اصرار خودروسازان مبنی بر تولید روز افزون خودروهای سگمنت کراس اوور بدون شک از شدت استقبال خریداران این کلاس نشات می‌گیرد. کلاسی که به واسطه برخی شباهت‌های صرفا ظاهری با شاسی بلندهای واقعی، نظیر ارتفاع بیشتر از خودورهای سواری، اما در ترکیب با ویژگی‌های فنی یک سواری شهری، مانند مصرف سوخت کم، توانسته‌اند دل بسیاری از مشتریان بازار جهانی را بربایند.
طبیعتا همه نیاز به یک شاسی بلند آفرودی دو دیفرانسیل همه‌جارو سنگین وزن و پرمصرف ندارند اما در عین حال بسیاری از افراد دوست دارند حس و حال سواری با یک خودرو به اصطلاح “شاسی بلند” را تجربه کنند. این دقیقا همان جایی است که کراس اوورها به میدان وارد می‌شوند تا در لباسی بشیه به شاسی بلند، لبخند رضایت را بر لبان رانندگان روزمره شهری نگهدارند.
بازار ایران هم مستثنی نبود و در ده سال گذشته این انواع و اقسام کراس اوورهای ساخت کشورهای مختلف (مخصوصا چین) بود که به کشور سرازیر شد. خوشبختانه پیش از وضع قانون منع واردات خودرو، تعداد قابل توجهی کراس اوور دوست داشتنی از چند برند معتبر به بازار ایران راه یافت تا بتوانیم امروز درمورد بازار دست دوم آن‌ها گفت و گو کنیم. کراس اوورهای کوچک شهری بازار ایران چند گزینه مناسب در آستین دارند که نیسان جوک و پژو 2008 دو نمونه از آن‌ها هستند.
نیسان جوک به عقیده شخص نگارنده، احتمالا زشت‌ترین شوخی نیسان درصنعت خودرو دو دهه گذشته تاریخ این برند است که برخلاف انتظار بازار جهانی با واکنشی بسیار خوب در بخش فروش مواجه شد. این خودرو که تقریبا از دیدگاه تمامی رسانه‌های تخصصی خودرویی رسمی جهان؛ لقب زشت‌ترین خودرو چند سال اخیر را به خود اختصاص داد، تنها به دلیل حس تمایز و جلب توجهی که با خود همراه دارد توانست استقال خوبی در بازار جهانی را تجربه کند. البته از حق نگذریم که قیمت اولیه آن در بازار جهانی هم بسیار رقابتی بود. نسل اول این خودرو در سال 2010 با کد شناسایی F15 به بازار بدشانس جهانی معرفی شد. این خودرو از سوی شرکت وارد کننده محصولات نیسان در ایران، یعنی جهان نوین آریا در کنار نیسان ایکس تریل به بازار ایران راه یافت. جوک در سال 2019 با نسل دوم با کد شناسایی F16 جایگزین شد که از دیدگاه طراحی تغییرات و بهبودهای فاحشی به خود دید.
پژو 2008 از جدیدترین اقدامات پژو در راستای کراس اوورسازی در بازار جدید پرفروغ جهانی بعد از سال 2010 بود. نسل اول 2008 در سال 2013 با کد شناسایی A94 روانه بازار جهانی شد و درست همانند جوک در سال 2019 نسل دوم آن با کد P24 به بازار راه یافت. نسل اول این خودرو که به لطف برجام به عنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه مشترک پژو-ایکو، تحت عنوان ایکاپ از سوی ایران خودرو مونتاژ شد؛ در حقیقت خودرو تولید داخل به حساب می‌آید. با این وجود حقیقت پذیرش 2008 به عنوان خودرویی از کلاس کراس اوور یا حتی چیزی شبیه به آن بسیار دشوار است چراکه این مدل در حقیقت جایگزین پژو 207 SW Outdoor بود که خود کراس اووری بَزَک شده برپایه نسخه استیشن پژو 207 بود. در نتیجه نه تنها از ظاهر بلکه باطن 2008 هم انتظار چندانی از کراس اوور بودن نمی‌رود. با این وجود استقبال خوب مشتریان ایرانی از 2008 از دو فاکتور نشات گرفت که اولی قیمت رقابتی (به هنگام عرضه ابتدایی) و دومی اعتبار برند فرانسوی پژو بود که طی دهه‌ها حضور در بازار کشور در ذهن خریداران ایرانی شکل گرفته بود.
