار، شماره تماس معتبر و… را در قولنامه برای هر دو طرف معامله خودرو نوشت.

فراموش نکنیم که در صورت بروز مشکل و نیاز به مراجع قضایی، اولین قدم برای احضار و اطلاع به طرف معامله، داشتن مشخصات دقیق طرف است و به همین خاطر، این بند از قولنامه باید با دقت زیادی نوشته و تنظیم شود. بهتر است حتی مشخصات شاهدان نیز تا حد نیاز در قولنامه ذکر شود تا بتوان هرچه سریع‌تر نیز به آنها دسترسی داشت.

همچنین اگر یک طرف معامله، شخص حقوقی است، باید مشخصات کامل آن سازمان و شرکت از جمله نام و شماره ثبت شرکت یا سازمان، شناسه ملی، کد اقتصادی شرکت، آدرس و کد پستی آنها، مشخصات دقیق افرادی که صاحب امضای مجاز هستند و مشخصات نماینده فروش یا خرید ماشین نیز دقیقا ذکر شود.

ماده دوم: موضوع و مشخصات مورد معامله

هر خودرو دارای یک سری مشخصات از جمله شماره پلاک، شماره موتور و شماره شاسی، شماره اتاق، وین نامبر یا همان شماره شناسایی، رنگ، مشخصات فنی مثل برند خودرو، نوع اتاق و… است که همه آنها را می‌توان روی کارت خودرو و برگ سبز دید. در زمان نوشتن قولنامه باید تمام اطلاعات موجود در سربرگ برگ سبز و کارت خودرو را در قسمت مشخصات مورد معامله وارد کرد. برای نوشتن این بخش باید اطلاعات موردنظر را کاملا از روی خود برگ سبز نوشت تا خطا و اشتباهی در آن به وجود نیاید.

ماده سوم: مبلغ معامله

برای خریدوفروش هر خودرویی، مبلغی جابه‌جا می‌شود که باید مقدار آن، چگونگی پرداخت و تمام این موارد را در قولنامه ذکر کرد. اگر مقداری از مبلغ به‌صورت نقدی پرداخت می‌شود، باید نحوه پرداخت مبلغ نقدی را ذکر کرد و اگر مقداری از آن قرار است در روزهای آتی به‌صورت چک یا باز هم نقدی پرداخت شود، باید آن را در قولنامه با ذکر روز پرداخت و نحوه پرداخت نوشت. همچنین باید نوشته که چه مقدار از مبلغ خودرو به عنوان تضمین در زمان تنظیم سند و چگونه به فروشنده پرداخت می‌شود.

باید در نظر داشت که نحوه پرداخت مبالغ و تعهد به نحوه و زمان پرداخت طبق تاریخ‌های گفته‌شده، اهمیت بسیار زیادی دارد که به همین خاطر نیز باید کاملا طبق تعهدات گفته‌شده عمل کرد و رسید پرداختی‌ها را نیز نگه داشت.

ماده چهارم: شرایط معامله

در زمان خرید و فروش خودرو یک سری شروط تعیین می‌شود که طرفین باید به آن عمل کنند. شروطی مثل نحوه پرداخت، زمان حضور در دفترخانه برای سندزدن یا تعویض پلاک، شرایط فسخ قرارداد و تعیین مقدار ضرر در صورت فسخ قرارداد که به مبلغ زیر قولنامه در بین عموم معروف است، شرط عدم وجود مشکلاتی که باعث عدم تعویض پلاک شود و… که باید همگی در این بخش از قولنامه نوشته شود.

ماده پنجم: توضیحات

یک سری توضیحات درباره وضعیت ماشین مورد معامله از جمله سلامت بخش‌های فنی، وضعیت سلامت بدنه و رنگ، قطعات اضافه روی خودرو و… که به رویت خریدار رسیده است و خریدار خودرو را با وضعیت گفته‌شده تحویل گرفته است، باید در قولنامه ذکر شود تا در صورت بروز مغایرت یا مشکلات بعدی، بتوان بر طبق قولنامه عمل کرد.

