اکتان بنزین را می‌توان یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های سوخت مصرفی خودروها دانست، به نحوی که هر چقدر اکتان بنزین بالاتر باشد، کیفیت آن نیز بیشتر و قیمتش گران‌تر محاسبه می‌شود. بنزین با اکتان مناسب برای حفظ سلامت موتور و جلوگیری از ایراداتی مثل ناک زدن و احتراق زودرس کاملا حیاتی است و اگر درون موتور خودرو به ویژه پیشرانه‌های با ضریب تراکم بالا، از سوخت با اکتان پایین‌تر استفاده شود، احتمال خرابی موتور، شکستن پیستون، یاتاقان زدن و… وجود خواهد داشت.
مکمل بنزین چیست؟
مکمل بنزین نوعی افزودنی شیمیایی است که به بنزین اضافه می‌شود تا به بهبود عملکرد موتور و افزایش عمر مفید آن کمک کند. مکمل‌های بنزین انواع مختلفی دارند و هر کدام برای انجام وظیفه‌ای خاص طراحی شده‌اند.
برخی از مزایای استفاده از مکمل بنزین شامل مواردی مثل افزایش عدد اکتان و بهبود احتراق پیشرانه، کاهش مصرف سوخت به واسطه تمیز کردن سیستم سوخت و انژکتورها، افزایش قدرت و شتاب با کاهش اصطکاک قطعات موتور، کاهش آلایندگی و جلوگیری از رسوب‌گذاری در انژکتورها و سطوح داخلی موتور می‌شود.
اکتان بنزین چیست؟
اکتان بنزین یا به عبارتی عدد اکتان، معیاری برای سنجش مقاومت بنزین در برابر پدیده مخرب ناک یا ضربه در موتور خودرو است. این عدد نشان می‌دهد که بنزین تا چه حد در برابر گرما و تراکم بالا در موتور، بدون جرقه و به‌صورت خودبه‌خود مشتعل می‌شود.
عدد اکتان با توجه به دو نوع سوخت زیر اندازه‌گیری می‌شود:
عدد اکتان ۱۰۰: به ایزو اکتان (سوختی با مقاومت احتراق بالا در برابر تراکم) اختصاص دارد.
عدد اکتان صفر: به نرمال هپتان (سوختی با مقاومت احتراق پایین در برابر ضربه) تعلق دارد.
به‌عنوان مثال اگر بنزینی دارای اکتان ۹۳ باشد، یعنی مخلوطی از ۹۳ درصد ایزواکتان به‌اضافه ۷ درصد نرمال هپتان است.
تاثیر اکتان بنزین بر عملکرد خودرو
اکتان بنزین به‌طور مستقیم بر عملکرد موتور از چند جنبه شامل احتراق، توان و آلایندگی خودرو، تاثیر می‌گذارد. به‌طور کلی، اگر اکتان بنزین بالا باشد، احتراقِ کامل‌تر و آرام‌تر، افزایش راندمان موتور و کاهش آلایندگی رخ خواهد داد. اما اکتان پایین باعث احتراق ناقص، افزایش دمای موتور، افزایش ناک، رسوب کربن، آلایندگی بیشتر و کاهش شتاب و توان خودرو خواهد شد.
تاثیر منفی عدد اکتان بنزین پایین در موتور
اگر عدد اکتان بنزین مورد استفاده در موتور خودرو از میزان توصیه‌شده توسط شرکت سازنده موتور پایین‌تر باشد، آن وقت ایراداتی مثل ناک زدن، لرزش موتور، رسوب‌گذاری، کاهش توان و خرابی رینگ و پیستون و یاتاقان‌ها رخ خواهد داد. به‌طور کلی اگر بنزین استاندارد در دسترس نباشد، موتور خودرو خیلی زودتر از حد معمول به پایان عمر خود می‌رسد و خرج زیادی جهت تعمیر روی دست مالک می‌گذارد.
تاثیر عدد اکتان در جلوگیری از ناک زدن موتور
هر چقدر عدد اکتان بنزین بالاتر باشد، در برابر تراکم و گرما مقاوم‌تر می‌شود و دچار احتراق زودرس نمی‌شود. زمانی که سوخت با پدیده احتراق زودرس همراه نشود، دیگر موتور خودرو ناک نخواهد زد و ایراداتی مثل ساییدگی پیستون و سیلندر یا شکستگی رینگ و پیستون نیز در اثر آن رخ نخواهد داد.
