اگزوز قطعه‌ای است که هم در خودرو و هم در سایر وسایل نقلیه وجود دارد تا گازهای حاصل از احتراق در موتور را به بیرون هدایت کند. شاید این تعریف ساده‌ای از اگزوز باشد چراکه اگزوز وظایف دیگری نیز به عهده دارد. اگزوز علاوه بر اینکه گازها و دود حاصل از واکنش‌های شیمیایی در خودرو را به بیرون هدایت می‌کند وظیفه دیگری از جمله کاهش دما، کاهش آلاینده‌ها و کاهش صدا را نیز به عهده دارد. اگزوز تنها یک لوله فلزی نیست بلکه از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام نقش مهمی در انجام وظایف کلی اگزوز ایفا می‌کنند که در ادامه به تشریح اجزای تشکیل دهنده آن می‌پردازیم.
اجزای اگزوز خودرو
منیفولد، انبار اگزوز،کاتالیست، لوله‌های ربط و لوله‌های خروج دود از اجزای تشکیل دهنده اگزوز به شمار می‌روند.
منیفولد
منیفولد هوا اولین قسمت در اگزوز خودرو است. این قطعه دودهایی را که در سرسیلندر تولید می‌شود را به سمت لوله اگزوز هدایت می‌کند. این قطعه از فولاد، آلومینیوم یا چدن ساخته می‌شود. منیفولد معمولا در موتورها به دو شکل به کار می‌رود؛ این قطعه در موتورهای خطی در یک طرف و در موتورهای خورجینی به شکل v در دو طرف موتور قرار می‌گیرد.
انبار اگزوز
این قطعه با نام صدا خفه کن نیز شنیده می‌شود. انبار اگزوز سرعت گازهای خروجی را کم می‌کند و سبب می‌شود تا صدای خودرو کاهش پیدا کند و مانع از لرزیدن لوله اگزوز شود. اگر این قطعه وجود نداشته باشد صدای تولید شده بسیار گوش خراش و آزار دهنده خواهد بود بنابراین سالم بودن آن مهم است چراکه نه تنها از گازهای اضافی جلوگیری می‌کند بلکه جلوی صداهای آزار دهنده را می‌گیرد تا به عابران آسیب وارد نکند.
کاتالیست
کاتالیست اگزوز نیز یکی از قطعات بسیار مهم در خودرو است. این قطعه با دارا بودن فیلتر‌های سرامیکی گازهای سمی و شیمیایی خارج شده از محفظه احتراق را تصفیه می‌کند تا دود و گاز خروجی خطری نداشته باشد. عده‌ای تصور می‌کنند که کاتالیست باعث کاهش شتاب خودرو می‌شود و به همین دلیل آن را از خودرو جدا می‌کنند و تنها در زمان معاینه فنی این قطعه را نصب می‌کنند. بهتر است بدانید که کاتالیست نقشی در کاهش شتاب خودرو ندارد و جدا کردن آن از خودرو کار نادرستی است و سبب آسیب به محیط زیست و افزایش آلایندگی می‌شود بنابراین وجود این قطعه مهم و حیاتی است و برای حفظ زمین و جلوگیری از آلودگی هوا باید در زمان مشخص که هر چهار سال عنوان شده تعویض شود.
لوله‌های ربط اگزوز
لوله‌های ربط اگزوز ارتباط بین انبار، منیفولد و سر اگزوز را برقرار می‌کند. لوله‌های ربط معمولا به شکل L (ال) طراحی و با سری های استاندارد طراحی شده‌اند. جنس لوله، طول، شعاع قوس و قطر آن مهم است و می‌تواند تاثیرگذار باشد.
لوله خروجی اگزوز
لوله خروجی اگزوز که دود از آن خارج می‌شود آخرین بخش اگزوز است که از انبار اگزوز به سمت بیرون خودرو کشیده می‌شود. همینطور که از اسم آن مشخص است این لوله گازهای موجود در انبار خودرو را به بیرون می‌فرستند. جنس این لوله معمولا از استیل است. سیستم اگزوز در خودرو‌های مدرن به نوعی طراحی شده که آلاینده‌های تولید شده را به طرز قابل توجهی کاهش می‌دهد.
همانطور که گفته شد اگزوز از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. این قطعه به ظاهر ساده برای سلامت موتور نقش مهی را به عهده دارد زیرا تمام گازها و دودهای تولید شده را به خارج از خودرو هدایت می‌کند و اجازه نمی‌دهد که به سیستم خودرو آسیب وارد شود.
