پروژه‌ای به نام خودرو ملی که با محصولی به نام سمند در سال 1380 در ایران استارت خورد، با ورود به بازار تلاش بسیاری کرد تا خود را به نوعی یک خودرو تماما ایرانی و به اصطلاح ملی جا بیاندازد. این خودرو بر پلتفرم پژو 405 بنا شده بود و از پیشرانه‌های فرانسوی بهره می‌گرفت در نتیجه با آنچه ایرانیان پس از سال‌ها تجربه در صنعت خودروسازی انتظار داشتند، چندان هم ملی نبود. با این وجود سمند به پلتفرمی برای ایکو (ایران خودرو) بدل شد که بر اساس انتظارات پیشین، این شرکت رُسَش را کشید و نسخه‌های متنوعی از آن را روانه بازار کرد که همگی از نسخه ابتدایی سمند مشتق شده بودند.
چه خوب و چه بد، سمند به دلیل تیراژ تولید بسیار زیاد در پس غیبت پیکان و داشتن قیمت پایین، رفته رفته به خودرو شماره یک ایران بدل شد و به نوعی خود را به لقب خودرو ملی چسباند. ایران خودرو که همانند دیگر خودروساز دولتی (سایپا)، هیچ علاقه‌ای به نوآوری‌های هزینه بردار نداشت، تلاش کرد تا در گذر زمان نسخه‌های متنوعی از این خودرو را روانه بازار کند که هر یک با داشتن ریشه‌ای عمیق در سمند ابتدایی، اندکی متفاوت و متمایز بودند. در نتیجه امروز شاهد حضوری موازی نسخه‌های مختلف سمند هستیم که گرچه با نام‌های متفاوت روانه بازار می‌شوند، اما در حقیقت اشتراک فنی بسیار زیادی با نسخه ابتدایی سمند دارند.
آن چه در ادامه به آن می‌پردازیم مقایسه رو در رو نسخه‌های استاندارد (غیر توربو) دو خودرو سورن ELX و دنا است. نکته بارز در خصوص نسخه‌های جدیدتر سمند تلاش بسیار زیاد ایکو برای عرضه آنها تحت نام انحصاری و بدون اتصال به نام سمند است. به این ترتیب که به هنگام ورود سورن به بازار ایران همه آن را با نام سمند سورن می‌شناختند اما ایران خودرو بسیار تلاش کرد تا آن را تحت نام انحصاری سورن به بازار عرضه کند تا بر تمایز آن با نسخه‌های دیگر سمند تاکید داشته باشد.
ریشه شناسی، سورن و دنا
سورن اولین فیس لیفت رسمی بود که برای سمند به بازار ایران عرضه شد. این ظاهر جدید در سال 1386 روانه بازار شد و همان‌طور که انتظار می‌رفت به موازات سمند و با قیمت بالاتر به تولید رسید و هرگز جایگزین نسخه قدیمی نشد. این خودرو در سال 1390 با انجام برخی بهبود‌های فنی با کد شناسایی ELX روانه بازار شد که از پیشرانه EF7 و ترمزهای دیسکی در هر چهار چرخ بهره می‌گرفت.
سال 1393 فیس لیفت دیگری از سمند باز هم به موازات سمند و سورن با قیمت بالاتر روانه بازار شد که دنا نام گرفت. دنا از دیدگاه طراحی از المانی نوین بسیار بیشتری در برابر سورن بهره می‌گرفت. نمای جلو و عقب دنا به طور کلی دگرگون شده بود و از این رو برای مشتریان قانع بازار داخلی ایران، خودرویی کاملا جدید به حساب می‌آمد در حالی که از آپشن‌ها و ویژگی‌های فنی بسیار نزدیک به سورن استفاده می‌کرد.
در سال 1395 با معرفی سری جدیدی پیشرانه توربو EF7، سورن و دنا با این پیشرانه پرتوان روانه بازار شدند اما مقاله پیش رو نسخه‌های غیر توربو این دو خودرو را مورد بررسی قرار می‌دهد.
طراحی، تلاش برای تمایز سورن و دنا
سورن بدون تردید با طراحی ظاهری بهتری روانه بازار شد. در نتیجه در نمای جلو چراغ‌ها با گرافیک جدید دارای قوسی جذاب در اتصال کامل به سپر طراحی شدند. جلوپنجره تغیر یافت و زیرسپر نیز از ظاهری جدیدتر بهره گرفت. درنمای عقب همان چراغ‌های سمند LX با اندکی تغییر در گرافیک و استفاده از یک قوس جزئی از سایر مدل‌های سمند متمایز شد که بدون شک ظاهری شبیه به چراغ‌های عقب محصولاتی آئودی در نیمه ابتدای دهه 2000 دارد.