روش های اندازه گیری عدد اکتان
عدد اکتان، معیاری برای سنجش مقاومت بنزین یا دیگر سوخت‌ها در برابر گرما، فشار و شروع احتراق خودبخود (بدون جرقه) است. برای اندازه‌گیری عدد اکتان، روش‌های مختلفی وجود دارد که به شرح زیر هستند:
روش تحقیقاتی (RON)
مخفف: Research Octane Number
شرح روش: در این روش، بنزین مورد آزمایش با مخلوط‌های مختلفی از ایزو-اکتان و هپتان مقایسه می‌شود.
شرایط آزمایش: موتور تک سیلندر CFR با دور موتور ۹۰۰ دور در دقیقه و نسبت تراکم ۶:۱
محاسبه عدد اکتان: درصدی از ایزو-اکتان در مخلوط که از نظر مقاومت به ضربه (کوبش) با بنزین مورد آزمایش برابر باشد، عدد اکتان بنزین را نشان می‌دهد.
روش موتور (MON)
مخفف: Motor Octane Number
شرح روش: مشابه روش تحقیقاتی است، با این تفاوت که دور موتور ۱۸۰۰ دور در دقیقه و نسبت تراکم ۸:۱ و دمای ورودی هوا به موتور ۷۱ درجه سانتی‌گراد است.
شاخص ضد کوبش (AKI)
مخفف: Anti-Knock Index
محاسبه عدد اکتان: میانگین عدد اکتان RON و MON
کاربرد: عدد اکتان درج‌شده روی پمپ‌های بنزین، شاخص ضد کوبش یا AKI است.
روش طیف‌سنجی فروسرخ نزدیک
شرح روش: این روش جدیدتر، بر پایه اندازه‌گیری جذب نور در طول موج‌های خاص توسط مولکول‌های هیدروکربن موجود در بنزین است. این روش غیر مخرب است و نیاز به نمونه‌های استاندارد ندارد و سریع و دقیق انجام می‌شود.
روش کروماتوگرافی گازی
در این روش، اجزای بنزین به‌طور جداگانه جداسازی و شناسایی می‌شوند.
استفاده از بنزین معمولی در خودروهای جدید و اسپرت
هر خودرویی نیاز به بنزین استاندارد با عدد اکتان مشخص‌شده در دفترچه راهنما دارد. اگر سازنده توصیه کرده که بنزین با اکتان معمولی ۸۷ به موتور آسیب نمی‌رساند، پس می‌توان از آن استفاده کرد. اما معمولا اکثر خودروهای جدید مجهز به موتورهای توربوشارژ و با ضریب تراکم بالا نیاز به بنزین با اکتان حداقل ۹۳ یا ۹۵ دارند. بنابراین نمی‌توان در موتورهای جدید به‌ویژه موتورهای توربو از بنزین معمولی استفاده کرد؛ چرا که موتور دچار ناک زدن می‌شود و بعد از مدتی، ایرادات زیادی در پیستون‌ها، رینگ‌ها و یاتاقان‌های آن به وجود می‌آید.
استفاده از بنزین سوپر در خودروهای معمولی
برای آنکه متوجه شوید ماشین شما با چه نوع بنزینی سازگار است، باید به دستورات شرکت سازنده در دفترچه راهنما توجه کنید. بسیاری از اوقات نوع بنزین استاندارد برای ماشین، پشت درب باک خودرو نیز به‌صورت لیبل نمایش داده شده است. بنابراین اگر شرکت سازنده توصیه کرده که موتور خودرو شما با حداقل اکتان ۸۷ سازگار است، میتوانید از بنزین معمولی استفاده کنید. اما این رقم حداقل استاندارد لازم برای سوخت خودرو شماست و می‌توان از اکتان‌های بالاتر هم استفاده کرد. به‌طور کلی باید همواره از سوخت‌های مطابق با استانداردهای شرکت سازنده خودرو استفاده کرد تا موتور دچار ایراد نشود.
افزایش کیفیت بنزین با اکتان بوستر
اگر خودرو شما نیازمند سوخت با حداقل اکتان ۹۳ یا ۹۵ است، می‌توان از مکمل‌های اکتان بوستر برای ارتقای درجه کیفیت احتراق خودرو و افزایش اکتان آن استفاده کرد. البته مراقب باشید که اکتان بوستر مورد استفاده کاملا اورجینال باشد و به شیوه صحیح درون خودرو مورد استفاده قرار بگیرد.
مزایای اکتان بوستر
مزایای استفاده از اکتان بوستر به شرح زیر است.
- افزایش قدرت و راندمان موتور: اکتان بوستر با افزایش عدد اکتان بنزین، از پدیده کوبش (احتراق نامنظم و زودرس) جلوگیری می‌کند. این امر به نوبه خود، باعث افزایش قدرت و راندمان موتور می‌شود.