گازهای خروجی اگزوز
هنگامی که عمل احتراق انجام می‌گیرد گازهایی مانند فسفر، منوکسید کربن و دی اکسید کربن و… تولید می‌شود که این گازها با فشار بسیار زیادی وارد منیفولد می‌شوند گرمای این گازها بسیار زیاد است که برای کاهش سرعت و صدای آن از صدا خفه کن استفاده می‌شود. برای خروج این گازها نیاز به لوله‌های جداگانه نیست برای مثال موتور هشت سیلند نیاز به هشت لوله خروجی ندارد تا گازها را به بیرون هدایت کند و تنها یک لوله برای خروج گاز تعبیه می‌شود.
اگزوز چه نقشی در خودرو دارد؟
افزایش استفاده از خودرو و تولید روز افزون خودرو سبب شده که مسئله حفظ محیط زیست یک مسئله جهانی شود. رانندگی با اتومبیل سبب تولید دود می‌شود که نقش آن در تولید آلودگی‌های انسانی انکار ناپذیر است. گازهای تولید شده خودرو برای گیاهان، انسان‌ها و حیوانات خطرناک بوده و می‌تواند آسیب جبران ناپذیری به زمین وارد کند. اگزوز می‌تواند از این تاثیرات منفی جلوگیری کند و گازهای خطرناک خودرو را به حداقل برساند بنابراین نقش آن هم برای خودرو و هم برای محیط زیست و انسان مهم است و بهتر است به معیوب بودن آن توجه شود. این قطعه که به دودکش خودرو نیز معروف است باید در مدت کوتاهی بررسی شود. رطوبت هوا باعث پوسیدگی اگزوز خودرو می‌شود و بهتر است در سرویس‌های دوره‌ای خودرو به اگزوز نیز توجه شود و ایرادات آن نیز برطرف شود.
مشکلات صدای خودرو
برخی از مشکلات خودرو را می‌توان به راحتی شناسایی کرد برای مثال نشتی مایعات از خودرو بیان کننده وجود اشکالاتی در قسمت‌های مختلف است که براساس رنگ مایعات می‌توان آن را تشخیص داد. خرابی خودرو گاهی اوقات با صداهای مختلف از اگزوز خود را نشان می‌دهد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
اگزوز خودرو در حالت معمولی صدایی تولید نمی‌کند و زمانی که تغییری در صدای آن ایجاد شود باید دنبال ایراداتی در خودرو باشید. صداهای اگزوز بیشتر شبیه صدای انفجار، ترقه، پت پت و عطسه است. ورود حجم زیادی از بنزین به محفظه موتور و سرعت زیاد احتراق در اثر فشردن پدال گاز هنگامی که موتور سرد است منشا بسیار از این صداها به شمار می‌رود.
چرا صدای اگزوز زیاد است؟
- قوی بودن اگزوز خودرو
- پوسیدگی لوله اگزوز
- نشتی اگزوز
- خودرو فرسوده
- سوراخ شدن و شکستگی اگزوز
روش کاهش صدای اگزوز
- رفع نشتی اگزوز
- نصب سایلنسر
- استفاده از صدا خفه کن
- بررسی اگزوز و سرویس آن
علت شنیده شدن صدای پت پت از اگزوز
شمع‌های معیوب:
هنگامی که شمع خودرو معیوب باشد، این مشکل خود را با صدای پت پت از اگزوز نشان می‌دهد.
کثیف بودن سنسور اکسیژن:
زمانی که ترکیب سوخت و اکسیژن در خودرو به‌هم می‌خورد، عمل احتراق به درستی صورت نمی‌گیرد و میزان گازهای خروجی از محفظه احتراق بیشتر می‌شود و ممکن است هنگامی که خودرو درجا کار می‌کند صدای پت پت از اگزوز شنیده شود.
صافی بنزین:
این صافی باید در زمان‌های مشخصی تعویض شود و در صورتی که صافی دچار گرفتگی و آلودگی باشد سبب ایجاد صدای پت پت در اگزوز می‌شود.
کثیف بودن سوزن انژکتور:
انژکتور در ورودی سیلندر قرار دارد و باید سوخت را در زمان معین و براساس میزانی که کامپیوتر خودرو برای آن مشخص کرده است، سوخت را به درون سیلندر تزریق کند. سوخت از سوزن انژکتور به درون سیلندر پاشیده می‌شود و وجود عیب در آنها با صدای پت پت در اگزوز خود را نشان می‌دهد.