ماده ششم: امضای طرفین معامله و شاهدان

در پایان هر قولنامه، خریدار و فروشنده باید زیر قولنامه را امضا کنند تا به عنوان یک سند عادی، رسمیت داشته باشد. همچنین بهتر است حداقل دو شاهد قابل دسترسی نیز زیر قولنامه را امضا کنند. اگر قولنامه در دو یا سه نسخه تنظیم شده است، باید خریدار و فروشنده و شاهدان زیر تمام نسخه‌ها را امضا کرده باشند و برای این کار از کپی‌گرفتن یا گذاشتن کاربن خودداری شود.

نکات مهم برای نوشتن قولنامه خودرو

با افزایش قیمت خودرو و تعیین مبالغ بالا برای فسخ قرارداد معامله خودرو، برخی افراد سودجو از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند. برای مثال، برخی خریداران با ایراد گرفتن‌های ساختگی از خودرو، سعی می‌کنند فروشنده را محکوم کرده و مبلغ فسخ را دریافت کنند. از طرف دیگر، برخی فروشندگان نیز با پنهان‌کاری و سوءاستفاده از ناآگاهی خریدار، خودرو را قولنامه می‌کنند و زمانی که خریدار متوجه نواقص یا عدم صداقت می‌شود، ناچار به فسخ قرارداد و پرداخت خسارت می‌شود. همین موضوع نشان می‌دهد که آشنایی کامل با مفاد قولنامه و دقت در نگارش آن تا چه اندازه مهم و ضروری است.

جدول زیر مهم‌ترین نکات نوشتن قولنامه خودرو است که برای شما جمع‌آوری کرده‌ایم:

آیا قولنامه دستی ماشین اعتبار دارد؟

قولنامه یا مبایعه‌نامه خودرو اگر به‌درستی تنظیم شده باشد و امضای طرفین معامله زیر آن باشد، اعتبار کافی برای ارائه در محاکم قضایی را دارد. اما باید در نظر داشت که قولنامه باید به‌درستی نوشته و مشخصات طرفین و مورد معامله نیز در آن کامل و دقیق ذکر شده باشد و در کنار امضای هر دو طرف معامله، اگر امضای شاهدان نیز ثبت شده باشد، اعتبار قولنامه بیشتر نیز خواهد شد. ضمن اینکه توضیحات و شروط گفته‌شده در قولنامه بسیار مهم است.

در مجموع می‌توان گفت که قولنامه ماشین حتی اگر روی کاغذ معمولی و به‌صورت دستی هم نوشته شده باشد، حتی اگر فقط امضای هر دو طرف معامله را داشته باشد، باز هم از نظر قانونی اعتبار کافی دارد.

 نکات تنظیم قولنامه در فروش اقساطی، وکالتی یا معاوضه‌ای

اگر در شرایط خاصی از معاملات خودرویی هستید، پیشنهاد می‌کنیم حتما نگاهی به این بخش از مقاله بیندازید.

فروش اقساطی خودرو

در معامله اقساطی، خریدار خودرو را به‌صورت تدریجی پرداخت می‌کند. در این حالت، قولنامه باید به‌صورت کامل موارد زیر را در بر بگیرد:

• مبلغ پیش‌پرداخت و تاریخ پرداخت آن
• مبلغ هر قسط، تعداد اقساط و تاریخ سررسید
• روش پرداخت اقساط (کارت‌به‌کارت، چک، حواله و…)
• شماره حساب فروشنده و شرایط تاخیر در پرداخت
• شرط فسخ در صورت عدم پرداخت اقساط به‌موقع
• ضمانت‌های پرداخت مثل چک ضمانت یا سند رهنی
• ذکر اینکه مالکیت کامل خودرو پس از پرداخت تمامی اقساط منتقل می‌شود یا نه (در صورتی که شرط شده باشد)

نکته حقوقی: برای اعتبار بیشتر، می‌توان بند «اسقاط خیارات» را درج نکرد تا در صورت تخلف، امکان فسخ قرارداد حفظ شود.

فروش وکالتی خودرو

در فروش وکالتی، فروشنده به خریدار وکالت می‌دهد تا امور اداری مانند تعویض پلاک و سند زدن را انجام دهد. نکات مهم در این نوع قولنامه:

• مشخصات کامل وکالت‌نامه در قولنامه ذکر شود: شماره، تاریخ، دفترخانه صادرکننده
• دامنه اختیارات وکالت باید دقیقاً مشخص باشد (مثلاً فقط تعویض پلاک یا حتی فروش مجدد)
• مدت اعتبار وکالت و عدم فسخ‌پذیری وکالت (در صورت نیاز) باید درج شود
• در قولنامه قید شود که «فروشنده در آینده حق عزل وکالت یا فروش مجدد خودرو را ندارد»

هشدار: وکالت‌نامه جایگزین انتقال رسمی مالکیت نیست؛ خودرو تا زمان تنظیم سند قطعی، همچنان به نام فروشنده باقی خواهد ماند.