- کاهش مصرف سوخت: با احتراق کامل‌تر بنزین، مصرف سوخت نیز کاهش می‌یابد.
- کاهش آلایندگی: احتراق کامل‌تر بنزین، آلاینده‌های خروجی از اگزوز را نیز کاهش می‌دهد.
- تمیز کردن سیستم سوخت‌رسانی: برخی از اکتان بوسترها، خاصیت تمیزکنندگی نیز دارند و می‌توانند رسوبات موجود در سیستم سوخت‌رسانی را از بین ببرند.
- افزایش عمر موتور: استفاده از اکتان بوستر با جلوگیری از کوبش و احتراق نامنظم، به افزایش عمر موتور کمک می‌کند.
- بهبود شتاب و عملکرد خودرو: با افزایش قدرت و راندمان موتور، شتاب و عملکرد خودرو نیز بهبود می‌یابد.
- جلوگیری از پدیده ناک (ضربه): ناک به دلیل احتراق نامناسب و زودرس سوخت در موتور اتفاق می‌افتد. اکتان بوستر با افزایش عدد اکتان، از ناک جلوگیری می‌کند.
- افزایش عمر شمع‌ها: با احتراق کامل‌تر، عمر شمع‌ها نیز افزایش می‌یابد.
- روان‌تر کار کردن موتور: با تمیز شدن سیستم سوخت‌رسانی و احتراق کامل‌تر، موتور روان‌تر کار می‌کند.
- کاهش صدای موتور: با احتراق کامل‌تر و کاهش ضربه، صدای موتور نیز کاهش می‌یابد.
معایب اکتان بنزین
استفاده طولانی از اکتان بوستر، علی‌رغم مزایایی که در کوتاه‌مدت دارد، می‌تواند به موتور خودرو آسیب برساند. دلایل این امر عبارتند از:
- افزایش دمای موتور: اکتان بوستر، به‌خصوص اکتان بوسترهای بر پایه سرب، می‌تواند دمای احتراق را افزایش دهد. این امر به مرور زمان، به قطعات موتور مانند پیستون‌ها، سوپاپ‌ها و محفظه احتراق آسیب می‌رساند.
- ایجاد رسوبات: برخی از اکتان بوسترها، به‌خصوص اکتان بوسترهای بر پایه فلزات، می‌توانند در سیستم سوخت‌رسانی و موتور رسوب ایجاد کنند. این رسوبات می‌توانند باعث انسداد مجاری سوخت، کاهش راندمان موتور و آسیب به قطعات موتور شوند.
- خوردگی قطعات موتور: برخی از اکتان بوسترها، به‌خصوص اکتان بوسترهای بر پایه مواد شیمیایی خورنده، می‌توانند به قطعات موتور مانند سیلندرها، پیستون‌ها و سوپاپ‌ها آسیب برسانند.
- کاهش عمر روغن موتور: اکتان بوستر می‌تواند با روغن موتور ترکیب شود و خاصیت آن را تغییر دهد. این امر می‌تواند به کاهش عمر روغن موتور و آسیب به قطعات موتور منجر شود.
- عدم تطابق با موتور: استفاده از اکتان بوستر در موتورهایی که برای استفاده از آن طراحی نشده‌اند، می‌تواند به موتور آسیب برساند.
- مشکلات سنسور اکسیژن: اکتان بوستر می‌تواند عملکرد سنسور اکسیژن را مختل کند و به تنظیم نامناسب مخلوط هوا و سوخت و در نتیجه، احتراق نامناسب و آسیب به موتور منجر شود.
- افزایش آلایندگی: استفاده از اکتان بوستر می‌تواند آلایندگی‌های خروجی از اگزوز را افزایش دهد.
چند نکته در استفاده از اکتان بنزین
برای استفاده از اکتان بوستر در خودرو باید به نکات زیر توجه کرد.
- از اکتان بوسترهای باکیفیت، اورجینال و معتبر استفاده کنید.
- حتما از اکتان بوسترهای متناسب با نوع موتور ماشین استفاده کنید.
- تا حد امکان از اکتان بوسترهایی که بر پایه سرب هستند، استفاده نکنید.
- از مقدار اکتان بوستر توصیه‌شده توسط سازنده استفاده کنید.
- دفعات استفاده از اکتان بوستر را به حداقل برسانید. چراکه استفاده بیش از حد از اکتان بوستر می‌تواند به موتور آسیب برساند.
- فقط در مواقعی که به بنزین با اکتان بالاتر دسترسی ندارید، از اکتان بوستر استفاده کنید.
