انژکتور یکی از اجزای سیستم احتراق پیشرانه به حساب می‌آید که سوخت را به صورت قطرات بسیار ریز و پرفشار به درون سیلندر موتور تزریق می‌کند. از آنجا که انژکتورها سوخت را به داخل سیلندرها منتقل می‌کنند، با گذشت زمان دچار رسوب‌زدگی کربنی شده و به اصطلاح، کثیف می‌شوند. شستشوی انژکتور در نگاه اول کار بسیار آسانی است، اما به حوصله و دقت کافی احتیاج دارد و شامل نکات مهمی می‌شود که باید آن‌ها را رعایت کرد. در این مقاله، صفر تا صد شستشوی انژکتور خودرو را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
انژکتور خودرو
در خودروهای امروزی، انتقال سوخت به محفظه احتراق از طریق انژکتور انجام می‌شود. انژکتور با معادل انگلیسی injector به معنی تزریق‌کننده است و وظیفه تزریق و پاشش سوخت به داخل سیلندر را بر عهده دارد. در حقیقت سیستم سوخت‌رسانی انژکتوری همانند یک سرنگ عمل می‌کند که سوخت را درون محفظه می‌پاشد.
سیستم سوخت رسانی خودرو از نوع انژکتوری شامل انژکتور، ریل سوخت، پمپ بنزین برقی و در نهایت ECU یا همان کامپیوتر ماشین می‌شود که درجه و زمان پاشش سوخت را تنظیم می‌کند. سیستم انژکتوری به وسیله یک سوپاپ که تحت فرمان ECU است، تزریق سوخت را انجام می‌دهد. این سوپاپ در ثانیه چندین بار باز و بسته می‌شود و از طریق پمپ بنزین خودرو، سوخت را با فشار و به صورت قطرات بسیار ریز به داخل سیلندر می‌پاشد. پاشش سوخت به صورت قطرات بسیار ریز باعث احتراق کامل سوخت، بهبود عملکرد خودرو، کاهش مصرف سوخت خودرو و کاهش آلایندگی هوا می‌شود.
انژکتور خودرو با بنزین سروکار دارد و پس از گذشت زمان، رسوب کربنی به خود می‌گیرد. حتی اگر خودرو برای مدت طولانی در پارکینگ منزل خاک بخورد. انژکتور رسوب‌گرفته و کثیف نمی‌تواند عملیات پاشش سوخت را به خوبی انجام دهد و در وهله اول موجب احتراق ناقص و آسیب به موتور می‌شود. به همین خاطر، شستشوی انژکتور به صورت دوره‌ای و در فواصل منظم موضوع مهمی است که مالکان خودرو باید به آن توجه داشته باشند.
بهترین روش شستن انژکتور ماشین
شستشوی انژکتور خودرو به روش‌های مختلف قابل انجام است. استفاده از کیت‌های پاک‌کننده، بهترین و ساده‌ترین روش شستن انژکتور به حساب می‌آید که موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود. انتخاب کیت مناسب برای شستشوی انژکتور به نوع وسیله نقلیه بستگی دارد. دستورالعمل استفاده از کیت روی بسته‌بندی آن نوشته شده است و پیروی از آن به کمی دقت و حوصله نیاز دارد. با این حال همیشه می‌توان کارهای تخصصی مثل شستشوی انژکتور را به افراد متخصص و تعمیرکاران مجرب و ماهر واگذار کرد.
البته در روش استاندارد، پیش از هر چیز انژکتور باید به طور کامل از خودرو خارج شود و روی دستگاه مخصوص قرار گیرد. سپس با استفاده از یک دستگاه اولتراسونیک خاص و اسپری انژکتورشوی، تمامی قطعات انژکتور شسته و پاک‌سازی شوند.
علائم کثیف بودن انژکتور
همان‌طور که گفته شد، با گذشت زمان انژکتور رسوب می‌گیرد و کثیف می‌شود که در این حالت نیاز به شستشو دارد. مشاهده هر یک از نشانه‌های زیر به معنی کثیف بودن این قطعه و هشدار برای شستشوی انژکتور است.
