فرمان خودرو، به عنوان کنترل اصلی خودرو باید هم برای خودرو و هم راننده آن چنان راحت باشد که رانندگی با کمترین خطر را برای راننده تضمین کند. فرمان خودرو قطعه‌ای است که چرخ‌های جلوی را هدایت کرده و آنها را به سمت چپ یا راست می‌چرخاند.
فرمان خودرو تنها شامل غربیلک نبوده و قطعات پیچیده‌تری را نیز شامل می‌شود. شاید بتوان ملموس‌ترین قطعه این سیستم را همان غربیلک درنظر گرفت که با چرخش دست راننده حرکت کرده و چرخ‌ها را به سمت چپ یا راست هدایت می‌کند. وظیفه افزایش گشتاور نیز برعهده این قطعه است. به طوری که هر چه قطر غربیلک بیشتر باشد گشتاور تولیدی نیز بیشتر می‌شود.
قطعه اصلی دیگر، جعبه فرمان است که وظیفه اصلی آن تبدیل حرکت خطی دست به حرکت دورانی است. از دیگر قطعات سیستم فرمان خودرو می‌توان به میل یا ستون خرطومی پیتمن، میله درگ و شغال‌دست و سگ‌دست اشاره کرد.
انواع فرمان خودرو
به طور کلی سیستم فرمان خودرو را به دو دسته فرمان‌های دستی و غیردستی تقسیم میکنند.
در نمونه‌های اولیه سیستم فرمان دستی برای چرخاندن چرخ‌ها و جهت‌پذیر کردن آنها از فشار نیروی دست راننده استفاده می‌شود. در این سیستم‌ها چرخ‌ها عموما با نیرویی که از طرف راننده به فرمان وارد می‌شود هدایت شده و طبیعتا در طولانی مدت دست راننده خسته شده و امکان هدایت خودرو در مسافت‌های طولانی برای وی مشکل است.
جالب است بدانید که فرمان پیکان از نوع دستی است. درحالی که کشورهای دیگر به سمت حذف فرمان و خودران کردن خودروها حرکت میکنند در کشور ما هنوز هم خودروهایی مجهز به فرمان دستی در حال تردد هستند.
نوع دوم فرمان‌ها که غیر دستی نام‌گذاری می‌شوند شامل فرمان‌های هیدرولیک، الکتروهیدرولیکی و برقی بوده که هدایت کردن خودرو توسط آنها برای راننده بسیار راحت‌تر است. در این نوع از فرمان‌ها از یک سری قطعات مضاعف شامل روغن و دیگر تجهیزات استفاده می‌شود تا چرخش فرمان به نسبت مدل‌های دستی راحت‌تر شده و فرمان پذیری چرخ‌ها نیز افزایش یابد.
فرمان هیدرولیک
فرمان‌های هیدرولیک نخستین‌بار به‌جهت راحتی راننده بر روی خودروها قرار گرفتند. این فرمان‌ها با کمک یک پمپ و مقداری از تجهیزات دیگر با دخالت فشار روغن چرخش فرمان را برای راننده راحت‌تر کرده و در نتیجه رانندگی نیز برای وی به‌خصوص در طولانی مدت راحت‌تر می‌شود.
در سیستم فرمان هیدرولیک یک پمپ کمکی به یاری راننده آمده و نیروی لازم برای چرخش فرمان را به کمک فشار روغن در اختیار وی قرار می‌دهد. خودروهای متنوعی در بازه‌های قیمتی متفاوت توانایی تجهیز شدن به سیستم فرمان هیدرولیک را دارند و در کشور ما نیز از خودرو پراید گرفته تا نمونه‌های وارداتی چند میلیارد تومانی به این فرمان مجهز هستند.
فرمان هیدرولیک همانند سایر قطعات خودرو در کنار تمامی جنبه‌های مثبتی که در اختیار خودروسازان قرار می‌دهد معایب و خسارات را نیز با خود به همراه دارد. مدل‌های ساده این فرمان این توانایی را دارند که با افزایش بار و فشار بر روی موتور راندمان آن را تا ۵ درصد کاهش دهند.
به‌علاوه این فرمان‌ها حتی در مواقعی که نیاز نیست بار اضافی را روی موتور خودرو قرار می‌دهند.
در کنار تمامی این موارد کثیف‌کاری‌هایی که یک فرمان هیدرولیک و پمپ آن دارد بسیار آزاردهنده است. پمپ تمامی فرمان‌های هیدرولیک نشتی روغن داشته و این موضوع به خصوص در مواقعی که با یک خودرو بی‌کیفیت طرفیم چند برابر می‌شود. البته نمونه‌های پیشرفته‌تری از فرمان هیدرولیک نیز وجود دارد که به آنها فرمان‌های الکتروهیدرولیک گفته می‌شود.
