تیبا ۲ (هاچبک)؛ بررسی جامع و مشخصات فنی

در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ بازار خودروی ایران به‌خصوص در بخش خودروهای اقتصادی به‌طور کامل در اختیار یک محصول نام‌آشنا قرار داشت و آن چیزی نبود جز پراید. حال زمان آن بود که محصول جدیدی وارد بازار شده و لااقل تغییری در آن بازیگر همیشگی که حالا ۲ دهه از حضورش در بازار ایران می‌گذشت، ایجاد کند. بازیگری که دیگر توانایی برآورده کردن حداقل استانداردهای ایمنی و آلایندگی را نداشت و جذابیت آن نیز پس از دو دهه فروکش کرده و از نیازهای نسل جدید فاصله گرفته بود. در چنین شرایطی بود که سایپا با پروژه X200 و معرفی تیبا صندوقدار در سال ۱۳۸۸، سعی در تکرار موفقیت پراید کرد و البته تیبا صندوقدار نتوانست موفقیت پراید را تکرار کند.

سایپا با درک این موضوع که خودروهای هاچبک از محبوبیت بالاتری در میان جوانان و خانواده‌های کم‌جمعیت برخوردارند، در سال ۱۳۹۲ از تیبا ۲ یا تیبا هاچبک رونمایی کرد؛ محصولی که عملا برای جایگزینی با پراید ۱۱۱ معرفی شد تا بتواند موفقیت آن را در بازار کشور ادامه دهد. تیبا ۲ در واقع یک تکامل ضروری برای محصولات سایپا، به‌خصوص پراید بود؛ حضور برای ادامه رسالتی که پراید عهده‌دار آن بود، یعنی یک خودروی اقتصادی کم استهلاک با هزینه نگهداری پایین و دسترسی فراوان و آسان به قطعات یدکی در قالب یک طراحی جدید و بدنه‌ای محکم تر از پراید.

تیبا 2 به سرعت توانست جای خودرا در بازار پیدا کند و به یکی از اصلی ترین گزینه‌ها برای خرید هاچبک صفرکیلومتر اقتصادی تبدیل شود؛ موفقیتی که تا سال ۱۴۰۱ یعنی زمان توقف تولید و فروش خودرو ادامه داشت.

طراحی ظاهری تیبا ۲

در بحث طراحی تیبا ۲ باید گفت که این خودرو دو بخش متفاوت و نامرتبط را روایت می‌کند؛ به‌طوری که در نگاه اول این خودرو از دو طراحی جدا از هم شکل گرفته است. تیبا۲ که در واقع بر اساس همان نسخه سدان تیبا طراحی شده؛ نمای جلویی خود را بدون هیج تغییری از تیبا سدان به ارث برده؛ نمایی که در زمان رونمایی نیز نتوانست نظر مثبت کارشناسان یا حتی خریداران این خودرو را به خود جلب کند. طراحی تیبا ۲ با چراغ‌های اصلی درشت و کشیده که حالتی برگی‌شکل دارد، درکنار یک جلوپنجره کوچک و بهره‌مندی از سپر با طراحی بسیار ساده، حالتی خام و بلاتکلیف را به نمایش می‌گذارد و نمی‌توان گفت که از سبک طراحی اصولی و منسجم پیروی می‌کند.

اگرچه گفته می‌شود طراحی این خودرو توسط استودیو ایتال دیزاین ایتالیا انجام شده، اما تاخیر طولانی در عرضه خودرو به بازار و تغییرات زیاد برای کاهش هزینه‌های تولید همگی منجر به آن شد که این خودرو در زمان عرضه به بازار نیز یک دهه از زبان طراحی روز دنیا عقب باشد.

در بخش طراحی نمای جانبی و عقب داستان متفاوت‌تر است. طراحان سایپا در تبدیل نسخه سدان تیبا به هاچبک عملکردی پخته‌تر و موفق‌تر از خود نشان داده‌اند. حذف صندوق و اضافه کردن در پنجم توانسته هماهنگی و هارمونی بهتری در میان خطوط بدنه و همچنین انحنای سقف ایجاد کند. خط شانه ملایمی که از گلگیرهای جلو شروع شده و تا چراغ‌های عقب امتداد دارد، در کنار حجم‌دهی مناسب به گلگیرهای عقب باعث شده تا نمای جانبی از سادگی مطلق خارج شود. اما نقطه اوج کار طراحان تیبا هاچبک، بخش عقب است. طراحی منطقی و پخته قسمت پشتی بسیار متناسب بوده و همین موضوع باعث شده تا تیبا 2 علیرغم داشتن قیمت بالاتر و کارایی کمتر به دلیل صندوق کوچک‌تر، با استقبال بهتری نسبت به برادر سدان خود مواجه شود.چراغ‌های عقب با طراحی چهارضلعی نرم در کنار یک سپر حجیم توانسته ظاهری مدرن‌تر و جذاب‌تر را برای این خودرو رقم بزند.

