بیش از یک و نیم قرن است که بنزین خودرو به عنوان یکی از مهم‌ترین مایع‌ها در زندگی انسان شناخته می‌شود و حتی حالا که شرکت‌های خودروسازی دنیا با سرعت زیادی به سمت برقی‌سازی خودروهایشان حرکت می‌کنند، هنوز هم بنزین یکی از مهم‌ترین و راهبردی‌ترین سوخت‌های خودرویی شناخته می‌شود. بنزین ماشین در عین سادگی دارای ریزه‌کاری‌های زیادی در ساختار و کارکرد است که باعث تفاوت‌های زیادی در کیفیت کاری آن نیز می‌شود.
بنزین خودرو چیست؟
بنزین چیست؟ بنزین کلمه‌ای آلمانی است که در برخی از کشورها مثل انگلیس و کشورهای مشترک‌المنافع بریتانیا به این سوخت، پترول گفته می‌شود و در برخی از کشورها مثل منطقه آمریکا شمالی، گازولین نام دارد. با این حال کشورهای زیادی هم هستند که به این ماده سوختنی بسیار مهم، بنزین می‌گویند.
بنزین ماشین یکی از فرآورده‌های مهم پالایش نفت خام به حساب می‌آید و چون ماده‌ای فرار و سبک است، در قسمت‌های بالایی برج تقطیر به دست می‌آید. به‌طور متوسط نزدیک به ۵۰ درصد نفت خام را در عملیات پالایش می‌توان به بنزین تبدیل کرد که این مقدار به نوع نفت خام و نوع بنزین تولیدی مربوط می‌شود. بنزین حاوی ترکیبات آلی دارای اتم کربن است و یک سری افزودنی‌ها نیز با اهداف خاصی به آن اضافه می‌شود.
تاریخچه بنزین خودرو
گفته می‌شود که کاشف بنزین، مایکل فارادی است که توانست در ۱۴ آگوست سال ۱۸۲۵ میلادی، این ماده سوختی را کشف کند. او توانست بعد از تحقیقاتی که روی مشتقات نفت و اسید بنزوییک انجام می‌داد، بنزین را کشف کند. اولین کشوری که نام این ماده سوختنی را بنزین گذاشت، آلمان بود.
قبل از پیدایش موتورهای درون‌سوز، از بنزین برای کشتن شپش و تخم‌های آن استفاده می‌شد. به همین خاطر قبل از پیدایش موتورهای درون‌سوز، بنزین به‌عنوان یک مایع شیمیایی در داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها فروخته می‌شد. اما چون اثرات منفی روی پوست داشت، استفاده از این روش درمانی بسیار کم شد. همچنین در جریان جنگ جهانی اول، از این ماده سوختنی برای مقابله با نفرات دشمن استفاده شد.
بنزین سوپر چیست؟
بنزین سوپر همان بنزین معمولی است که اکتان بالاتری دارد. در تعریف انواع بنزین، معمولا بنزینی که اکتان ۹۵ و بالاتر دارد، به نام بنزین سوپر شناخته می‌شود. اکتان بیشتر در سوخت معمولی، باعث می‌شود تا بنزین اصطلاحا آرام‌سوزی بیشتری داشته باشد و در مقابل خودسوزی، مقاوم‌تر شود. در گذشته، برای بالا بردن اکتان بنزین، به آن تتراتیل سرب اضافه می‌شد. اما بعد از اینکه مشخص شد که سرب موجود در بنزین، سمی و سرطان‌زا است، این افزودنی از بنزین حذف شد. بعدها برای افزایش اکتان بنزین، افزودنی متیل ترت بوتیل اتر (MTBE) به کار رفت که مایعی قابل‌اشتعال، فرار و بدون رنگ است.
عدد اکتان بنزین
در ابتدا باید بدانیم که به دست آوردن عدد اکتان به دو روش انجام می‌شود که با استفاده از این روش‌ها، یکی به اختصار عدد RON و دیگری عدد MON را به ما می‌دهد و بهتر است برای عدد اکتان، میانگین بین این دو گفته شود. با این حال در بسیاری از کشورها، عدد RON که آزمایشگاهی است به عنوان عدد اکتان ذکر می‌شود.