معاوضه خودرو (تهاتر)

اگر دو طرف خودروهایشان را با هم معاوضه می‌کنند، قولنامه باید حاوی این موارد باشد:

• مشخصات کامل هر دو خودرو
• ارزش ریالی هر خودرو و اختلاف قیمت (در صورت وجود)
• نحوه پرداخت ما‌به‌التفاوت و زمان پرداخت
• تحویل هم‌زمان دو خودرو یا با فاصله زمانی مشخص
• تعیین مسئول پرداخت هزینه تعویض پلاک برای هر خودرو
• ذکر صریح عبارت «این معامله از نوع تهاتر است» برای جلوگیری از اختلافات بعدی

توصیه: برای هر خودرو، کارشناسی رسمی انجام شود تا تفاوت قیمت واقعی مشخص باشد.

قوانین فسخ قولنامه ماشین

در فرآیند خرید و فروش خودرو، قولنامه به عنوان یک سند تعهدآور تنظیم می‌شود و طرفین را ملزم به اجرای مفاد قرارداد می‌کند. با این حال، در برخی شرایط خاص، امکان فسخ قرارداد از سوی یکی از طرفین وجود دارد. برای این منظور، قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران ابزارهایی تحت عنوان خیارات (حق فسخ) پیش‌بینی کرده که به طرفین اجازه می‌دهد در صورت بروز شرایط مشخص، معامله را به‌صورت یک‌طرفه فسخ کنند.

علاوه بر خیارات قانونی، در اغلب قولنامه‌ها مبلغی تحت عنوان وجه التزام یا زیر قولنامه برای فسخ تعیین می‌شود تا اگر یکی از طرفین به تعهداتش عمل نکرد، موظف به پرداخت خسارت باشد. این بند از قولنامه نقش مهمی در بازدارندگی از بدعهدی دارد. فسخ قرارداد ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، مثل:

• فروش خودرو با مشخصات خلاف واقع (مثلاً موتور معیوب یا رنگ‌شده)
• عدم پرداخت مبلغ در موعد مقرر
• خودرویی که در توقیف یا فاقد اصالت قانونی است
• یا حتی فریب خریدار توسط فروشنده در ارائه اطلاعات نادرست

جدول خیارات قانونی در فسخ قولنامه خودرو

شناخت خیارات قانونی و درج هوشمندانه آن‌ها در قولنامه، می‌تواند از بسیاری از اختلافات و کلاهبرداری‌های احتمالی پیشگیری کند. در جدول زیر با این خیارات بیشتر آشنا خواهیم شد.

نکته مهم: در بسیاری از قولنامه‌ها، با درج عبارتی مانند «اسقاط کافه خیارات»، عملا حق فسخ از هر دو طرف سلب می‌شود؛ مگر مواردی که صراحتا در قولنامه باقی گذاشته شده باشد. بنابراین توصیه می‌شود خریدار یا فروشنده آگاهانه این بند را بپذیرند.

کلاهبرداری‌های رایج در خرید خودرو و نقش قولنامه در پیشگیری!

در بازار خرید و فروش خودرو، انواع کلاهبرداری‌ها و تخلفات رایج وجود دارد که در صورت ناآگاهی خریدار یا سهل‌انگاری فروشنده، منجر به ضررهای سنگین می‌شود. قولنامه‌ای دقیق و قانونی، نقش پیشگیری‌کننده حیاتی در این موارد دارد. مهم‌ترین روش‌های کلاهبرداری به شرح زیر هستند:

1-فروش مال غیر

• فروشنده‌ای که مالک خودرو نیست، آن را به نام شخص ثالث می‌فروشد
• راه پیشگیری: تطبیق مدارک فروشنده با سند خودرو + گرفتن استعلام از راهور