با افزایش سن پلتفرم x200 و طراحی خانواده تیبا، سایپا تلاش کرد تا با عرضه نسخه «پلاس» همراه با تغییرات ظاهری بتواند جذابیت تیبا ۲ را حفظ کند. این تغییرات شامل افزودن باربند (روف‌رک)، دودی کردن شیشه‌های عقب، استفاده از سپرهای دو رنگ (با قطعه‌ای شبیه به دیفیوزر)، رینگ‌های آلومینیومی با طرح جدید، جلوپنجره با قاب استیل، آینه‌های جانبی جدید و حذف زه جانبی درها بود. این موارد هرچند ظاهر تیبا2 را اندکی به‌روزتر کرد اما نتوانست کهنگی ذاتی پلتفرم و طراحی اصلی را به طور کامل جبران کند. در نهایت، می‌توان گفت که کوئیک به‌عنوان نسخه فیس‌لیفت اساسی و مدرن‌شده همین تیبا ۲ طراحی و به بازار عرضه شد تا بتواند این نیاز را به‌شکل بهتری پاسخ دهد.

طراحی داخلی تیبا هاچبک

با ورود به کابین تیبا هاچبک با همان چیزی روبرو می‌شویم که درواقع از یک خودرو اقتصادی ایرانی انتظار می‌رود، یعنی ساده، بی‌آلایش و ساخته‌شده با متریال ارزان‌قیمت و پلاستیک خشک. کابین تیبا۲ عملا تفاوتی با نسخه سدان آن ندارد و از همان طراحی قدیمی و نامتوازن بهره می‌برد که فاقد هرگونه جذابیت و خلاقیت در طراحی است. داشبورد تیبا ۲ طراحی ساده و عمودی‌شکل دارد و در بخش مرکزی آن یک ساعت دیجیتالی کوچک در بالاترین قسمت قرارداشته و پایین‌تر از آن دریچه‌های تهویه، کلیدهای فلاشر و مه‌شکن به همراه سیستم صوتی و کلیدهای سیستم تهویه مطبوع قراردارد که با یک قاب و فریم مشکی رنگ از سایر قسمت‌ها متمایز شده‌اند. صفحه کیلومتر تیبا۲ نیز از طراحی بسیار ساده‌ای بهره می‌برد و با نورپردازی نارنجی‌رنگ، حس و حالی قدیمی را منتقل می‌کند.

با وجود کیفیت ساخت پایین از لحاظ فضای کابین و ارگونومی، تیبا ۲ وضعیت قابل قبولی دارد. دسترسی به ادوات و کلیدها مناسب است و فرمان سه‌شاخه آن با وجود طراحی ساده و بدون کلیدهای کنترلی، خوش‌دست تلقی می‌شود. بزرگ‌ترین نقطه قوت کابین این خودرو را شاید بتوان جادار بودن فضای آن نسبت به ابعاد بدنه دانست. فضای پا و سر برای سرنشینان جلو و عقب مناسب بوده و فضای پای سرنشینان عقب این خودرو نسبت به رقیبی چون پژو ۲۰۶ بیشتر است. البته عرض کم خودرو باعث می‌شود تا نشستن سه سرنشین بزرگسال در ردیف عقب، تجربه راحتی نباشد. صندلی‌ها نیز هرچند در نگاه اول قابل قبول به نظر می‌رسند، اما طبق تجربه، مالکان این خودرو آن‌ها را برای مسافت‌های طولانی راحت ندانسته و می‌توانند باعث خستگی شوند. فضای صندوق عقب نیز با حجم ۲۲۵ لیتر برای یک هاچبک در این کلاس، کافی و مناسب ارزیابی شده و برخلاف رقبایی مانند ام وی ام 110S، با محدودیت جدی روبرو نیست.

نقطه ضعف اصلی و غیرقابل انکار کابین تیبا 2، کیفیت پایین متریال مورد استفاده است. تمام بخش‌های داشبورد و رودری‌ها از پلاستیک خشک و ارزان‌قیمت ساخته شده‌اند و نه‌تنها حس خوبی را منتقل نمی‌کند، بلکه پس از مدتی به صدا می‌افتند؛ از صدای طاقچه عقب و جیرجیر کردن صندلی‌ها گرفته تا صداهای اضافی از داخل داشبورد و رودری‌ها، همگی جزو مواردی هستند که مالکان تیبا ۲ به مرور با آن‌ها مواجه می‌شوند و نشان از کیفیت مونتاژ پایین قطعات داخلی دارد. عایق‌بندی خودرو نیز به خوبی انجام نشده و نفوذ صدای موتور، باد و محیط به داخل کابین به شکل آزاردهنده‌ای محسوس است و تجربه‌ای پر سر و صدا را برای سرنشینان رقم می‌زند.

