انواع خودروهای برقی ایرانی

داستان خودروهای برقی ایرانی از سال ۱۳۸۱ شروع شد. از آن زمان تاکنون شرکت‌های خصوصی و دولتی ایرانی نمونه‌های اولیه و آزمایشی مختلفی از خودرو برقی تولید کرده‌اند، اما به دلیل ضعف دانش فنی و همین طور نبود زیرساخت‌ها امکان تولید انبوه و فروش تجاری آنها فراهم نبوده است. اما با آزادسازی واردات خودرو از سال ۱۴۰۱ و افزایش مصرف بنزین، دولت به این فکر افتاده تا تولید و عرضه خودروهای برقی ایرانی را به صورت جدی‌تر اجرا کند. هر چند کاهش مصرف بنزین یکی از مزایای استفاده از ماشین‌های برقی است، اما تامین نیروی الکتریسیته مورد نیاز و احداث ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی به صورت گسترده، یکی از چالش‌هایی است که پیش روی صنعت خودرو ایران قرار دارد.

سه دهه با خودرو برقی ایرانی

خودروهای برقی ایرانی سابقه‌ای ۲۰ ساله دارند. اولین ماشین الکتریکی که توسط ایرانی‌ها تولید شد، آریانا نام داشت. بعد از آن خودروهای برقی ایرانی دیگر در مراکز تحقیقاتی دانشگاهی و همچنین توسط شرکت‌های خصوصی ساخته شد. این خودروها با استفاده از ماشین‌های بنزینی تولید شدند و از نظر ظاهری شباهت زیادی به مدل‌های احتراقی دارند. تارا EV و جک J4 برقی جدیدترین ماشین‌های الکتریکی ایرانی محسوب می‌شوند که توسط خودروسازان داخلی معرفی شده‌اند.

اگرچه تولید انبوه و فروش تجاری خودروهای برقی در سراسر جهان چند سالی است که آغاز شده و تا سال ۲۰۳۵ همه ظرفیت خودروسازان اروپایی و آمریکایی به این نوع ماشین‌ها اختصاص خواهد یافت. اما خودروهای برقی ایرانی هنوز در مرحله تحقیق و توسعه و آزمایش قرار دارند و به دلیل ضعف دانش فنی و نبود زیرساخت‌های لازم، هنوز مشخص نیست که خریداران ایرانی چه زمانی می‌توانند در خیابان‌ها و جاده‌های کشور پشت فرمان ماشین‌های الکتریکی ملی بنشینند و آنها را در ایستگاه‌های مخصوص شارژ کنند.

در ادامه با انواع خودرو برقی ایرانی آشنا می‌شویم.

آریانا ۷۹۲، سال ۱۳۸۱

آریانا ۷۹۲ را باید قدیمی‌ترین و جنجالی‌ترین خودرو برقی ایرانی دانست. خودرویی که هیچ‌یک از مشخصات فنی مورد ادعای طراح و سازنده آن به اثبات و تایید رسمی نرسید و سازنده‌اش سال‌ها بعد مورد پیگیرد قانونی قرار گرفت. جمشید آرین سازنده آریانا ۷۹۲ مدعی بود این خودرو می‌تواند تنها در ۸.۸ ثانیه از حالت سکون به سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت برسد و باتری‌هایش در مدت ۶ تا ۸ ساعت به‌طور کامل شارژ می‌شوند! ارقامی که حتی برای یک خودرو برقی امروزی نیز قابل توجه است.

قاصدک نصیر، سال ۱۳۸۸

قاصدک نصیر توسط جمعی از نخبگان دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی در ایران طراحی و ساخته شد. این خودرو در سال ۱۳۸۸ رونمایی شد و در معرض دید عموم قرار گرفت. قاصدک نصیر از قطعاتی مشترک با تیبا و پراید سود می‌برد و می‌توانست با یک بار شارژ باتری، مسافت ۹۰ کیلومتری را طی کند. حداکثر سرعت این خودرو نیز برابر با همین رقم بود. این هاچبک کوچک دارای سیستم مهار انرژی خورشیدی بود که با یک صفحه فتوولتائیک روی سقف، برق مورد نیاز برای تجهیزات داخل کابین را تامین می‌کرد.