- نمایش مشکل احتراق توسط کامپیوتر ماشین
- عملکرد خشن خودرو در حالت درجا
- احتراق ناقص و خروج دود سیاه از اگزوز
- خراب شدن سیلندرها
- ضعف در عملکرد موتور ماشین
- افزایش آلایندگی خودرو
دلایل اهمیت شستشوی انژکتور خودرو
کثیف بودن انژکتور خودرو هرچه سریع‌تر باید برطرف شود، چراکه این قطعه تاثیر مستقیم روی موتور خودرو دارد. انژکتور، سوخت را به سیلندر خودرو تزریق می‌کند، یعنی جایی که سوخت و هوا با هم ترکیب می‌شود و انفجار صورت می‌گیرد و در نتیجه آن، ماشین حرکت می‌کند. وقتی نحوه پاشش سوخت ناقص باشد، احتراق نیز ناقص انجام می‌شود و خرابی‌های متعددی به بار می‌آید. از آنجا که لوازم یدکی خودرو قیمت بسیار بالایی در بازار دارد، توصیه می‌شود از استراتژی «پیشگیری بهتر از درمان» پیروی کرده و با شستن انژکتور از ایجاد خرابی‌های مربوطه جلوگیری کنید.
انسداد انژکتور خودرو می‌تواند جزئی، متوسط یا شدید باشد. انسداد جزئی انژکتور پیامدی همچون عملکرد ضعیف موتور را به همراه دارد. انسداد متوسط باعث افزایش مصرف سوخت، رقیق شدن روغن موتور، آسیب به مبدل کاتالیست و افزایش آلایندگی خودرو می‌شود. اما انسداد شدید و کامل نتیجه‌ای جز دشواری در استارت زدن و خرابی موتور به دنبال نخواهد داشت. تمام این دلایل باعث می‌شوند شستشوی انژکتور ماشین اهمیت بسیاری پیدا کند.
مواد لازم برای شستشوی انژکتور
از آنجا که انژکتور با سوخت سروکار دارد، بدون شک در هنگام شستشوی آن با بنزین در تماس قرار می‌گیرد. تماس مستقیم با هر نوع سوخت از جمله بنزین باعث آسیب به بافت پوست می‌شود. بنابراین استفاده از البسه و تجهیزات ایمنی در حین شستشوی انژکتور خودرو ضرورتی انکارناپذیر است.
به عنوان مثال، برای محافظت از چشم‌ها در برابر گازهای سمی ناشی از مواد پاک‌کننده شیمیایی، باید از عینک ایمنی استفاده کرد. برای جلوگیری از تماس پوست با مواد شوینده نیز باید از دستکش و لباس آستین‌بلند استفاده کرد. البته شستشوی انژکتور نیز به نوبه خود به وسایل متعددی احتیاج دارد. به طور کلی لوازم ضروری برای شستن انژکتور را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.
- استفاده از دستکش مخصوص (نیتریل) جهت محافظت دست‌ها در مقابل سوخت و مواد شوینده شیمیایی
- استفاده از لباس آستین‌بلند جهت محافظت دست‌ها در برابر پاشش مواد شوینده
- استفاده از عینک ایمنی برای محافظت چشم‌ها در برابر پاشش مواد شوینده و گازهای سمی مربوطه
- استفاده از ماسک برای جلوگیری از ورود گازهای سمی به داخل حلق و بینی
- مواد پاک‌کننده سیستم انژکتوری
- کیت تمیزکننده انژکتور
- انواع آچار
- کمپرسور هوا یا کنیست
نحوه شستشوی انژکتور
شستشوی انژکتور به دو روش انجام می‌شود. در روش حرفه‌ای، انژکتور باز شده و پس از خروج کامل از ماشین، تمام اجزای داخلی آن مورد پاک‌سازی قرار می‌گیرد. این روش نیاز به اسپری‌های مخصوص و دستکش، ماسک و عینک ایمنی دارد. ولی در روش دوم که برای افراد مبتدی توصیه شده و ساده‌تر است، نیازی به جدا کردن و خروج انژکتور از ماشین نیست. یعنی شستشوی انژکتور درون خودرو انجام می‌شود و تنها به کیت شستشو نیاز دارد.