طراحی: برتری پژو با چشمان بسته
وقتی بحث بررسی و نقد طراحی در مقایسه‌ای که یک سمت آن نیسان جوک قرار دارد؛ به میان می‌آید، بدون لحظه‌ای تردید می‌توان پیروز میدان از دیدگاه زیبایی را معرفی کرد. بسیاری از افراد برای توجیح ظاهر عجیب و غریب و زشت جوک آن را بانمک خطاب می‌کنند. اما این توجیح‌ها برای قانع کردن سلیقه جهانی کافی نیست. جوک خودرویی متمایز و جالب توجه است، اما به چه قیمتی؟ هرچند که نیسان با طراحی عجیب و غریب این محصول توانست نظر جامعه جهانی را از خودروهای تکراری دوران به سمت جوک جلب کند، اما نباید از یاد ببرید که نیسان جوک در بازه خودروهای اقتصادی ارزان قیمت 20 تا 30 هزار دلار خودرویی موفق بود. به این معنا که اگر کسی توان پرداخت رقمی بالاتر (30 تا 40 هزار دلار) را داشت بدون شک سراغ گزینه‌ای چون جوک نمی‌رفت.
توصیف ویژگی‌های طراحی جوک کمی دشوار است. این خودرو از هر زاویه و هر جهت غیرعادی و نامتناسب جلوه می‌کند. به طور کلی رویکرد افراد به جوک در دو دسته تنفر یا علاقه با ضرب و زور اندکی نمک نهفته در طراحی آن خلاصه می‌شود اما بدون شک زیبا نیست. جوک در زمره اولین خودروهایی قرار می‌گیرد که سیستم روشنایی اصلی خودر را درجایی پایین‌تر از محل استاندارد قرار داده است. به نوعی می‌توان گفت در خودرویی چون جوک، جای فیزیکی و محل قرارگیری مه‌شکن‌ها یا سیستم روشنای روز با سیستم روشنایی اصلی خودرو جابجا شده است. خوروهای دیگری نظیر سیتروئن کاکتوس و جیپ چروکی نیز این سبک طراحی را در همان دوران به کار گرفتند که به اندازه جوک نچسب جلوه می‌کند اما اختلاف آن‌ها با جوک جذابیت نسبی سایر اجزا بدنه است که جوک فاقد آن است.
جلوپنجره قطعه کرومی V شکلی را دربر دارد که نشان دهنده زبان طراحی نیسان با نام V-Motion یا حرکت V است. اما ابه راستی این سیاست طراحی در هیچ جایدیگر جوک دیده نمی‌شود. استفاده از خطوط افقی متعدد در دماغه خودرو کمی بر پیچیدگی نمای جلویی خودرو افزوده اما به زیبایی آن کمکی نکرده است. نمای جانبی جوک دو برجستگی بسیار بزرگ بر گلگیرهای جلو و عقب را به نمایش می‌گذار که به دلیل داشتن ابعادی قابل توجه، فصای اتاق را اندکی کوچک جلوه می‌دهد. این برجستگی‌ها به اندازه‌ای اغراق شده هستند که تایرهای استاندارد این خودرو زیر آن تناسبی غیرحرفه‌ای دارد. شاید جذاب‌ترین بخش نمای جانبی جوک همین گلگیرهای اغراق شده در کنار دستگیره‌های درهای عقب قرار گرفته بر ستون در باشند که به دلیل مخفی بودن، جوک را همانند کاس اووری سه در نشان می‌دهد. نمای عقب جوک با چراغ‌های اصلی تکمیل می‌شود که طراحی خود را از چراغ‌های عقب خانواده Z نیسان الهام گرفته‌اند و شاید زیباترین بخش قابل رویت در ظاهر جوک باشند. جوک به معنای کلمه عدم تناسبات هندسی در طراحی ظاهری یک خودرو را به نمایش می‌گذارد. باید خدا را سپاسگذار باشیم چراکه نسل دوم این خودرو دستخوش تغییرات اساسی طراحی و چهره‌ای به مراتب قابل تحمل‌تر شد.
بعد از انتقاد حسابی از ظاهر جوک به سراغ پژو 2008 می‌رویم که از دیدگاه طراحی ظاهری اگرچه به مراتب زیباتر از جوک است اما همانند برخی دیگر از برندهای جهانی نظیر تویوتا، رویه طراحی سنت شکن را پیش گرفته است. شاید به جرات بتوان گفت طراحی نمای خارجی 2008 نسل اول و سایر مدل‌های پژو در آن سال‌ها، اولین قدم‌های پژو برای انجام جهشی بزرگ در زبان طراحی باشد که سال 2018 اتفاق افتاد. در نتیجه 2008 که در سال 2013 روانه خط تولد شد با آنچه از پژو تا آن زمان در ذهن داشتیم تفاوت داشت.
