سال ۱۳۸۷ بود که برای اولین بار پای خودروهای چینی به ایران باز شد و حالا خودروهای چینی بیش از یک دهه است که مهمان جاده‌های کشور شده‌اند. اولین شرکتی که محصولات چینی را به مشتریان ایرانی معرفی کرد، مدیران خودرو با برند MVM بود. از همان ابتدا هم خودروهای چینی برعکس اتومبیل‌های اروپایی و ژاپنی به صورت کامل وارد نمی‌شد بلکه به صورت CKD به کارخانه شرکت‌های داخلی می‌رسید و بعد از آن، مونتاژ و روانه بازار می‌شد.
واردات خودرو از سه سال قبل ممنوع شد. آنچه که به عنوان دلیل این کار بیان می‌شد، مساله تشدید تحریم‌های آمریکا، سیاست‌های اقتصادی دولت، افزایش قیمت دلار و جلوگیری از خروج ارز از کشور بود. به همین خاطر آخرین مدل برندهای معروفی مثل هیوندای، تویوتا، بی ام و، بنز و کیا در ایران مربوط به سال ۲۰۱۸ است و در این چند سال قیمت‌هایشان ۳ تا ۴ برابر شده است.
با این حال، با وجود ممنوعیت واردات خودرو و خالی شدن بازار از مدل‌های روز، خودروهای چینی هنوز هم در قالب CKD وارد کشور می‌شوند و هر سال چند مدل جدید از آنها به بازار می‌آید.
ممنوعیت واردات خودرو
دقیقا حدود سه سال پیش، در تیر ماه ۱۳۹۷، بخشنامه ممنوعیت ۱۳۳۹ کالا از طرف دولت به گمرکات کشور اعلام شد که خودرو یکی از این کالاها بود. این تصمیم از سوی ستاد فرماندهی مقاومت اقتصادی گرفته شد و هدف آن جلوگیری از خروج ارز از کشور بود.
این تصمیم در زمانی گرفته شد که آمریکا از برجام بیرون رفته و به دنبال آن شدت تحریم‌ها افزایش پیدا کرده بود. این اتفاق باعث شد تا روابط بانکی و مالی کشور با منابع خارجی قطع شود و در نتیجه قیمت ارز افزایش پیدا کند. به همین خاطر، دولت تصمیم گرفت تا با ممنوع اعلام کردن ۱۳۳۹ قلم کالا که یکی از آنها خودرو بود، جلوی خروج ارز از کشور را بگیرد.
واردات خودروهای چینی در قالب قطعه و CKD
هر چند طبق بخشنامه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، واردات خودرو ممنوع است اما خودروهای چینی در قالب قطعه و به صورت CKD وارد می‌شوند و سپس روی خط مونتاژ کارخانه‌ها سر هم شده و به دست مشتریان می‌رسند.
واردات خودرو طبق قانون ممنوع است اما در زمان آزاد بودن هم واردکننده موظف بود تعرفه ۱۰۰ درصدی را به گمرک پرداخت کند تا بتواند خودرو را وارد کشور کند و بعد از آن هم باز متحمل هزینه‌هایی می‌شد. به این ترتیب بهای تمام شده یک دستگاه خودرو وارداتی گران در می‌آمد.
اما واردات خودرو به صورت CKD و قطعه آزاد است و خودروسازان می‌توانند قطعات را وارد کنند و برعکس خودروی کامل، تعرفه واردات قطعات پایین است. در حال حاضر تعرفه وارد کردن قطعه خودرو بین ۵ تا ۲۰ درصد است که با مونتاژ این قطعات و تعیین قیمتی بیشتر از بهای تمام‌شده، سود نسبتا مناسبی را نصیب تولیدکنندگان خودروهای چینی می‌کند.
خودرو CKD چیست؟
خودرو CKD یعنی خودرویی که به صورت قطعه قطعه وارد کشور شده و سپس مونتاژ می‌شود. عبارت CKD مخفف Completely Knocked-Down به معنای کاملا قطعه قطعه است. قطعات این خودروها در کشور مبدا ساخته شده و سپس به کشور مقصد صادر می‌شود.