این دسته از فرمان‌های غیر دستی نیروی مورد نیاز خود برای راحتی چرخش فرمان را از طریق یک موتور برقی تامین میکنند و مشکلاتی نظیر کاهش راندمان موتور نیز در این سیستم‌ها دیده نمی‌شود. اما ایراد فضای بزرگ مورد نیاز نصب در فرمان‌های الکتروهیدرولیک سبب شده که خودروسازان تحت شرایط خاصی و در صورت برخورداری از یک فضای بزرگ برای نصب از این دسته از فرمان‌ها استفاده کنند.
یک نمونه دیگر پیشرفته‌تر فرمان هیدرولیک نیز وجود دارد که تمامی ایرادات وارده به این دست از فرمان‌ها را پوشانده و نام آن فرمان برقی است. سیستم کاری این فرمان همانند فرمان الکتروهیدرولیک بوده با این تفاوت که موتور برقی به جای تامین انرژی مورد نیاز پمپ، خود وظیفه کمک به راننده در چرخش فرمان را برعهده دارد.
فرمان‌های برقی در مواقعی که نیاز به وجود آنها نیز از کارکردن دست کشیده و بار اضافه‌ای را به موتور وارد نمی‌کنند. به‌علاوه این فرمان‌ها نشتی روغن فرمان‌های هیدرولیک را نداشته و همچنین مصرف انرژی بسیار کمتری دارند.
نحوه انتخاب غربیلک فرمان
اگر به دنبال آن هستید که خودرو خود را اسپرت کنید به طور قطع انتخاب یک غربیلک فرمان اسپرت می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما پیش از خرید این قطعه حتما بیاد داشته باشید که تمامی قطعات سیستم فرمان که غربیلک را نیز شامل می‌شود باید از کیفیت بالایی برخوردار باشند. فرمان جز قطعاتی از خودرو محسوب شده که با ایمنی و جان سرنشینان خودرو ارتباط مستقیم داشته و عدم توجه به این نکات می‌تواند عواقب جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
فرمان و غربیلک فرمان نقش مهم و حیاتی را در حفظ جان راننده در تصادفات رانندگی ایفا می‌کند. فرمان و غربیلکی که در ساخت آن تنها مد و زیبایی ملاک قرار گرفته شده باشد و توجهی به جنس و متریال به کار گرفته شده نباشد می‌تواند در تصادفات رانندگی به یک شی تیز و کشنده تبدیل شده و جان راننده را تهدید کند. یک غربیلک فرمان خوب و استاندارد باید بتواند در انواع خودروهای سدان، خودروهای تجاری (سنگین)، اسپرت و حتی خودروهای مسابقه‌ای نصب شود.
البته در نمونه‌های تخصصی‌تر هر کدام از این خودروها فرمان خاص خود را می‌طلبند. به‌عنوان نمونه فرمان و غربیلک فرمان در خودروهای اسپرت باید بتواند از سرعت عملکرد بالایی برخوردار باشد و در کمترین زمان ممکن واکنش راننده به جاده را به چرخ‌ها منتقل کند.
به طور کلی اگر تصمیم گرفتید که فرمان خودرو خود را تعویض کنید حتما پیش از خرید از فلزی بودن و استاندارد بودن فریم آن اطمینان حاصل کرده و سعی کنید با انجام تست‌های مختلف دوام و میزان پیچش فرمان را بررسی کنید.
همچنین به یاد داشته باشد با وجود آنکه قرار گرفتن یک فریم فلزی بر روی رویه فرمان می‌تواند کیفیت آن را تضمین کند اما اگر هزارخاری غربیلک به بدنه اصلی اتصال پیدا نکند احتمال به خطر افتادن جان راننده و دیگر سرنشینان وجود دارد.
فرمان‌های اسپرت به‌خصوص فرمان‌های اسپرتی که از روی نمونه‌های به کار گرفته شده در خودروهای فرمول یک ساخته شده‌اند نسبت‌به نمونه‌های فابریک بسیار کوچک‌تر و صد البته خوش‌دست‌تر هستند. این فرمان ها عموما ترکیبی از فلز و پلاستیکی منعطف بوده و توپی آنها نیز برای هر خودرو خاص است.
فرمان به‌عنوان یک قطعه اصلی در خودرو می‌تواند سلامت قطعات خاصی را نیز تعیین کند و سلامت خودرو در بخش‌های مختلف همچون سیستم فرمان پذیری و هدایت خودرو را مشخص می‌کند.