باید بدانیم که در جریان تقطیر و تصفیه جز به جز نفت خام، سوخت‌های مختلفی به دست می‌آید که یکی از آنها بنزین است و از ترکیب چندین کربن و هیدروژن حاصل می‌شود. این زنجیره‌های کربنی در پیوند با یکدیگر، سوخت‌های متفاوتی ایجاد می‌کنند که شامل متان با یک اتم کربن تا هپتان با هفت اتم کربن و اکتان با هشت اتم کربن است. بنزین دارای زنجیره‌هایی از این هیدروکربن‌هاست که هرچه مقدار اکتان آن، بیشتر باشد، بنزین بهتری به دست می‌آید و مقاومت بیشتری به خودسوزی و اشتعال دارد.
از دو هیدروکربن هپتان و اکتان و درصد نسبتی آنها در بنزین، عدد اکتان به دست می‌آید. برای مثال وقتی گفته می‌شود که عدد اکتان بنزین برابر با ۸۷ است، یعنی آن بنزین از ۸۷ درصد اکتان و ۱۳ درصد هپتان ساخته شده است یا به‌عبارتی به بنزین با عدد اکتان RON87 دست پیدا کرده‌ایم.
هرچه مقدار اکتان نسبت به هپتان بالاتر باشد، بنزین باکیفیت‌تر است و مقاومت بیشتری به پدیده خودسوزی در موتور خودرو یا همان پدیده ناک دارد. اما بالا بردن نسبت اکتان به هپتان در بنزین، کار سختی است و هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهد. امروزه برای افزایش عدد اکتان بنزین از افزودنی متیل ترت بوتیل اتر یا MTBE استفاده می‌شود.
ساختار مولکولی بنزین
بخش عمده‌ای از فرمول بنزین را مجموعه مواد آلی مثل هیدروکربن‌های سبک شامل ۴ تا ۱۲ اتم کربن تشکیل می‌دهد. این هیدروکربن‌ها در جریان تقطیر جز به جز نفت خام و ترکیب با هیدروکربن‌های دیگر مثل بنزن، ایزواکتان و تولوئن به دست می‌آید. همچنین هیدروکربن‌هایی مثل پارافین، نفتن و اولفین نیز در بنزین وجود دارند. ضمن اینکه به بنزین افزودنی‌هایی برای رنگ‌دار شدن و افزایش عدد اکتان و تنظیم فراریت آن، کاهش تولید دوده در سیلندر موتور خودرو و…. اضافه می‌شود. فرمول شیمیایی بنزین C6H18 است و معمولا از یک بشکه ۱۶۰ لیتری نفت خام، نزدیک به ۷۲ لیتر بنزین می‌توان به دست آورد.
مشتقات بنزن
اکثر مشتقات بنزن که شامل استایرن، تولوئن، برموبنزن، اتیل بنزن، کیومن، کلرو بنزن، استوفنون، فنول، بنزوئیک اسید، ارتو زایلن، آنتراسن، نفتالن، بنرآمید، آنیلین، آنیسول، سولفونیک اسید و…، در دسته مواد آلی آروماتیک جای می‌گیرند. مواد آروماتیک، مواد معطر و خوشبویی هستند که در ساخت انواع محصولات شیمیایی استفاده می‌شوند. بنزن ماده‌ای خطرناک و سمی محسوب می‌شود که یکی از بیشترین استفاده‌های آن در ساخت محصولات پلاستیکی است. همچنین بنزن در پزشکی نیز استفاده می‌شود و در ساخت دارو کاربرد دارد.
میزان مجاز بنزن در بنزین
بنزن از جمله افزودنی‌های بنزین برای افزایش اکتان و آرام‌سوزی است و در گذشته نیز به‌عنوان یک حلال قوی در آزمایشگاه‌ها استفاده می‌شد. بنزن مایعی خوشبو، بدون رنگ و فرار است و با شعله‌ای زردرنگ می‌سوزد. از این مایع در صنایع مختلفی حتی شوینده‌ها نیز استفاده می‌شود. بنزن سمی و سرطان‌زا است که تا دهه ۵۰ میلادی برای افزایش اکتان بنزین استفاده می‌شد.