این اتفاق در مورد خودروهای چینی در بازار ایران می‌افتد. کارخانه‌های چینی قطعات را تولید کرده و بعد از سفارش شرکت ایرانی، صادر می‌کنند. سپس شرکت‌های ایرانی، با پرداخت تعرفه کمی، این قطعات را از گمرک ترخیص کرده و روی خط مونتاژ سر هم می‌کنند.
این روش واردات خودرو علاوه بر این که بهای تمام شده را کاهش می‌دهد و باعث افزایش سود شرکت‌های تولیدکننده خودرو می‌شود، به دلیل اینکه قطعات باید در کارخانه‌های داخلی و توسط نیروی کار بومی مونتاژ شوند، اشتغالزایی می‌کنند.
واردکنندگان سابق خودروهای خارجی، تولیدکنندگان فعلی خودروهای چینی
در دهه 90 و بعد از موفقیت تولیدکنندگان سنتی خودروهای چینی مثل مدیران خودرو و کرمان موتور، واردکنندگان خودرو اقدام به ایجاد زیرساخت‌های لازم برای مونتاژ و تولید اتومبیل در داخل کشور کردند. این کارخانه‌ها یا از صفر ساخته و راه‌اندازی شدند یا شرکت‌های مونتاژکننده، بعضی از کارخانه‌های سایپا و ایران خودرو را خریداری کرده‌اند.
به عنوان مثال، کارخانه فردا موتور در استان سمنان با همکاری ایران خودرو دو ر اوایل دهه 90 راه‌اندازی شد که در حال حاضر بعد از عرضه دو خودرو شاسی بلند، یک سدان کوچک را به بازار ارائه کرده است.
مثال دیگر رامک خودروست که خط تولید خود را در استان قزوین راه‌اندازی کرده و علاوه بر تولید اتوبوس، مدل‌های مختلف برند کره‌ای سانگ یانگ را تولید می‌کند.
نارضایتی قطعه‌سازان داخلی از مونتاژ خودروهای چینی
با وجود اینکه مونتاژ خودروهای چینی در داخل کشور، تنوع محصولات را در بازار زیاد کرده و منجر به اشتغالزایی شده اما از طرفی قطعه‌سازان داخلی را هم متضرر کرده است.
قطعات خودروهای داخلی مثل سمند، دنا، تیبا و ساینا توسط قطعه‌سازان داخلی تامین می‌شود اما به گفته فرهاد به‌نیا، سخنگوی انجمن قطعه‌سازان، ایران خودرو و سایپا ۳۵ هزار میلیارد تومان به تولیدکنندگان قطعات بدهکارند. همین مساله باعث شده تا نقدینگی کاهش پیدا کند و شرکت‌ها برای تامین مواد اولیه به مشکل برخورد کنند.
اعتراض دیگر قطعه‌سازان به واردات خودروهای چینی به صورت CKD است. تولیدکنندگان قطعه می‌گویند که چرا در این مدت ۱۳ – ۱۴ ساله‌ای که از واردات خودروهای چینی می‌گذرد، هیچ کدام از این ماشین‌ها داخلی‌سازی نشده‌اند.
مونتاژ بهتر از تولید؟
خودروهای چینی از همان ابتدای ورود به کشور جزو ارزان‌ترین‌های بازار بودند، اما حالا اتومبیل‌هایی با برندهای چینی در خیابان‌های کشور دیده می‌شوند که قیمتشان به یک میلیارد تومان می‌رسد.
به عقیده کارشناسان اقتصادی، مثل سلیمی‌زاده و احسان سلطانی، این قیمت‌ها برای خودروهای چینی زیاد است. طبق گفته این افراد، خودروهای چینی که در بازارهای جهانی با قیمت‌های ۱۷ هزار و ۲۰ هزار دلار به فروش می‌رسند و طبیعتا باید قیمتی حدودا ۴۰۰ میلیون تومانی داشته باشند، با قیمت‌های ۷۵۰ تا ۹۰۰ میلیون تومانی به مشتریان ایرانی فروخته می‌شوند.
نویسنده: میلاد قزللو