شستشوی انژکتور علاوه بر مواد لازم و تجهیزات ایمنی، دقت و حوصله بسیاری می‌خواهد. در ادامه به شرح کامل نحوه شستن انژکتور چه در داخل و چه در خارج از ماشین می‌پردازیم.
روش ساده شستشوی انژکتور داخل ماشین
به منظور شستشوی انژکتور بدون نیاز به خروج آن از ماشین باید از مراحل زیر پیروی کنید.
- پیش از شستشوی انژکتور، سوزن انژکتور را آماده کنید.
- انژکتورهای سوخت را پیدا کنید.
- پمپ سوخت را از انژکتورها جدا کنید.
- رگلاتور فشار را جدا کنید.
- کیت شستشوی انژکتور را به پورت سوخت وصل کنید.
- درپوش باک بنزین را بردارید.
- موتور ماشین خود را روشن کنید.
- کیت شست‌وشو را جدا کنید.
- ماشین خود را روشن کنید.
روش حرفه ای شستن انژکتور داخل ماشین
در روش حرفه‌ای‌تر، باید ماده شوینده را با فشار به داخل ریل سوخت وارد کنید تا رسوبات درون مخزن به طور کامل پاک شوند. برای انتقال محلول شوینده به داخل ریل می‌توان از قوطی پاک‌کننده انژکتور یا کمپرسور هوا استفاده کرد. شستشوی انژکتور در داخل ماشین به روش حرفه‌ای مستلزم انجام مراحل زیر است. این روش برای برطرف کردن انسداد جزئی یا متوسط به کار می‌آید.
- تخلیه سوخت از داخل سیستم از طریق روشن کردن ماشین و جداسازی رله یا کانکتور پمپ بنزین یا باز کردن لوله سوخت
- خاموش کردن ماشین و پوشاندن لوله سوخت به وسیله پارچه
- جداسازی ریل سوخت از لوله سوخت‌رسانی
- باز کردن درب قوطی پاک‌کننده انژکتور و پرکردن آن با محلول شوینده و سپس آویزان کردن آن به زیر کاپوت
- اتصال شیلنگ قوطی پاک‌کننده به درگاه تست فشار ریل سوخت با استفاده از آداپتور مناسب (یا اتصال کمپرسور هوا به ریل در صورت استفاده از کمپرسور به جای قوطی پاک‌کننده)
- تنظیم فشار سیستم طبق دستورالعمل نوشته شده روی کیت
- روشن کردن موتور و تنظیم کارکرد موتور به ۲۵۰۰ دور در دقیقه تا زمان خالی شدن قوطی پاک‌کننده (که معمولا به ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان احتیاج دارد)
- خاموش کردن موتور
- جداسازی قوطی پاک‌کننده از ریل سوخت
- اتصال لوله سوخت، فیوز، رله یا کانکتور پمپ بنزین
- روشن کردن مجدد ماشین و پیمودن مسافت کوتاه جهت بازگردانی فشار و جریان مناسب سوخت
روش پیشرفته شستشوی انژکتور خارج ماشین
اگر شدت رسوب انژکتور به حدی نباشد که نیاز به تعویض این قطعه احساس شود، می‌توان با خروج انژکتور از ماشین و شستشوی دقیق آن، در هزینه‌ها صرفه‌جویی کرد. مراحل زیر، دستورالعمل شستن انژکتور خارج از ماشین را نشان می‌دهد.