مینور، سال ۱۳۹۰

خودرو برقی مینور محصول شرکت خودروسازان جنوب را که در دو مدل هاردتاپ و سافت‌تاپ تولید می‌شد، باید یکی از نخستین خودروهای الکتریکی داخلی دانست. بهره‌گیری سازنده از ورق فلزی نازک و سپرهای پلاستیکی، وزن خودرو را کاهش می‌داد، در مقابل ایمنی آن را نیز با اما و اگرهایی مواجه کرده بود. مینور به‌عنوان خودرویی دونفره از ۶ باتری ۱۲ ولتی سود می‌برد. قیمت نسخه مجهز به باتری‌های اسیدی این خودرو در زمان معرفی ۶۰۰ و قیمت مدل لیتیومی آن ۹۰۰ دلار اعلام شده بود. پیشرانه برقی مینور ۱۰ اسب‌ بخار قدرت داشت و بیشینه سرعتش نیز ۴۰ کیلومتر بر ساعت بود.

کوادرا Q1، سال ۱۳۹۳

طراحی و ساخت کوادرا Q1 توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین انجام شد. خودرویی کوچک و دونفره با وزن ۴۰۰ کیلوگرم که براساس نوع باتری می‌توانست پیمایشی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتر را به ثبت برساند. مدت‌زمان شارژ کامل باتری‌های Q1 نیز ۳ ساعت اعلام شده بود. در زمان معرفی ادعا می‌شد کوادرا Q1 در صورت تولید انبوه می‌تواند ۴۵۰۰ دلار قیمت داشته باشد. این کوآدروسایکل یا موتورسیکلت چهارچرخ نسخه اولیه یوز به حساب می‌آید.

البرز EV، سال ۱۳۹۳

البرز EV را باید نخستین پراید برقی ایرانی دانست. خودرویی که به همت دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج بازطراحی شده بود. طراحان این خودرو جعبه‌دنده، پلوس، صفحه‌کلاچ و حتی ترمزهای استاندارد پراید را در راستای کاهش هزینه تولید حفظ کرده بودند. موتور برقی البرز نیز توانی معادل ۵۳ اسب‌ بخار فراهم می‌کرد. منبع تغذیه این خودرو ۱۴ باتری اسیدی ۱۲ ولتی بودند که درون صندوق ‌عقب قرار می‌گرفتند و شارژ کامل آنها به ۲ ساعت زمان نیاز داشت. پیمایش البرز برقی، ۸۰ تا ۱۰۰ کیلومتر اعلام شده بود.

یوز، سال ۱۳۹۵

یوز پاراکس موتورز یک خودروی برقی چهار چرخ است که طراحی آن از رنو توییزی برگرفته شده و با ظرفیت ۲ نفر دارای یک موتور الکتریکی ۱۷.۴۲ اسب بخاری است. باتری‌ لیتیوم یون این خودرو در ۳.۵ ساعت شارژ می‌شود و با هر بار شارژ می‌توان تا ۸۰ کیلومتر رانندگی کرد. سرعت نهایی این خودرو نیز ۸۰ کیلومتر بر ساعت است.

ساینا برقی، سال ۱۳۹۶

نسخه برقی ساینا با هدف کاهش آلودگی هوا و افزایش راندمان انرژی توسط شرکت سایپا طراحی و ساخته شد. این خودرو در سال ۱۳۹۶ معرفی شد و قرار بود در بازار عرضه شود. اما به دلایل مختلف، از جمله تحریم‌های اقتصادی و کمبود قطعات، سایپا نتوانست آن را وارد فاز تولید انبوه کند.

موتور ساینا برقی ۹۰ اسب بخار قدرت دارد و باتری ۲۸ کیلووات ساعت آن می‌تواند تا ۲۰۰ کیلومتر مسافت دوام بیاورد. این رقم برای استفاده شهری مناسب است، اما برای سفرهای برون‌شهری کافی به‌نظر نمی‌رسد، آن هم در شرایطی که هنوز خبری از ایستگاه‌های شارژ بین‌راهی نیست.

طبق اطلاعات موجود باتری ساینا برقی با ۴ ساعت شارژ کامل می‌شود و امکان استفاده از شارژ سریع نیز وجود دارد که در ۴۰ دقیقه باتری را به میزان قابل قبولی می‌رساند. این خودرو در ۱۲ ثانیه از حالت سکون به سرعت ۱۰۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد که رقم نسبتا مناسبی است. اما حداکثر سرعت ساینای برقی تعریفی ندارد و نمی‌توان با سرعتی بیشتر از ۱۳۰ کیلومتر در ساعت با آن رانندگی کرد.