با این حال هنوز هم می‌توان برخی المانهای مشترک و لو دهنده برند پژو را در ظاهر 2008 دید که موضوعی کاملا طبیعی است. دماغه خودرو هنوز الهام مستقیمی از طراحی هاچ‌بک‌های قدیمی پژو است و چراغ‌های جلو و عقب نیز المانهای پایه این برند در گذشته را به همراه دارند اما گرافیک چراغ‌های جلو به کمک یک فرو رفتگی و چراغ‌های عقب به کمک دو لبه قوس‌دار تلاش کردند چشمان بیننده را با زبان طراحی انقلابی پژو که از حدود سال 2018 به بازار ارئه شد، عادت دهند.
قیاس ابعاد دو رقیب نشان می‌دهد که نیسان جوک در طول به اندازه 26 میلی‌متر کوتاه‌تر، در عرض مادل 26 میلی‌متر پهن‌تر و در ارتفاع تنها 16 میلی‌تر بلندتر از 2008 است و این درحالی است که فاصله محورهای 2008 معادل 8 میلی‌متر از جوک کشیده‌تر است. نزدیکی ابعاد دو خودرو به این دلیل است که 2008 در مقایسه با یک هاچ‌بک 5 در پژو در گذشته؛ اندکی رشد داشته است و جوک نیز طاحی بسیار جمع و جوری دارد.
نمای داخلی: سادگی جوک یا آینده‌نگری پژو
باید اعتراف کرد که ورود به فضای کابین هر دو خودرو برای اولین بار کمی غافلگیر کننده خواهد بود چراکه فضای داخلی تنگ‌تر و بسته‌تر از آن است که از خودروهای کراس اوور انتظار می‌رود. البته باید به خود یادآوردی کنید که با کراس اوورهای سگمنت ساب‌کامپکت یا بسیار کوچک شهری مواجه هستید که احتمالا از دیدگاه فضا بیشتر به خودروهای هاچ بک شباهت دارند، در نتیجه سطح توقعات خود را پایین نگهدارید.
نمای داخلی نیسان جوک همانطور که از یک خودرو ژاپنی کاملا اقتصادی انتظار می‌رود، فاقد هرگونه هیجان و پیچیدگی است. استفاده گسترده از پلاستیک در فضای جوک کمی در ذوق می‌زند. بخش میانی داشبرد که در بر گیرنده دریچه‌‌های سیستم تهویه طبوع، ادوات کنترل یسیستم تهویه مطبوع و مولتی‌مدیا است با تریم پلاستیکی مشکی پیانویی پوشیده شده است تا کمی از کسالت کابین بکاهد. فرمان سه شاخه این خودرو طراحی قابل قبولی و متمایزی دارد و نشانگرهای دایره‌ای پشت آن با طراحی مشابه به خانواده سری Z نیسان که با یک بخش مجزا در بالا به عنوان سایبان حفاظت شده است؛ کمی بر جلوه اسپرت نمای داخلی جوک می‌افزاید. برخی از نمونه جوک‌های عرضه شده در بازار ایران در بخش رودری‌ها و کنسول میانی با تریم رنگ قرمز یا زرد پوشیده شده‌اند که بدون شک جلو بصری بهتری در برابر تریم تمام مشکی به همراه دارند.
طراحی فضای داخلی 2008 اما روایت متفاوتی را بیان می‌کند. با این که پژو هم همانند نیسان برندی اقتصادی در میان خودروسازان اروپایی به حساب می‌آید، با وجود عرضه در سال 2013 (3 سال دیرتر از جوک) همچنان از طراحی داخلی جذاب‌تری بهره‌مند است. طراحی داشبرد به صورت طبقه‌ای با برجستگی و فرورفتگی‌هایی که جلوه‌ای سه بعدی به آن می‌دهد؛ با متریال متفاوت از جمله پلاستیک، تریم مشکی پیانویی و طرحی مانند بافت فیبرکربن تزئین شده است که به مراتب بر پیچیدگی طراحی آن افزوده و چشمان بیننده را بیشتر با خود درگیر می‌کند.