- به‌طور دائم از اکتان بوستر استفاده نکنید.
- قبل از استفاده، حتما دستورالعمل‌های روی قوطی اکتان بوستر را مطالعه کنید.
- اکتان بوستر را درون باک بنزین بریزید و سپس بنزین بزنید.
- از اکتان بوستر در موتورهایی که برای استفاده از آن طراحی نشده‌اند، استفاده نکنید.
- استفاده از اکتان بوستر می‌تواند عمر سنسور اکسیژن را کاهش دهد.
- استفاده از اکتان بوستر می‌تواند آلایندگی‌های خروجی از اگزوز را افزایش دهد.
- قبل از استفاده از اکتان بوستر، دفترچه راهنمای خودرو خود را مطالعه کنید.
- در صورت عدم اطمینان از نوع یا مقدار اکتان بوستر مناسب، با یک مکانیک مشورت کنید.
- استفاده از اکتان بوستر به عنوان یک راه حل موقتی در مواقعی که به بنزین با اکتان بالاتر نیاز دارید، ایرادی ندارد.
- اما استفاده طولانی از اکتان بوستر، به‌خصوص اکتان بوسترهای بی‌کیفیت و نامعتبر، می‌تواند به موتور خودرو شما آسیب برساند.
نکات مهم در هنگام خرید اکتان بنزین
حتما از فروشگاه‌های معتبر مکمل سوخت تهیه کنید. دقت کنید که ویژگی‌های اکتان بوستر خریداری‌شده با توصیه‌های شرکت سازنده خودرو مطابقت داشته باشد.
تشخیص کیفیت اکتان بوستر از بوی آن
معمولا گفته می‌شود که بوی اکتان بوستر باکیفیت چیزی شبیه به بوی حشره‌کش است و نباید بوی تینر بدهد. البته این معیار نمیتواند به تنهایی کیفیت یک مکمل سوخت را تعیین کند و باید سایر موارد مانند اصالت کالا، اصالت برند و مواردی از این نظر نیز مورد بررسی قرار گیرد.
نتیجه گیری
اکتان بنزین خودرو باید در حدی باشد که ناک زدن موتور به حداقل برسد. بنابراین باید حتما از سوخت با درجه اکتان مناسب هر خودرو استفاده کرد. ماشین‌های توربوشارژ نیاز به بنزین سوپر با اکتان بالای ۹۳ یا ۹۵ دارند که معمولاً در کشور ما به سختی یافت می‌شود. بنابراین بهتر است در کنار استفاده از بنزین معمولی برای موتور توربوشارژ حتماً از مکمل بنزین مناسب هم استفاده شود. البته این مکمل اکتان در طولانی مدت می‌تواند برای موتور ضرر داشته باشد اما در شرایطی که سوخت با کیفیت در دسترس نباشد، بهتر است که از مکمل اکتان بوستر استفاده شود تا عمر مفید خودرو کم نشود. جهت کاهش یا رفع ناک هم باید حتما شمع خودرو به موقع تعویض شود. در غیر این صورت استفاده از انواع سوخت خودرو هم نمیتواند مشکل ریپ و ناک را برطرف کند.
سوالات متداول
عدد اکتان بنزین سوپر چند است؟
اکتان بنزین سوپر ۹۵ است.
در خودروهای جدید و توربو از چه اکتان بنزینی باید استفاده کنیم؟
در خودروهای توربوشارژ و جدید باید از بنزین سوپر با اکتان ۹۵ استفاده کرد.
چه زمانی باید از مکمل اکتان بنزین استفاده کنیم؟
فقط هنگامی که به بنزین با اکتان بالا دسترسی نداریم، می‌توانیم از مکمل سوخت استفاده کنیم.
نویسنده حسین باباپور
اکتان را باید در زمان حداقل بنزین ، در باک تخلیه کرده و سپس باک را پر گرد تا از مخلوط شدن بنزین و اکتان مطمئن شد .
اکتان را باید زمانی درباک خودرو ریخت که قصد سفر طولانی داشته باشید و از مصرف آن اطمینان حاصل کرد چراکه ماندن مخلوط بنزین و اکتان در باک خودرو باعث رسوب گذاری در سیستم سوخت رسانی و موتور شده ، در طولانی مدت ضرر آن از سودش بالاتر خواهد رفت .
حتماً به توضیحات کارخانه ی تولیدکننده ی اکتان مانند اینکه برای چند لیتر قابل استفاده است بر روی بسته توجه کرده تا از مشکلات جانبی پیشگیری کرد.
امیدوارم هیچ وقت درگیر مشکلات جانبی ناخواسته نشویید.❤❤❤