یاس، سال ۱۳۹۷

یاس خودروی الکتریکی شهری دانشگاه علم و صنعت است که در اسفند ۱۳۹۷ رونمایی شد. این خودرو دو نفره، ابعاد کوچکی دارد و مناسب رانندگی در شهر است. سرعت این خودرو ۴۵ کیلومتر بر ساعت است و برد حرکتی آن به ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد. خودرو یاس سازه‌ای از جنس کامپوزیت دارد. ابعاد این مدل برقی بسیار جمع‌وجور است و سه دستگاه از آن در فضای پارک یک خودرو جا می‌شود. خودروی برقی یاس قرار بود با دو نوع باتری لیتیوم یون و سرب اسید تولید شود، اما مثل اکثر خودروهای حاضر در این لیست نتوانست به موفقیت دست پیدا کند.

دنا پلاس هیبرید، سال ۱۳۹۶

دنا پلاس دو نیرو یا دنا پلاس هیبرید در سال ۱۳۹۸ معرفی شد. این خودرو یک مدل هیبریدی شارژی است که قابلیت استفاده از دو منبع انرژی بنزین و برق را دارد. باتری‌ دنا پلاس هیبرید با اتصال به شبکه برق شهری قابل شارژ است.

دنا پلاس هیبرید استاندارد یورو ۵ را پاس می‌کند. این خودرو دارای موتور بنزینی یک لیتری ۳ سیلندر است که حدود ۷۰ اسب بخار قدرت دارد. این موتور بنزینی عملکردی شبیه به یک ژنراتور دارد و انرژی الکتریکی را برای موتور برقی تامین می‌کند.

دنا پلاس دو نیرو از یک موتور الکتریکی ۱۲۲ اسب بخاری با گشتاور ۲۲۰ نیوتن.متر بهره می‌برد. نیروی این موتور از طریق یک جعبه دنده تک سرعته به چرخ‌های جلو ارسال می‌شود. این خودرو می‌تواند در کمتر از ۹ ثانیه از صفر به ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت برسد.

باتری دنا پلاس دو نیرو‌ لیتیومی است و ۱۴ کیلووات ساعت ظرفیت دارد. با شارژ سریع، باتری این خودرو در کمتر از نیم ساعت تا ۸۰ درصد شارژ می‌شود. برای شارژ کامل باتری با برق استاندارد شهری نیز حدود ۴ ساعت زمان لازم است. در صورت شارژ کامل باتری و بدون استفاده از موتور بنزینی، این خودروی ملی می‌تواند ۶۷ تا ۷۰ کیلومتر را طی کند. اما اگر باک دنا پلاس هیبرید پر باشد و باتری نیز دارای شارژ ۱۰۰ درصدی باشد، مسافت قابل پیمایش این خودرو به بیش از ۹۰۰ کیلومتر می‌رسد.

رانا برقی، سال ۱۳۹۸

رانا برقی از یک پیشرانه الکتریکی ۱۲۰ اسب بخاری با گشتاور ۲۲۰ نیوتن‌متر بهره می‌برد. حداکثر سرعت ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت و شتاب صفر تا صد رسمی کمتر از ۱۰ ثانیه نیز از جمله دیگر مشخصات این خودرو هستند. با هربار شارژ کامل باتری‌های رانا برقی، می‌توان ۲۲۰ کیلومتر پیمایش داشت. شارژ کامل باتری‌های این خودرو نیز با برق شهری نزدیک به ۸ ساعت به طول می‌انجامد و به کمک دستگاه‌های شارژ سریع، در مدت ۴۵ دقیقه می‌توان باتری‌های رانا برقی را از صفر تا ۸۰ درصد شارژ کرد.

تارا برقی، سال ۱۴۰۰

تارا برقی که با همکاری ایران خودرو و شرکت جتکو طراحی و تولید شده است، دارای مشخصات فنی مناسبی است. موتور این خودرو ۱۷۰ اسب بخار قدرت و ۳۰۰ نیوتن متر گشتاور دارد که باعث می‌شود صفر تا صد در کمتر از ۹ ثانیه محقق شود. سرعت نهایی این خودرو ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت اعلام و برد حرکتی آن ۳۰۰ کیلومتر اعلام شده است.

اکسیژن، سال ۱۴۰۰

خودروی برقی اکسیژن توسط شرکت خودروسازی جنوب رونمایی شد. این خودرو با باتری‌ ۸.۶ کیلووات ساعتی تا ۲۲۰ کیلومتر مسافت را با یک ‌بار شارژ طی می‌کند. در زمان رونمایی اعلام شد که باتری‌های این خودرو عمر ۸ ساله دارند و هزینه تعمیر و نگهداری آن بسیار پایین است. این خودرو برای ۲ نفر طراحی شده و به دلیل ابعاد کوچک، مشکل پارک را تا حد زیادی حل می‌کند.