بعد از آن، تترا اتیل سرب استفاده شد که طی چند دهه استفاده و مشاهده اثرات بسیار منفی آن، دوباره پای بنزن به عنوان افزودنی بنزین، به میان آمد. اما این بار مقررات سختی برای استفاده از بنزن تدوین شد. درحالی‌که ابتدا تعیین شده بود که فقط یک درصد حجمی از بنزین را بنزن باید تشکیل دهد؛ اما کم‌کم این عدد در برخی از کشورها به ۰.۶۲ درصد رسید.
با این حال گفته می‌شود که حتی با وجود بنزین یورو ۴ در کشورمان، باز هم مقدار بنزن موجود در بنزین تولیدشده در ایران، بیشتر از مقدار استاندارد است. در حالی که حدود یک دهه پیش گفته می‌شد مقدار بنزن موجود در بنزین کشورمان در حدود ۴۰ برابر استاندارد است، اما با عرضه بنزین یورو ۴، این مقدار کمتر شده است که کارشناسان آن را در حدود ۰.۸ درصد ذکر می‌کنند.
عدد اکتان در ایران و جهان
در اخبار خودرو ایران، بحث‌های متعددی درباره عدد اکتان بنزین شنیده می‌شود. در واقع هرگاه صحبت‌هایی از قیمت بنزین، کارت سوخت خودرو و… می‌شود، بحث کیفیت و اکتان سوخت یا بنزین یورو ۴ و بنزین سوپر هم به میان می‌آید. عدد اکتان بنزین خودرو در ایران همیشه جای بحث و مجادله است و اکثر کارشناسان نظری متفاوت با شرکت نفت و پالایش و پخش دارند.
با این حال اگر برای بیان اکتان بنزین فقط عدد RON را در نظر بگیریم که در اکثر کشورها ملاک نیز همین است، گفته می‌شود که عدد اکتان در ایران برای بنزین معمولی حدود ۸۷ و برای بنزین سوپر نیز ۹۵ است. همچنین طبق اظهارات و گفته‌ها، عدد اکتان بنزین یورو ۴ نیز بین ۹۱ تا ۹۵ قرار دارد. بنزین یورو ۴ فقط از نظر ناخالصی‌ها کیفیت بالاتری دارد و عدد اکتان آن، کمتر از بنزین سوپر است.
اما در دنیا، اکتان بنزین معمولی ۹۵ است و در برخی از کشورها مثل آمریکا نیز بین ۹۱ تا ۹۵ قرار دارد. عدد اکتان بنزین پرمیوم که در برخی کشورها به نام سوپر شناخته می‌شود، ۹۸ و ۹۹ است. حتی در برخی از کشورها، بنزین High-performance با عدد اکتان ۱۰۲ نیز یافت می‌شود که برای خودروهای سوپراسپرت و مسابقه‌ای به کار می‌رود.
برای اینکه بفهمیم چه بنزینی برای خودرو مناسب است، بهتر است به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنیم و سعی کنیم برای حفاظت از موتور خودرو، همیشه از بنزین سفارش‌شده، استفاده کنیم. رعایت این موارد ساده باعث افزایش سلامت موتور خودرو می‌شود و در هنگام فروش خودرو یا خرید ماشین دست دوم نیز می‌تواند راهگشا باشد.
خواص بنزین
بنزین مایعی بی‌رنگ است که برای تشخیص آن، افزودنی‌هایی برای رنگ‌دار شدن اضافه می‌شود. بنزین در واقع برشی از نفت خام است که در جریان تقطیر نفت خام، بین ۷۰ تا ۱۷۵ درجه سانتیگراد تقطیر می‌شود و به‌طور نسبی در بالای برج تقطیر قرار می‌گیرد. سوخت هواپیما که به بنزین هواپیما شناخته می‌شود، یک پله سنگین‌تر از بنزین خودرو است.
همچنین بنزین سمی است و علاقه زیادی به اشتعال دارد. چگالی بنزین بین ۰٫۶۸۰ تا ۰.۷۱۹ گرم بر سانتیمتر مکعب است و به همین دلیل همیشه روی آب شناور می‌ماند. بنابراین آب ابزار خوبی برای خاموش‌کردن آتش بنزین نیست و باید از پودر برای خاموش‌کردن استفاده کرد. چرا که پودر روی بنزین می‌نشیند و مانع از رسیدن اکسیژن به آن می‌شود.