- تخلیه سوخت از داخل سیستم از طریق روشن کردن ماشین و جداسازی رله یا کانکتور پمپ بنزین و یا با بازکردن لوله سوخت
- جدا کردن ریل سوخت و انژکتورها
- پاک‌سازی بخش بیرونی انژکتورها با استفاده از برس مویی نرم و پاک‌کننده مناسب
- باز کردن انژکتور با استفاده از جامپر و اسپری محلول پاک‌کننده از هر دو طرف به داخل انژکتور
- اطمینان یافتن از پاک شدن کامل رسوبات و تعویض حلقه گِرد انژکتور (در صورت نیاز)
- اتصال لوله سوخت، فیوز، رله یا کانکتور پمپ بنزین
- روشن کردن مجدد ماشین و پیمودن مسافت کوتاه جهت بازگردانی فشار و جریان مناسب سوخت
بهترین زمان شستن انژکتور
به محض مشاهده ضعف در عملکرد یا لرزش موتور توصیه می‌شود هر چه سریع‌تر برنامه‌ای برای شستن انژکتور ترتیب دهید. در حقیقت نمی‌توان زمان خاصی را برای شستشوی انژکتور تعریف کرد، ولی بهتر است پس از کارکرد ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر یا هر سه سال یک‌بار، ماشین خود را جهت تشخیص رسوب گرفتگی انژکتورها به تعمیرکار ماهر نشان دهید.
بهترین مواد شوینده انژکتور
از مواد مختلفی در محلول شستشوی انژکتور استفاده می‌شود، ولی بیشتر دارای پلی ایزوبوتیلن، آمین پلی ایزوبوتیلن و پلی اتر آمین هستند. شوینده‌های دارای پلی ایزوبوتیلن با برچسب PIB تجمع رسوبات را به راحتی از بین می‌برند. شوینده‌های مبتنی بر آمین پلی ایزوبوتیلن علاوه بر رسوبات، رطوبت موجود در خطوط سوخت را نیز پاک می‌کنند. پاک‌کننده‌های دارای پلی اتر آمین نیز جهت برطرف کردن رسوبات جامد در سوخت و انژکتور مورد استفاده قرار می‌گیرند. پلی اتر آمین قوی‌تر از دو ماده دیگر بوده و مناسب برای رفع انسداد شدید جریان سوخت است.
شستشوی انژکتور با تینر
برخی افراد بر این باورند که تینر به دلیل حلال بودن و خاصیت اشتعال‌پذیری بالا، می‌تواند آلودگی‌ها را از مسیر سوخت‌رسانی پاک کند. ولی آیا این باور صحت دارد؟
تینر باعث بهتر سوختن بنزین در داخل ماشین می‌شود، ولی تاثیری در عملکرد موتور خودرو یا کاهش رسوبات کربنی ندارد. اگر تینر داخل باک بنزینی که از آهن ساخته شده، ریخته شود، اگرچه رسوبات جداره باک را از بین می‌برد، ولی به داخل پمپ بنزین و انژکتورها می‌رود و موجب سوختن پمپ و خرابی انژکتورها می‌شود.
برخی دیگر از تینر برای پاک کردن سوزن‌های انژکتور استفاده می‌کنند، در حالی که تینر با رسوبات قاتی شده و گرفتگی سوزن تشدید می‌شود.
بنابراین تنها خاصیت تینر، بهتر سوختن بنزین است و باقی کاربردهای آن تنها به ضرر ماشین تمام می‌شود. پس بهتر است برای بهبود احتراق به جای تینر از بنزین سوپر استفاده کنید و به هیچ‌وجه به سراغ تینر نروید.
روش های تست سوزن انژکتور
تست سوزن انژکتور به دو روش قابل انجام است؛ با دستگاه دیاگ و یا با اهم‌متر.
تست سوزن انژکتور با دستگاه دیاگ
در این روش ابتدا دیاگ را به کامپیوتر ماشین وصل کنید و پس از باز کردن سوئیچ، وارد منوی عملگرها شوید. از قسمت تست انژکتور، شماره انژکتور را انتخاب کنید تا انژکتور فعال شود و صدای کارکرد آن به گوش شما برسد. در صورت خرابی، چراغ چک روشن می‌شود.