برق خودرو:
یکی از عواملی که می‌تواند باعث ایجاد صدای پت پت در اگزوز شود، تنظیم نبودن قطعات الکترونیکی خودرو و سیستم برق رسانی است.
دلایل عطسه زدن اگزوز خودرو
کامپیوتر خودرو:
زمانی که ای سی یو به کویل دستور می‌دهد تا ارسال برق را برای احتراق قوی بیشتر کند موجب عطسه زدن اگزوز می‌شود.
شتاب خودرو:
زمانی که می‌خواهید شتاب گیری کنید و پدال گاز را بی‌موقع فشار دهید، اگزوز عطسه می‌زند.
معیوب بودن وایرها:
معویب بودن وایرها و خرابی آن باعث صدای عطسه در اگزوز می‌شود همچنین گاهی اوقات ممکن است در اثر انفجار، فیلتر هوا پاره شود.
راه‌های جلوگیری از عطسه زدن اگزوز
- از فشردن نابجا و بی‌موقع پدال گاز در شروع به حرکت خودداری کنید.
- بررسی شمع‌ها و وایرها
- جلوگیری از برق دزدی خودرو
- استفاده از شمع با کیفیت
دلیل صدای انفجار اگزوز
- خرابی وایرها و ورود حجم زیاد بنزین به موتور: هنگامی که بنزین بیش از حد معمول به موتور وارد می‌شود، منیفولد نمی‌تواند تزریق هوا را به درستی انجام دهد و بنزین ممکن است در جایی خارج از محفظه انفجار، منفجر شود. خراب بودن وایرها نیز می‌تواند یکی از دلایل انفجار بنزین در خارج از محفظه باشد.
- فلوت کردن موتور: فلوت کردن موتور زمانی رخ می‌دهد که حجم زیادی از بنزین وارد خودرو شود و سیستم جرقه زنی قادر به سوزاندن کل بنزین نباشد که در این حالت می‌گویند موتور فلوت یا خفه کرده است. به طور کلی علت ورود بنزین زیاد به موتور از مهمترین دلایل صدای انفجار در اگزوز به شمار می‌رود.
- شمع معیوب: شمع معیوب نمی‌تواند در زمان احتراق به درستی عمل کند و گازهایی که از احتراق ناقص به وجود می‌آیند به سمت اگزوز می‌روند که در اثر حرارت بالای اگزوز، انفجار رخ می‌دهد.
دلیل صدای ترقه از اگزوز
- سوراخ بودن اگزوز
- دور موتور ناقص
- خرابی شمع‌ها
- تنظیم نبودن دلکو
- فشار به موتور و گاز دادن زیاد در درو بالا
- آسیب دیدن سوپاپ‌ها
- تنظیم نبودن سیستم برق خودرو
اگزوز خودرو وظیفه مدیریت گازهای حاصل از احتراق را به عهده دارد و اگر قطعات آن خراب باشد، عملکرد درستی از خود نشان نخواهد داد همچنین هوای مرطوب و شرجی سبب فرسودگی سریع اگزوز خودرو می‌شود؛ بنابراین اگر خودرو در چنین آب و هوایی قرار دارد حتما در زمان‌های معینی اگزوز را بررسی کنید. سرویس‌های دوره‌ای خودرو نیز می‌تواند سبب جلوگیری از ایجاد صداهای اضافه در اگزوز خودرو شود. صداهای اگزوز را جدی بگیرید چراکه ممکن است به قطعات و بخش‌های مختلف آن آسیب وارد کند و هزینه زیادی را به همراه داشته باشد. سیستم برق رسانی خودرو نیز بسیار اهمیت دارد و وجود مشکل را با صدا در اگزوز نشان می‌دهد که تمام اینها با اهمیت دادن به بررسی‌های دروه‌ای خودرو قابل حل است و مانع از خرج هزینه‌های بالا برای خودرو می‌شود.
شاید برای شما هم دیدن وصل بودن زنجیز به اگزوز کامیون و اتوبوس تصویری آشنا باشد. این زنجیرها می‌توانند بار الکتریکی حاصل از مولکول‌های هوا با بدنه و دوده اگزوز را با تانکیر و چرخ‌ها را به زمین می‌رساند و آن را تخلیه می‌کند.