رنگ بنزین
مایعات سوختی دارای خواص ویژه‌ای از نظر اشتعال‌پذیری دارند. ازاین‌رو برای جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از اشتباه‌گرفتن مایعات سوختی با هم یا حتی با آب، به مایعات سوختی که در حالت عادی بدون رنگ هستند، کمی رنگ اضافه می‌شود. این وضعیت در مورد بنزین به خاطر وجود بنزین یورو ۲، بنزین سوپر، بنزین یورو ۴ و یورو ۵، کمی متفاوت است. این بنزین‌ها دارای رنگ‌بندی خاصی شده‌اند تا با هم اشتباه گرفته نشوند و برای استفاده‌کنندگان قابل تشخیص باشد.
رنگ بنزین معمولی (یورو ۲)، صورتی مایل به قرمز است. رنگ بنزین سوپر قبلا سبز بود و به‌تازگی با رنگ زرد توزیع می‌شود. رنگ بنزین یورو ۴ نیز سبز یا بنفش است. رنگ بنزین یورو ۵ که به‌تازگی و به‌صورت محدود توزیع می‌شود، فعلا شبیه به یورو ۴ است.
فراریت بنزین خودرو
فرّاریت بنزین خودرو یکی از فاکتورهای مهم آن است که در حین تحویل، تخلیه و جابجایی مد نظر قرار می‌گیرد. فراریت بنزین با دو فاکتور فشار بخار و تقطیر مشخص می‌شود. اما این ویژگی همیشه منفی نیست و یکی از فاکتورهای لازم برای شروع به احتراق است. اما فراریت بیش از حد نیز می‌تواند هم باعث کاهش سطح مایع شود و هم مانعی در سوخت‌وساز درست موتور خودرو باشد.
برای مثال در هوای سرد، از اجزای با فراریت کم برای شروع احتراق استفاده می‌شود. اما زیاد بودن فراریت، به‌خصوص در هوای گرم می‌تواند باعث ایجاد قفل گازی در مسیر سوخت‌رسانی شود و مانعی برای سوخت‌وساز صحیح باشد. همچنین فراریت زیاد بنزین در باک خودرو، مشکلاتی در پی دارد که سمی بودن بخارهای بنزین ایجادشده در داخل مخزن سوخت یکی از آنهاست. این بخارها به کمک کنیستر آنها را جمع‌آوری می‌شود و در پیشرانه می‌سوزد. فراریت بنزین باعث تخریب لایه اوزون و آلودگی جو می‌شود.
سرب در بنزین خودرو
در گذشته برای افزایش آرام‌سوزی بنزین از تترا اتیل سرب استفاده می‌شد؛ اما بعد از معلوم شدن سمی بودن این ماده، از ترکیبات بنزن به عنوان افزودنی برای افزایش عدد اکتان بنزین استفاده می‌شود. در گذشته سرب موجود در بنزین، اثرات زیست‌محیطی مخربی و همین‌طور تاثیر منفی بر سلامت انسان‌ها داشت که باعث شد تا این ماده سمی از بنزین حذف شود.
نحوه تجزیه شیمیایی بنزین
رایج‌ترین روش تولید بنزین در پالایشگاه‌های نفت و پتروشیمی است. ماده‌ای که در جریان تقطیر نفت خام به دست می‌آید و بنزین طبیعی نام دارد، برای سوختن در پیشرانه‌های احتراق داخلی مناسب نیست و باید با اضافه‌شدن یک سری افزودنی‌ها، خواص ویژه‌ای به آن داد. چرا که اکتان این بنزین بسیار کم است و امکان استفاده به‌عنوان سوخت خودرو را ندارد.
بنزین شامل هیدروکربن‌های دارای ۵ تا ۸ اتم کربن در هر مولکول است که بسیاری از این هیدروکربن‌ها مواد خطرناکی هستند و برای استفاده از آنها، قوانین محدودکننده‌ای تدوین شده است. این مواد شامل بنزن تا ۵ درصد حجمی، تولوئن تا ۳۵ درصد حجمی، نفتالن تا یک درصد حجمی، تری متیل بنزن تا ۷ درصد حجمی، متیل ترت بوتیل اتر تا ۱۸ درصد حجمی و چندین ماده دیگر است.