تست سوزن انژکتور با دستگاه اهم متر
در این روش ابتدا باید سوزن انژکتور را از ریل سوخت جدا کرده و سپس دو سر پروب اهم‌سنج را به دو پایه سوزن انژکتور متصل کنید. انژکتور اگر سالم باشد، عددی بین ۹ تا ۱۵ روی نمایشگر اهم‌سنجش ظاهر می‌شود.
فواید شستشوی انژکتور
انژکتور وظیفه پاشش سوخت درون سیلندر موتور را بر عهده دارد تا احتراق صورت بگیرد و ماشین حرکت کند. انژکتور با گذشت زمان رسوب می‌گیرد و جریان سوخت در آن کاهش می‌یابد و در نتیجه احتراق به صورت ناقص انجام می‌شود. در این صورت نیاز به شستشوی انژکتور است. فواید شستن انژکتور را می‌توان در چهار مورد زیر خلاصه کرد.
بهبود عملکرد موتور
پاشش مناسب و روان سوخت درون سیلندر ماشین نقش بسزایی در سلامت و بهبود عملکرد موتور دارد. اگر انژکتورها رسوب‌گرفته و آلوده شوند، عملیات پاشش دچار اختلال شده و سوخت به اندازه کافی وارد سیلندر نمی‌شود. این موضوع، موجب احتراق ناقص سوخت شده و عملکرد موتور را ضعیف می‌کند.
کاهش مصرف سوخت
با شستشوی انژکتور، سوخت به اندازه کافی وارد سیلندر شده و احتراق به طور کامل انجام می‌شود. در این صورت نیازی به گاز دادن بیش از حد نیست و در مصرف سوخت نیز صرفه‌جویی می‌شود.
کاهش آلایندگی خودرو
انژکتور سالم و تمیز، یکی از شروط اصلی احتراق کامل است که کاهش مصرف سوخت و همین‌طور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را به همراه دارد.
افزایش عمر انژکتور
ایجاد رسوب در انژکتور علاوه بر کاهش جریان مفید سوخت، به تدریج به ساختار انژکتور نیز آسیب وارد می‌کند. انژکتور یک ساختار متحرک دارد که جهت کنترل جریان سوخت، باز و بسته می‌شود. ایجاد رسوبات کربنی عملکرد این مکانیزم متحرک را دچار اختلال می‌کند و کارایی انژکتور را کاهش می‌دهد. با شستشوی انژکتور می‌توان از بروز چنین مشکلی جلوگیری کرد.
نحوه تعویض انژکتور
اگر انژکتورها به حدی رسوب بگیرند که حتی شستشو نیز کارساز نباشد، نیاز به تعویض آن‌ها است. تعویض انژکتور جزو کارهایی نیست که در دفترچه راهنمای خودرو به آن اشاره شده باشد و بخواهید شخصا آن را انجام دهید. توصیه می‌شود از یک تعمیرکار ماهر و مجرب برای تعویض انژکتور کمک بخواهید. با این حال اگر اصرار به انجام کار دارید، مراحل زیر را به دقت دنبال کنید.
- تخلیه سوخت از داخل سیستم از طریق روشن کردن ماشین و جداسازی رله یا کانکتور پمپ بنزین و یا با بازکردن لوله سوخت
- قطع اتصال سیم‌های روی هر انژکتور
- جداسازی لوله سوخت از ریل
- جداسازی ریل سوخت
- بیرون کشیدن انژکتورهای سوخت از ریل
- روان کاری مهروموم‌های انژکتور جدید با بنزین
- جاسازی انژکتورهای جدید در ریل
- نصب ریل سوخت
- اتصال لوله سوخت به ریل
- اتصال سیم‌های روی انژکتورها
- فعال کردن پمپ بنزین و چرخاندن کلید و پس از گذشت ۳۰ ثانیه، روشن کردن ماشین
هزینه شستشوی انژکتور خودرو
بسته به نوع و مدل ماشین، هزینه شستشوی انژکتور متغیر است. در حال حاضر (شهریور ماه ۱۴۰۲) هزینه شستشوی انژکتور خودروهای داخلی در محدوده ۲۲۰ تا ۳۷۰ هزار تومان قرار دارد.