تصورات رایج درباره اگزوز خودرو
پیرامون سیستم اگزوز خودرو، مجموعه ای از باورها و تصوراتی وجود دارد که برخی از آنها درست و برخی دیگر کاملا اشتباه هستند. به عنوان مثال، عده‌ای معتقدند که کوتاه کردن مسیر سیستم اگزوز یا حذف موانع موجود در مسیر خروجی دود (نظیر منبع خفه کن، رزوناتور و کاتالیزور)، موجب ایجاد فشار معکوس بر سوپاپ‌ها، کاهش توان پیشرانه و در نتیجه آسیب دیدن سرسیلندر می‌شود.
پدیده فشار معکوس یا Back Pressure، یک موضوع مهندسی و حقیقی است، اما فشار معکوس در پیشرانه‌های دو زمانه کاربرد دارد. در خصوص پیشرانه‌های چهار زمانه بنزینی و دیزلی، هرگونه ساده‌سازی و سریع‌سازی در فرایند خروج دودهای تولیدی، موجب بهبود تنفس و افزایش راندمان پیشرانه مورد نظر می‌شود.
به عبارت دیگر، اگر تمامی سیستم‌های کاهش دهنده صدا شامل رزوناتور و مافلر (دو نوع صدا خفه‌کن در سیستم اگزوز خودرو) و سیستم کاهش دهنده آلایندگی (کاتالیزور) را حذف کنیم و تا جای ممکن از طول سیستم اگزوز بکاهیم، به سادگی چند اسب بخار رایگان به پیشرانه دست نخورده خود خواهیم افزود. اما مشکل اصلی در مسیر اجرای چنین ارتقا فنی، غیر قانونی بودن آن است. بر اساس قوانین آلایندگی‌های صوتی و محیطی کشورهای مختلف، حذف سیستم‌های کاهنده صدا و مخصوصا سیستم کاهنده آلایندگی (یا همان کاتالیزور) یک تخلف بزرگ محسوب شده و با جریمه سنگین همراه خواهد بود. اما این موضوع در این حقیقت که حذف این سیستم‌ها بر توان نهایی پیشرانه و بهبود تنفس آن می‌افزاید، تغییری ایجاد نمی‌کند.
باور اشتباه در این زمینه مربوط به موضوع نیاز به داشتن فشار معکوس است که در خصوص پیشرانه‌های چهار زمانه صدق نمی‌کند. همچنین بسیاری از افراد معتقدند که حذف سیستم‌های کاهنده صدا و آلایندگی، کاهش دادن طول سیستم اگزوز یا استفاده از متریال خاص در سیستم اگزوز، نظیر استفاده از لوله‌های کرومی و لوله‌های دارای پوشش سرامیک، می‌تواند تاثیر شگرفی در توان نهایی پیشرانه مورد نظر داشته باشد. این باور هم درست است و هم غلط اما بیشتر بر تخیلی بودن این شیوه تفکر تاکید می‌کند.
کسب توان نهایی از یک پیشرانه، بیشتر در گرو توان ابتدایی آن پیشرانه است تا سیستم اگزوز آن.
به بیان ساده‌تر، یک پیشرانه استاندارد ۱۰۰ اسب بخاری با بهترین سیستم اگزوز و حذف همه موانع شاید در خوش بینانه‌ترین حالت ممکن نهایتا با ۱۱۵ اسب بخار خروجی نهایی همراه شود. این در حالی است که تاثیر یک سیستم اکزوز برتر در یک پیشرانه ۱۰۰۰ اسب بخاری، می‌تواند تا بیش از ۱۰۰ اسب بخار باشد. پس انتظار نداشته باشید که خودرو ۲۰۶ تیپ ۲ شما با یک تغییر نسبتا گران قیمت در سیستم اگزوز به پرواز درآید. پیشرانه ۱.۳ لیتری TU3 پژو ۲۰۶ تیپ ۲ با بهترین سیستم اگزوز شاید نهایتا با ۵ تا ۱۰ اسب بخار افزایش در توان، از ۷۵ به حدود ۸۵ اسب بخار توان خروجی نهایی برسد. آن هم توانی که از دیدگاه قانونی به دلیل داشتن صدای زیاد و حذف سیستم کاتالیزور، کاملا غیر قانونی است.
تهیه و تنظیم: تیم خودرو45
خیلی خیلی ممنون .لطف کردین.
سلام من یک سوال داشتم: آیا اگزوز تاثیری در سرعت ماشین دارد؟
بله نشتی اگزوز باعت کاهش کشش خودرو شود بخصوص از طرف موتور که اگزوز به موتور وصل میشه