تشخیص کیفیت بنزین با صدای سوپاپ
صدای سوپاپ در موتور خودرو که به‌اصطلاح عمومی به آن صدای چرق چرق نیز گفته می‌شود، ناشی از پدیده ناک در اثر فشار غیرمتعارف به پیشرانه است. این فشار غیرمتعارف حتما نباید در سرعت‌های بالا اتفاق بیفتد و در اکثر موارد، زمانی صدای سوپاپ‌ها را می‌شنویم که در حالت دنده مرده و با سرعت کم حرکت می‌کنیم. وقتی در حالت دنده مرده هستیم، یعنی مقدار ورود بنزین و هوا به داخل موتور به منظور سوخت‌وساز با سرعت چرخش میل‌لنگ و پیستون تناسب ندارد.
اما فقط این علت نیست و وجود سوخت با اکتان پایین نیز باعث بروز این اتفاق می‌شود که اگر سوخت باکیفیت باشد، صدایی از سوپاپ‌ها نخواهیم شنید. این وضعیت را می‌توان در حین شتاب‌گیری‌های ناگهانی و سریع نیز دید. وقتی عدد اکتان پایین است و بنزین مورداستفاده با شرایط پیشرانه مثل ضریب تراکم آن همخوانی ندارد، پدیده ناک پیش می‌آید. یعنی قبل از رسیدن پیستون به نقطه مرگ بالا، شاهد انفجار مخلوط سوخت و هوا هستیم که باعث می‌شود تا انرژی حاصل از انفجار به سر پیستون، ضربه وارد کند. اصلی‌ترین عامل این اتفاق، پایین بودن و عدم تناسب عدد اکتان سوخت با پیشرانه و شرایط موتور است.
همچنین ورود حجم غیرمتعارف از سوخت ناشی از حالت دنده مرده یا گرم بودن بیش از حد موتور نیز می‌تواند باعث پدیده ناک شود. این اتفاق برای موتور زیان‌بار است و به همین خاطر، بسیاری از پیشرانه‌های امروزی دارای سنسور ضربه یا همان سنسور ناک هستند و خودروسازان در دفترچه‌های راهنمای خودرو نیز نوع بنزین مناسب با پیشرانه را توصیه می‌کنند.
مکمل های بنزین برای افزایش عدد اکتان
باید در نظر داشت که مکمل‌های بنزین موجود در بازار، در دو نوع افزایش‌دهنده اکتان و تمیزکننده سیستم سوخت‌رسانی هستند. استفاده از اکتان بوسترها که باعث افزایش عدد اکتان می‌شوند، می‌تواند روش مفیدی محسوب شود، به شرطی که افزودنی مورداستفاده از کیفیت بالایی برخوردار باشد. چرا که امروزه اکتان بوسترهای بسیار زیادی در بازار یافت می‌شود که بیشتر تقلبی هستند و کیفیت پایینی دارند و می‌توانند به قسمت‌هایی از مجاری سوخت‌رسانی از پمپ بنزین تا انژکتورها نیز آسیب وارد کنند.
استفاده از مکمل‌های بنزین باکیفیت، به‌خصوص در خودروهای جدیدی که دارای سیستم تزریق مستقیم سوخت GDi هستند یا از توربوشارژر استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود. برای درک بهتر این موضوع می توان به دفترچه راهنمای ماشین یا کارشناس خرید و فروش خودرو نیز مراجعه کرد.
تفاوت بنزین سوپر و معمولی
تفاوت بنزین سوپر و معمولی فقط در مقدار اکتان بنزین است. بنزین سوپر عدد اکتان بالاتری دارد که باعث سوخت و ساز بهتر در موتور خودرو، به‌ویژه در موتورهای جدیدتر می‌شود. البته که در تمام کشورها، بنزین سوپر قیمت بالاتری نیز دارد. چرا که هزینه ساخت آن، بیشتر از بنزین معمولی تمام می‌شود.