جک J4 برقی، سال ۱۴۰۱

شهریور ماه سال قبل بود که نسخه برقی جک J4 در نمایشگاه تحول اقتصادی صنعت خودرو به نمایش گذاشته شد. این خودرو که با همکاری شرکت کرمان موتور و گروه مپنا توسعه پیدا کرده، به یک پیشرانه برقی با ۱۶۰ اسب بخار و گشتاور ۲۸۰ نیوتن متر، مجهز است. جک J4 برقی با داشتن باتری‌ ۴۱ کیلووات ساعت، مسافت حدود ۳۰۰ کیلومتر را با هر بار شارژ کامل طی می‌کند.

جک J4 برقی دارای سیستم شارژ دوگانه است. با کمک فناوری شارژ سریع، در کمتر از ۴۵ دقیقه باتری‌ این خودرو از ۱۰ درصد تا ۸۰ درصد شارژ می‌شود. در صورت استفاده از شارژرهای معمولی، زمان لازم برای شارژ کامل باتری‌ها حدود ۵ ساعت و نیم است.

ری ‌را برقی، شاید در آینده

ایران‌خودرو می‌گوید هم‌زمان با نسخه بنزینی، نسخه برقی ری را نیز با کمک شرکت جتکو در حال طراحی است. اما براساس اطلاعات منتشرشده، تولید و عرضه نسخه برقی ری‌را با فاصله از خودرو بنزینی آغاز خواهد شد. باتوجه به نکاتی مانند فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای خودروهای الکتریکی، پیش‌بینی می‌شود تولید و عرضه کراس‌اوور برقی ایران‌خودرو به این زودی‌ها امکان‌پذیر نباشد. ری‌را برقی را در کنار پروژه مدرن سدان JX100 باید خودروهای الکتریکی ایران تا حدود 5 سال آینده دانست. اخبار غیررسمی می‌گویند JX100 احتمالا از برخی تکنولوژی‌های تسلا مدل 3 که در کشورمان مهندسی معکوس شده‌اند، بهره می‌برد. البته گویا سایپا نیز در آینده قصد دارد از یک کراس‌اوور الکتریکی رونمایی کند.

آینده و بازار خودروهای برقی ایرانی

با وجود آنکه ۲۰ و اندی سال از معرفی اولین خودرو ایرانی می‌گذرد و در این مدت خودروسازان دولتی و خصوصی نیز دست به کار شده‌اند و نمونه‌هایی از محصولات برقی را تولید و آزمایش کرده‌اند، اما تولید و فروش خودروهای برقی ایرانی هنوز وارد فاز تجاری‌سازی نشده است.

اولین دلیلی که می‌توان برای این امر برشمرد، پیچیدگی سیستم خودروهای برقی است و هنوز خودروسازان ایرانی، آن طور که باید و شاید در این زمینه توانمند نشده‌اند. البته تحریم‌های خارجی و عدم همکاری با خودروسازان جهانی مزید بر علت است.

دومین دلیل که مانع استفاده از خودروهای برقی در خیابان‌ها و جاده‌های ایران می‌شود، عدم وجود زیرساخت مناسب و ایستگاه‌های شارژ است. البته شرکت مپنا به صورت محدود ایستگاه‌های شارژ خودروهای برقی را در نقاطی از شهر تهران و کرج راه‌اندازی کرده است که جدیدترین آنها در میدان آزادی تهران قرار دارد. علاوه بر این، شبکه تولید و توزیع برق کشور نیز فرسوده است، به طوری که در ماه‌های گرم تابستان، کارخانجات و شرکت‌های دولتی ملزم به کاهش مصرف سیستم سرمایشی می‌شوند و حتی در مواردی برق مناطق مختلف به صورت دوره‌ای قطع می‌شود.

این موارد باعث می‌شود تا نتوان در آینده نزدیک شاهد حضور گسترده خودروهای برقی ایرانی و خارجی در خیابان‌های کشور باشیم. اما بنا باشد تا میزان مصرف بنزین خودروها در ایران کاهش پیدا کند و تنوع ماشین‌ها بیشتر شود، بهتر است که همان مسیری را که دیگر کشورها پیموده‌اند، اجرایی کنیم. یعنی مسئولان و مدیران در ابتدا به سراغ اتومبیل‌های هیبرید و پلاگین هیبرید بروند که فقط متکی به انرژی الکتریسیته نیستند و در کنار آن با گسترش هرچه سریع‌تر زیرساخت‌های لازم، زمینه را برای تولید و فروش خودروهای برقی ایرانی آماده کنند.

تهیه و تنظیم: تیم تولید محتوا خودرو45