نکته: هر چند فرمان‌های متنوعی در بازار وجود دارد که در نمونه‌های ساده تنها از دکمه بوق بر روی آنها استفاده شده و در نمونه‌های پیشرفته شاهد استفاده از انواع دکمه‌ها و کنترلرهای مختلف هستیم اما تمامی این فرمان‌ها نقش حیاتی و مهمی را در حفظ سلامت سرنشینان خودرو دارند.
میزان فرمان چیست؟
محور چرخ‌های جلو که محل قرارگیری فرمان است، زوایای مشخصی نسبت به اجزای جلوبندی خودرو دارد. میزان فرمان فاصله داخلی بین قسمت جلو و عقب چرخ‌های اتومبیل است.
نشانه های عدم تنظیم فرمان
- آسیب در جلوبندی خودرو
- سبک رانندگی
- تصادف
- سطوح ناهوار جاده و دست اندازها
نشانه های عدم تنظیم میزان فرمان
- ساییدگی لاستیک‌های خودرو
- به هم خوردن تعادل خودرو
- کشیده شدن خودرو به یک سمت
- تغییر در حالت قرارگیری غربیلک فرمان
دلایل اهیمت تنظیم فرمان
- جلوگیری از واژگون شدن خودرو
- پیشگیری از ساییده شدن لاستیک‌ها
- فرمان پذیری و کنترل اتومبیل در سرعت بالا
- کاهش مصرف سوخت
- جلوگیری از استهلاک سیستم تعلیق خودرو و جعبه فرمان
چه زمانی به میزان فرمان نیاز است؟
در حالت معمول بهتر است خودرو به صورت سالیانه تنظیم فرمان شود. اما در شرایطی مانند تصادف، رانندگی در مسیرهای خاکی و ناهموار، افتادن خودرو در چاله و برخورد با جدول‌های کنار خیابان تنظیم فرمان به هم می‌خورد و یکی از راه‌های ساده تشخیص آن، توجه به نحوه قرارگیری غربیلک فرمان است. غربیلک فرمان باید در مسیرهای صاف و هموار تراز باشد. پس از مشاهده هرگونه تغییر در وضعیت غربیلک فرمان باید نسبت به تنظیم آن اقدام کنید.
نحوه تنظیم فرمان
برای اینکه فرمان خودرو را به حالت عادی و بدون اشکال بازگردانید نیاز است که به مکانیکی مراجعه کنید. این کار با استفاده از دستگاه مخصوص لیزری انجام می‌شود. با استفاده از آن زاویه کمبر تشخیص داده شده و توسط مکانیک به صفر می‌رسد.
فرمان برقی چیست؟
فرمان برقی از لحاظ ساختار با فرمان هیدرولیکی تفاوت دارد اما مانند آن عمل می‌کند. فرمان برقی (Electronic Power Steering ) برای اولین بار در خودروهای رالی شرکت هوندا استفاده شد. این فرمان از سه قسمت سنسور گشتاور، موتور با جریان مستقیم و واحد کنترل الکتریکی تشکیل شده است که این سه قسمت می‌توانند در یک محفظه یا به صورت جداگانه قرار گیرند.
نحوه کارکرد فرمان الکتریکی (EPS)
ابتدا سنسور، نیروی وارد شده به غربیلک فرمان را احساس می‌کند و آن را با سیگنال‌هایی به کامپیوتر خودرو ارسال می‌کند. این فرمان سیگنال‌هایی را از خودرو دریافت و پس از پردازش آن را به قسمت موتور DC ارسال می‌کند تا فرمان را به صورت مکانیکی تحت تاثیر قرار دهد. با هر چرخش فرمان مقداری الکتریسیته ایجاد می‌شود و با چرخاندن فرمان و چرخش فرمان، نیروی مورد نیاز تامین می‌شود.
مزایای فرمان الکتریکی
- ایمنی بالا در شرایط بحرانی
- مستقل بودن از موتور خودرو
- وزن کمتر نسبت به فرمان هیدرولیکی
- حذف شیرهای کنترل
- حذف پمپ هیدرولیک
- مصرف انرژی کمتر
- افزایش عمر نسبت به فرمان هیدرولیک
- استفاده از یک نوع فرمان در چندین خودرو
- حذف جک هیدرولیک
- مصرف سوخت کمتر
معایب فرمان برقی
- هزینه اولیه بیشتر
- سیستم کنترلی سخت‌تر
تهیه و تنظیم: تیم تولید محتوا خودرو45
با عرض سلام و احترامات بی شایبه،
من یک سوالی دارم و آن اینکه چرا فرمان ماشین ها به یک طرف عراده قرار گرفته، یعنی چرا فرمان ماشین در وسط آن قرار نگرفته که یا به سمت راست یا چپ ماشین جابجا شده است؟
با احترام