همچنین بنزین سوپر و معمولی از نظر کیفی تفاوتی باهم ندارند و وجود ناخالصی‌هایی مثل آب در بنزین که یکی از بزرگ‌ترین معضلات آن است و به‌مرور زمان باعث خوردگی قسمت‌هایی از سیستم سوخت‌رسانی مثل پمپ بنزین خودرو می‌شود. وجود آب در سوخت خودرو به دلیل نوع بنزین نیست و بیشتر به نحوه بارگیری و محل تخلیه و نگهداری ارتباط دارد. آسیب ناشی از وجود آب در بنزین، برای خودروهایی که استفاده کمتری از آنها می‌شود، بیشتر به چشم می‌آید.
بنزین سوپر قیمت بالاتری دارد و در همه‌جا در دسترس نیست؛ اما در مقابل، بنزین معمولی هم ارزان‌تر است و هم در تمام مناطق پیدا می‌شود.
قدرت تولیدی موتور خودرو با بنزین سوپر به‌خاطر سوختن بهتر، بالاتر است. بنزین معمولی هم آلایندگی بیشتر دارد و می‌تواند منجر به ایجاد رسوب و حالت گچی شدن در پیستون و سر شمع‌ها کند. همچنین خام‌سوزی این بنزین نیز بیشتر از بنزین سوپر است.
بنزین سوپر برای خودروهای دارای توربوشارژر و موتورهای GDi لازم و ضروری است و دمای هوا و دمای کاری پیشرانه، اثری روی آن ندارد. پدیده ناک یا همان احتراق پیش از موعد با بنزین سوپر از بین می‌رود و این در حالی است که بنزین معمولی، علاقه زیادی به پدیده ناک دارد. برای اینکه بدانیم چه بنزینی برای خودرو ما سفارش‌شده است، باید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنیم.
تفاوت بنزین و گازوئیل
بنزین که در برخی از کشورها به نام گازولین و پترول نیز شناخته می‌شود، در کنار گازوییل که دیزل نیز نام دارد، دو سوخت اصلی خودروها از ابتدای اختراع موتورهای درون‌سوز تا امروز هستند.
طول زنجیره کربنی بنزین ۵ تا ۱۲ اتم کربن دارد؛ ولی گازوییل، دارای زنجیره‌های کربنی ۱۲ تایی است.
گازوییل سنگین‌تر است، فراریت کمتری دارد و در مقابل، بنزین در صورت سوختن صحیح، آلایندگی کمتری تولید می‌کند و سرعت سوختنش بیشتر است. ضمن اینکه بنزین علاقه بیشتری به اشتعال و انفجار دارد.
گازوییل چون کربن بیشتری دارد، گاز CO2 تولیدی با سوختن گازوییل نیز حدود ۱۳ درصد بیشتر از بنزین است.
گازوییل از نظر تولید انرژی در وضعیت بالاتری است. چرا که هر کیلوگرم بنزین می‌تواند ۳۳.۷ مگاژول انرژی تولید کند و این عدد برای هر کیلوگرم گازوییل برابر با ۳۶.۷ مگاژول در هر کیلوگرم است.
گرانروی بنزین از گازوییل کمتر است و در حالی که گرانروی گازوییل با افزایش دما، کاهش پیدا می‌کند، اما گرانروی بنزین در دماهای پایین، تغییری نمی‌کند.
بنزین سبک‌تر است و فراریت بیشتری دارد. به همین خاطر نیز هم زودتر تبخیر می‌شود و هم علاقه بیشتری به اشتعال دارد.
بنزین در یک خودرو مدرن می‌تواند مصرف کمتری از گازوییل داشته باشد. اما چون توان و انرژی تولیدی گازوییل بیشتر است، به همین دلیل موتورهای دیزل از گشتاور بالاتری نسبت به موتورهای بنزینی برخوردارند و در دور موتور پایین‌تری نیز کار می‌کنند.
گازوییل، کمتر بخار می‌شود و ازاین‌رو هم خطر انفجار و اشتعال کمتری دارد و هم ذخیره‌سازی آن راحت‌تر است.