در نمای جانبی اما سورن تغییرات بارزی به خود ندید و همچنان از ظاهر استاندارد سمند معمولی بهره می‌گرفت. دلیل آن هم بسیار ساده است چراکه طراحی مجدد قالب‌های بدنه بسیار هزینه بردار است و ایکو در جایگاه یک خودروساز دولتی به هیچ عنوان علاقه‌ای برای ایجاد تغییرات هزینه بردار ندارد.
دنا اما از دیدگاه طراحی مدت زمان بیشتری در اختیار داشت تا بلوغ خود را به سورن نشان دهد. تغییرات طراحی در دنا به مراتب بزرگ‌تر و بارزتر از سورن است و از این رو چراغ‌های جلو به طور کلی دگرگون شده و جلو پنجره با افزایش چشمگیر ابعاد، دو ورودی بزرگ و زیبای هوا را دربر می‌گیرد. زیرسپر در برگیرنده دو مه‌شکن با طراحی کاملا جدید است که با ورودی هوای بخش پایین جلو پنجره ادغام شده است.
چراغ‌های عقب درکنار بخش انتهایی خودرو همانند بخش جلویی به کلی تغییر کرده است و در نتیجه دنا با چراغ‌های کاملا جدید در کنار سپر عقب نوین بخش عقبی خود را تکمیل می‌کند. گلگیرهای جلو و عقب نیز طراحی متفاوتی دارند و در نتیجه طاق برجسته گلگیرهای آن با سایر مدل‌های سمند تفاوت دارد و اندکی برجسته‌تر و پررنگ‌تر هستند. ضربه‌گیرهای بدنه در نمای جانبی دنا حذف شدند که ظاهری مدرن و امروزی‌تر برای خودرو به همراه می‌آورند و بدون شک هزینه تولید را نیز برای ایکو کاهش داده‌اند.
اما نمای جانبی هر دو خودرو همچنان المان‌های اصلی سمند نظیر خط اتصال گلگیرهای جلو به گلگیرهای عقب را با خود به همراه دارند. در نتیجه سورن و دنا هر دو پهنای کم و ارتفاع زیادی دارند که پتانسیل زیباتر بودن را به شکل قابل توجهی از این دو خودرو ربوده است. قالب‌های بدنه در خط تولید ایکو تا زمان عرضه دنا پلاس تا سال 1395 تغییر نکرد. در نتیجه باید صادقانه اعتراف کرد که دنا پلاس با داشتن دو خط موازی شکسته در نمای جانبی و گرافیک جدید چراغ‌های جلو و عقب، همچنان زیباترین نسخه ارائه شده از خانواده سمند تا امروز به حساب می‌آید، هرچند که ضعف ارتفاع زیاد و عرض کم در نسخه پلاس دنا نیز همچنان مشهود است.
مقایسه ابعاد خارجی دو خودرو سورن ELX و دنا نشان می‌دهد که دنا تنها در طول برابر با 23 میلی‌متر کشیده‌تر اما در عرض، ارتفاع و فاصله محورها کاملا با سورن برابر است. این اختلاف جزئی درطول دو خودرو حتی در مقایسه همزمان دو خودرو به هیچ عنوان با چشم قابل تشخیص نیست.
نمای داخلی، تحول برای سورن و دنا
اعمال تغییرات در نمای داخلی خانواده سمند در حقیقت از سورن آغاز شد. این خودرو از داشبرد کاملا قرینه بهره می‌برد که مجموعه کلید‌ها و ادوات کنترلی سیستم‌ها و آپشن‌های آن وسط داشبرد به صورت عمودی در اتصال به کنسول میانی قرار گرفته‌اند. استفاده از تریم نقره‌ای مات در نمای داخلی روی داشبرد و رودری‌ها شاید تنها تلاش ایکو در راستای ایجاد تنوع و جذابیت در نمای داخلی این خودرو باشد. سورن در تیراژ نسبتا محدود با تریم داخلی رنگ روشن به تولید رسید اما عمده تولیدات این خودرو را تریم مشکی رنگ تشکیل می‌دهد که تضاد رنگی را در نمای داخلی به حداقل رسانده و همان تریم‌های نقره‌ای رنگ به تنهایی وظیفه چشم‌نوازی در نمای داخلی را بر عهده دارند.
غربیلک فرمان به نوع چهارشاخه تغییر یافت که در نسخه‌های جدیدتر به کلید‌های کنترلی سیستم صوتی مجهز است. نشانگرهای پشت فرمان نیز با طراحی جدیدی همراه هستند اما همچنان از چهار دایره آنالوگ سنتی خانواده سمند به همراه یک کامپیوتر سفری تشکیل شده‌اند که به هیچ عنوان نوین به حساب نمی‌آید.