معایب شستن انژکتور
شستشوی انژکتور مزایای متعددی به همراه دارد. ولی اگر این کار به صورت ناشیانه و با استفاده از مواد شوینده نامرغوب و بی‌کیفیت انجام دهید، احتمال آسیب به قطعات انژکتور، محفظه احتراق، سنسور اکسیژن و… وجود دارد.
نتیجه گیری
شستشوی انژکتور خودرو مستلزم رعایت نکات متعددی است و به مهارت، دقت و حوصله نیاز دارد. انژکتور بخش حساسی از سیستم احتراق به شمار می‌آید که آلودگی آن تاثیر مستقیمی روی عملکرد و سلامت موتور دارد. اولین نشانه نیاز به شستشوی انژکتور، ضعف در عملکرد و لرزش موتور است. اگر انسداد انژکتور جزئی یا متوسط باشد، می‌توان با استفاده از لوازم و شوینده‌های مناسب، آن را به طور درجا و بدون نیاز به خروج از خودرو تمیز کرد. ولی رفع انسداد شدید انژکتور به مهارت بیشتری احتیاج دارد و حتی ممکن است کارساز نباشد. در این صورت انژکتور باید تعویض شود. برای رفع معایب این‌چنینی بهتر است از یک تعمیرکار ماهر و باتجربه کمک بگیرید.
سوالات متداول
چرا شستن انژکتور ضروری است؟
انژکتور با سوخت سروکار دارد و با مرور زمان محلی برای تشکیل رسوبات کربنی می‌شود. رسوبات کربنی از انتقال روان سوخت و پاشش آن در محفظه احتراق جلوگیری می‌کنند. این موضوع در نهایت موجب کاهش عملکرد و خرابی موتور می‌شود.
علائم گرفتگی انژکتور سوخت چیست؟
نمایش مشکل احتراق توسط کامپیوتر ماشین، عملکرد خشن خودرو در حالت درجا، احتراق ناقص و خروج دود سیاه از اگزوز، خراب شدن سیلندرها، ضعف در عملکرد موتور ماشین و افزایش آلایندگی خودرو جزو نشانه‌های ایجاد رسوب در انژکتور سوخت و نیاز به شستشوی انژکتور است.
آیا شستشوی انژکتور آسان است؟
شستشوی انژکتور به دقت و حوصله کافی نیاز دارد. شستن انژکتور برای برطرف کردن انسدادهای جزئی و متوسط آسان است و تنها به کیت شستشو و البسه ایمنی نیاز دارد. با این حال، اگر شستشوی انژکتور به خروج این قطعه از داخل ماشین نیاز داشته باشد، توصیه می‌شود این کار را به تعمیرکار و فرد باتجربه واگذار کنید.
در صورت عدم استفاده از خودرو، آیا بازهم انژکتور رسوب می‌گیرد؟
بله. تبخیر سوخت راکد درون خودرو موجب تشکیل رسوب در انژکتورها می‌شود.
انژکتورها را باید در چه زمانی تمیز کنید؟
دوره خاصی برای تمیزکردن انژکتورها تعریف نشده است. در صورت مشاهده ضعف در عملکرد و لرزش موتور، بهتر است نگاهی به انژکتورها بیندازید و در صورت نیاز آن‌ها را تمیز کنید. با این وجود بهتر است هر چند سال یک‌بار، انژکتور به طور کامل شسته شود.
آیا ریختن بنزین سوپر یا تینر در باک باعث تمیز شدن انژکتور می‌شود؟
بنزین سوپر یا تینر نمی‌توانند انسداد انژکتور را برطرف کنند، هرچند باعث بهتر سوختن بنزین در داخل ماشین می‌شوند. هر چه سوخت بنزین بهتر باشد، انژکتورها تمیزتر کار می‌کند و دیرتر دچار رسوب‌زدگی می‌شوند. با این حال ریختن تینر در باک بنزین (مخصوصا باک آهنی) به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
نویسنده: تیم تولید محتوا خودرو45