نقطه خوداحتراقی یا دمایی که سوخت بدون محرک می‌تواند آتش بگیرد، برای گازوییل کمتر از بنزین است. نقطه خوداحتراقی بنزین در حدود ۲۴۷ تا ۲۸۰ درجه سانتیگراد است و نقطه خوداحتراقی گازوییل ۲۱۰ درجه سانتیگراد است. به همین خاطر در موتورهای دیزل، فقط با فشرده‌شدن مخلوط گازوییل و هوا و افزایش دمای آن، بدون حضور شمع برای انفجار، ترکیب هوا و گازوییل منفجر می‌شود.
نقطه اشتعال به کمترین دمایی گفته می‌شود که بخار سوخت می‌تواند به مدت حداقل ۵ ثانیه بسوزد. این نقطه برای بخار بنزین در حدود منفی ۴۳ درجه سانتیگراد است؛ ولی برای گازوییل برابر با ۵۲ درجه است. به همین خاطر برای سوختن بهتر گازوییل در هوای سرد در خودروهای دیزلی از گرم‌کن سوخت یا شمع گرم‌کن پیشرانه یا راه‌اندازهایی مثل اتر استفاده می‌شود.
گازوییل سنگین‌تر است و بنابراین در فرایند تقطیر نفت، راحت‌تر به دست می‌آید. ضمن اینکه حجم تولید گازوییل نیز بیشتر از بنزین می‌شود. به همین دلیل قیمت تمام‌شده آن نیز کمتر از بنزین است.
مقاومت در برابر سوختن در بنزین را با عدد اکتان بیان می‌کنند که به معنی مقاومت در برابر سوختن است. اما فاکتور بیان کیفیت گازوییل با عدد ستان است که هرچه ستان بیشتر باشد، گازوییل سریع‌تر شعله‌ور می‌شود.
مواد فرمول بنزین و گازوئیل
بنزین از ترکیب هیدروکربن‌هایی با طول ۷ و ۸ درست می‌شود؛ اما گازوییل هیدروکربن‌هایی در بازه ۸ تا ۲۱ دارد. فرمول شیمیایی بنزین C8H18 و گازوییل C12H23 است. هر مولکول گازوییل هم کربن و هم هیدروژن بیشتری دارد. به همین دلیل است که گازوئیل خواص ویژه‌ای مثل سنگین‌تر بودن، فراریت کمتر، علاقه به اشتعال پایین‌تر، خود احتراقی بالاتر، انرژی تولیدی بیشتر، سوختن آرام‌تر و… دارد.
خطرات بنزین
بنزین نیز از جمله مواد شیمیایی است که ترکیبات آن و گاز حاصل از احتراق این ماده سوختنی، برای سلامت انسان و محیط‌زیست، خطرناک است.
بخارهای بنزین می‌تواند آسیب‌هایی به پوست، چشم و مجاری تنفسی وارد کند. همچنین گازهای حاصل از احتراق آن از جمله مونوکسیدکربن، سمی است و می‌تواند باعث مسمومیت و حتی کشتن انسان شود.
ضمن اینکه بنزین علاقه شدیدی به آتش گرفتن و انفجار دارد و این وضعیت برای بخارهای آن، شدیدتر است. ازاین‌رو باید در مواجهه با این ماده سوختی، احتیاط زیادی کرد.
نتیجه گیری
این روزها که در بازار، صحبت‌هایی از فروش خودرو، خرید خودرو کارکرده وارداتی، افزایش قیمت سوخت و تحویل کارت سوخت خودرو به ماشین‌های فرسوده و… می‌شنویم، همیشه گریزی نیز به کیفیت سوخت و مصرف بالای خودروهای داخلی نیز زده می‌شود. بنزین و گازوییل به عنوان سوخت‌های فسیلی در کشورهای پیشرفته جهان به اواخر عمر خود نزدیک می‌شود و بسیاری از خودروهای معروف بنزینی دنیا در حال خداحافظی از این بازار و تبدیل به خودروهای برقی هستند. بنزین سال‌هاست که در خدمت انسان‌ها است و به نظر می‌رسد که هرچند در کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه به روزهای آخرش نزدیک می‌شود؛ اما همچنان در بسیاری از نقاط دنیا، مصرف داشته باشد.
نویسنده: علیرضا داودی