فرمان سه شاخه با تریم براق در بخش پایین و طرحی که با دایره کامل اندکی فاصله دارد؛ در کنار مجموعه نشانگرهای نسبتا کوچک با نورپردازی سفیدرنگ قرار گرفته در عمق داشبرد جله بصری بسیار متمایز و زیبایی را از برند پژوبه نمایش می‌گذارد. خوشبختانه استفاده از متریال متفاوت و طراحی نسبتا پیچیده بر رودری‌ها نیز ادامه یافته است که جای خرسندی دارد.
همانطور که بیان شد فضای نشیمن این دو رقیب مخصوصا در بخش عقب بسیار محدود است و شاید برای جای دادن سه سرنشین بالغ در سفرهای بلند مدت میان شهری کمی خسته کننده باشد. با این حال پژو 2008 فضای صندوق بار استاندارد معادل با 410 لیتر در اختیار سرنشینان قرار می‌دهد در حالی که این رقم در جوک تنها برابر با 300 لیتر است. در صورتی که صندلی‌های عقب خودرو خوابانده شوند این فضا در 2008 به رقم قابل احترام 1400 لیتر خواهد رسید اما جوک بیش از 1020 لیتر فضا در اختیار سرنشینان قرار نخواهد داد. باید اعتراف کرد که ترکیب بندی نمای خارجی و طراحی نمای داخلی جوک به آن اندازه که باید بهینه طراحی نشده است.
مشخصات فنی: نزدیک اما دور
جوک در سه تریم متفاوت اسکای‌پک، پلاتینیوم و اسپرت به بازار ایران عرضه شد که تمایز دو تریم اول در سطح آپشن‌های ارائه شده در آن‌ها است اما نمونه اسپرت از سیستم انتقال نیرو متفاوتی بهره می‌برد. دو تریم اول جوک به پیشرانه‌های 4 سیلندر 1.6 لیتری 117 اسب بخاری 160 نیوتون.متری و گیربکس ضریب متغیر (CVT) اتوماتیک با ساختار متحرک جلو مجهز شده است. اما نسخه اسپرت از پیشرانه 4 سیلندر 1.62 لیتری توربوچارجر بهره می‌گیرد که قادر به تولید 190 اسب بخار و 240 نیوتون.متر گشتاور است. این پیشرانه در تریم اسپرت به سیستم انتقال نیرو دو دیفرانسیل 3 حالت مجهز است اما همچنان از همان گیربکس اتوماتیک CVT X-Tronic مشترک با خانواده رنو نیسان و دو تریم اول بهره می‌گیرد که برای این جوک 1370 کیلوگرمی؛ شتاب 0 تا 100 کیلومتر بر ساعت 8.5 ثانیه‌ای و مصرف سوخت متوسط 6.5 لیتر در هر صد کیلومتر به ارمغان می‌آورد. بدون شک این ستاپ در برابر 2008 گزینه معقول تری برای مقایسه است.
2008 در مقابل تنها در یک تریم عرضه شد که پیشرانه 1.6 لیتری 4 سیلندر توربوچارجر به قدرت 163 اسب بخار و 240 نیوتون متر را با خود به همراه دارد. این پیشرانه از دیدگاه گشتاور با جوک اسپرت یکسان است اما در قدرت تولیدی پایین‌تر از آن قرار می‌گیرد. با این حال تجهیز این پیشرانه به گیربکس سنتی‌تر 6 سرعت اتوماتیک و ساختار دیفرانسیل جلو که باعث وزن کمتر 1280 کیلوگرمی 2008 شده است می‌تواند آن را در زمان بهتر 8.2 ثانیه به تندی 100 کیلومتر بر ساعت برساند در حالی که مصرف سوخت متوسط آن کاملا با جوک برابر است.
سخن نهایی
تمایز میان جوک اسپرت و 2008 بسیار جزئی است. اما جوک اسپرت با داشتن سیستم دو دیفرانسیل؛ پایداری بسیار بهتری را در مسیرهای لغزنده با خود به همراه دارد. اما از آنجایی که هیچ یکی از این دو گزینه توان تردد در مسیرهای بیراهه را ندارند و تنها برای مسیرهای آسفالت شهری طراحی شده‌اند، نمی‌توان از سیستم متحرک جلو 2008 ایراد چندانی گرفت. اختلاف قیمت نهایی میان جوک اسپرت به عنوان خودرو وارداتی ژاپنی و 2008 تولید داخل می‌تواند به عنوان مهم‌ترین فاکتور در انتخاب مالک در بازار دست دوم عمل کند.
نویسنده: شهاب انیسی