همان‌طور که از نمای خارجی دنا مشخص است، نمای داخلی این خودرو نیز مدرنیته قابل توجهی را در مقایسه با سورن به همراه دارد. داشبرد همانند سورن قرینه طراحی شده اما پیچیدگی طراحی آن به کمک شیبی ملایم در سمت شاگرد به اجرا در آمده است. بخش میانی داشبرد نیز در شباهت کامل به سورن با شیبی تند به کنسول میانی متصل شده است اما از طراحی متفاوت برای چیدمان ادوات کنترلی بهره می‌گیرد.
تریم داخلی جای خود را به تریم طرح چوب داده که از بالای داشبرد تا کنسول میانی و همچنین بر رودری‌ها به کار گرفته شده است. دنا در دو تریم داخلی مشکی رنگ و دو رنگ به تولید می‌رسد که از این نظر بر سورن برتری بصری چشمگیری دارد. غربیلک فرمان از نوع چهارشاخه با طراحی متمایز و زیباتر است و همانند سورن به کلید‌های کنترلی سیستم صوتی مجهز است. نشانگرهای پشت فرمان اگرچه همچنان از چهار نشانگر دایره و کامپیوتر سفری تشکیل شده‌اند اما در دنا در قاب دایره‌ای با طراحی سه بعدی و تزئینات کرومی قرار گرفته‌اند که بسیار متمایز و زیباتر از سمند و سورن است.
فضای داخلی هر دو خودرو با داشتن ابعاد اساسی کاملا برابر (مخصوصا از نظر فاصله محورها) کاملا با یکدیگر یکسان هستند و با بهره بردن از پلتفرم مشترک با سمند، طراحی نشیمن ردیف دوم همچنان حس ناخوشایند نشستن در یک گودال را برای سرنشینان عقب این دو خودرو به همراه خواهد داشت. فضای صندوق هر دو خودرو با توجه به ابعاد خارجی، کاملا با یکدیگر مساوی و برابر با 500 لیتر است که رقم چشمگیری به حساب می‌آید.
مشخصات فنی، قلب مشترک برای سورن و دنا
هر دو گزینه مورد بررسی از پیشرانه فرانسوی چهار سیلندر خطی انژکتوری 1650 سی‌سی 16 سوپاپ با تراکم 11:1 (11 به 1) با کد شناسایی EF7 بهره می‌گیرند که قادر به تولید 115 اسب بخار قدرت در دور 6000 و گشتاور حدود 160 نیوتون.متر در دور 4500 است.
گیربکس به کار رفته در هر دو خودرو نیز نمونه دستی پنج سرعت است و وزن نهایی آنها نیز برابر با 1260 کیلوگرم است. با این وجود سایت رسمی ایکو به شکل عجیبی برای این دو خودرو ویژگی‌های عملکردی متفاوتی را اعلام کرده است. با استناد به وبسایت و مشخصات رسمی که از سوی ایکو برای این دو خودرو ارائه شده است، سورن می‌تواند در 12 ثانیه از حالت سکون به سرعت 100 کیلومتر بر ساعت دست یابد و مصرف سوخت متوسطی برابر با 7.5 لیتر در هر 100 کیلومتر از خود بر جای بگذارد. این اعداد و ارقام برای دنا برابر با 13.5 ثانیه و 7.8 لیتر در هر 100 کیلومتر عنوان شده است. این تفاوت هرچند که می‌تواند به دلیل ستاپ متفاوت پیشرانه یا اختلاف در ضریب درگ (Cd.) دو خودرو باشد اما همچنان اندکی تعجب برانگیز است.
سخن نهایی
دو خودرو مورد بررسی این مقاله با داشتن ویژگی‌های فنی کاملا برابر، مخصوصا استفاده از پلتفرم و خط انتقال نیرویی کاملا مشترک، شباهت‌های بسیار زیادی با یکدیگر دارند. تمایز میان این دو گزینه بدون شک در درجه اول در طراحی خارجی متمایز، سپس سطح آپشن‌های رفاهی و در نهایت قیمت تمام شده محصول برای مشتری خلاصه خواهد شد.
اختلاف بازه قیمت میان این دو گزینه در بازار دست دوم نیز همچنان پابرجا است اما باید پذیرفت که دنا خودرویی جدیدتر و زیباتر از سورن است که با استانداردهای امروزی هماهنگی بیشتری دارد. مشکل اصلی آنجا است که هر دو خودرو از دیدگاه کیفیت ساخت مخصوصا از نظر مونتاژ قطعات داخلی، در سطح بسیار پایینی قرار دارند و به صدا افتادن قطعات و تزئینات اتاق در دراز مدت مخصوصا در نمونه‌های دست دوم آنها موضوعی کاملا طبیعی است. اما این مهم موجب نارضایتی مشتری دنا خواهد بود چرا که در ازای تملک خودرویی با طراحی ظاهری بهتر، مبلغ بالاتری پرداخت می‌کند اما همچنان با کیفیت پایین مونتاژ رو به رو خواهد شد که به هیچ عنوان مطلوب نیست.
نویسنده: شهاب انیسی