2-فروش خودرو توقیفی یا دارای رهن

• خودرو به علت بدهی یا جرائم توقیف شده یا در رهن بانک است
• راه پیشگیری: بررسی سند رسمی خودرو و گرفتن استعلام از ثبت اسناد و پلیس راهور

3-دستکاری کیلومتر و مخفی‌کاری درباره رنگ‌شدگی

• با کم‌کردن کارکرد و مخفی‌کردن تصادف، قیمت بالا برده می‌شود
• راه پیشگیری: کارشناسی خودرو، ثبت وضعیت سلامت در قولنامه

4-قولنامه جعلی یا بدون امضا

• قولنامه‌ای که توسط شخص ثالث امضا شده یا نسخه‌ها ناقص باشند
• راه پیشگیری: امضای اصل توسط خریدار، فروشنده و دو شاهد معتبر

5-معامله صوری با چک جعلی یا بدون موجودی

• خریدار با چک برگشتی یا جعلی معامله را انجام می‌دهد
• راه پیشگیری: استفاده از چک رمزدار بانکی و ثبت شماره چک در قولنامه

6-تاخیر عمدی در تعویض پلاک یا انتقال سند

• فروشنده بعد از دریافت پول برای سند زدن مراجعه نمی‌کند
• راه پیشگیری: تعیین زمان تعویض پلاک و شرط فسخ و جریمه در صورت تخلف

پیشنهاد می‌کنیم پیش از نوشتن قولنامه خودرو استعلام‌های مربوط به خودرو را انجام دهید تا کم‌ترین ریسک را در معامله‌تان تجربه کنید.

کلام آخر

نوشتن قرارداد در تمام کارهای اقتصادی لازم است و خرید و فروش خودرو نیز از این قضیه مستثنا نیست. قولنامه خودرو که به آن مبایعه‌نامه خودرو یا قولنامه قراردادی خودرو نیز گفته می‌شود، برای هر خریدوفروش خودرویی و نقل و انتقال خودرو لازم است.

این قولنامه را می‌توان در نمایشگاه‌های فروش ماشین نوشت یا از نمونه‌های آماده موجود در اینترنت استفاده کرد یا به‌صورت دستی آن را تنظیم کرد. اما در تمام این موارد باید تمام مفاد و موارد لازم برای یک معامله سالم و مطمئن را در آن لحاظ کرد و کل نوشته‌های موجود در قولنامه را یک‌بار با دقت تمام خواند.

همچنین اگر از بعضی اصطلاحات قضایی موجود در قولنامه اطلاعی نداریم، باید از یک فرد آشنا به این اصطلاحات راهنمایی بگیریم. چرا که تمام نوشته‌های داخل قولنامه، بار حقوقی دارند و می‌تواند در زمانی که مشکلی در خریدوفروش خودرو پیش آمد، روند و مسیر حل مشکل را تغییر دهند.

نویسنده: بهاره سامانی پور

سوالات متداول

۱. قولنامه ماشین چیست و چه تفاوتی با مبایعه‌نامه دارد؟
قولنامه توافق اولیه برای معامله خودرو است، در حالی که مبایعه‌نامه بیانگر انجام کامل معامله و پرداخت کل مبلغ است.

۲. آیا قولنامه دستی خودرو اعتبار قانونی دارد؟
بله، اگر به‌درستی تنظیم و توسط طرفین امضا شده باشد، حتی قولنامه دستی هم در مراجع قضایی معتبر است.

۳. چه اطلاعاتی باید در قولنامه خودرو درج شود؟
مشخصات کامل طرفین، مشخصات خودرو، مبلغ معامله، شرایط پرداخت، وضعیت فنی و بدنه، شرایط فسخ و امضای شاهدان باید ذکر شود.

۴. قولنامه برای فروش اقساطی یا وکالتی چگونه تنظیم می‌شود؟
در فروش اقساطی باید تمام اقساط، ضمانت‌ها و شرایط فسخ مشخص شود؛ در فروش وکالتی نیز اطلاعات وکالت‌نامه و حدود اختیارات قید شود.

۵. خطرات رایج در معامله خودرو بدون قولنامه چیست؟
خرید خودرو توقیفی، فروش مال غیر، دستکاری کیلومتر، چک جعلی و عدم تعویض پلاک از خطرات جدی بدون داشتن قولنامه دقیق هستند.