مشخصات فنی تیبا ۲ هاچبک

در بخش فنی تیبا هاچبک عملکرد بهتری را نسبت به نسل قبلی خود یعنی پراید از خود نشان می‌دهد اما همزمان ضعف‌های ساختاری پلتفرم خود و مشکلات کیفی زیادی را نیز از خود نشان می‌دهد. تیبا ۲ از همان موتور معروف M15 سایپا که با محصولاتی چون ساینا و کوییک مشترک است، بهره می‌برد. این موتور چهار سیلندر ۸ سوپاپ با ساختار SOHC و با حجم ۱۵۰۰ سی‌سی، در واقع نسخه اصلاح و حجیم‌شده موتور پراید محسوب می‌شود. این پیشرانه قادر است تا حداکثر ۸۷ اسب بخار قدرت در ۵۳۰۰ دور در دقیقه و ۱۲۸ نیوتن‌متر گشتاور در ۴۰۰۰ دور در دقیقه را ارائه دهد. ارقامی که بهبود مناسبی را در مقایسه با پراید نشان می‌دهند. این افزایش توان در کنار تغییر در ضرایب جعبه‌دنده ۵ سرعته، منجر به شتاب‌گیری بهتر تیبا ۲ شده است.

ماهیت ۸ سوپاپ بودن موتور باعث شده تا گشتاور مناسبی را در دورهای پایین ارائه دهد که این امر رانندگی شهری را تا حدودی لذت‌بخش‌تر می‌کند. شتاب صفر تا صد تیبا ۲ حدود ۱۳ ثانیه اعلام شده که برای یک هاچبک اقتصادی عدد مناسبی محسوب می‌شود. مصرف سوخت ترکیبی این خودرو به‌صورت رسمی حدود ۶.۵ لیتر در هر صد کیلومتر اعلام شده که با توجه به ساختار قدیمی موتور، عددی منطقی به نظر می‌رسد، هرچند برخی از مالکان در سرعت‌های بالا مصرف بیشتری را نیز تجربه کرده‌اند. مشکل اصلی موتور تیبا۲، لرزش و صدای زیاد در دور موتورهای بالا است که بعضا حتی درحالت درجا و دردنده‌های سنگین نیز گزارش شده است. این موضوع در کنار ضعف عایق بندی ضعیف کابین و همین‌طور ضعیف بودن دسته موتور‌ها باعث ورود صدای زیاد به کابین می‌شود.

نیروی موتور از طریق یک جعبه‌دنده ۵سرعته دستی به چرخ‌های جلو منتقل می‌شود. عملکرد این گیربکس کاملا معمولی بوده و تعویض دنده‌ها نسبتا نرم اما با کمی خلاصی همراه است و یکی از انتقادات رایج به آن، بد جا رفتن دنده عقب است. سیستم تعلیق در جلو از نوع مک‌فرسون و در عقب از نوع تیرچه پیچشی (Torsion Beam) است که یک ترکیب استاندارد برای خودروهای این رده محسوب می‌شود. این سیستم تعلیق سواری نسبتا نرمی را فراهم کرده و در جذب ناهمواری‌های شهری عملکردی بهتر از پراید دارد. اما همین نرمی، پاشنه آشیل خودرو در بحث پایداری است.

از نقاط ضعف دیگر تیبا۲ می‌توان به پایداری و فرمان‌پذیری آن اشاره کرد. تیبا ۲ به دلیل ارتفاع نسبتا زیاد، مرکز ثقل بالا، لاستیک‌های فابریک با پهنای کم و ضعف‌های ساختاری پلتفرم، در سرعت‌های بالا و پیچ‌های تند، پایداری مناسبی ندارد. این خودرو معمولا دچار حرکات گهواره‌ای و بادی‌رول (حرکت عرضی) زیادی است که حس عدم اطمینان را به راننده منتقل می‌کند. نبود سیستم کنترل پایداری الکترونیکی (ESC) این ضعف را تشدید کرده و رانندگی با احتیاط در پیچ‌ها را الزامی می‌سازد. همچنین، شعاع گردش زیاد فرمان، مانور دادن در فضاهای تنگ و دور زدن را کمی مشکل می‌کند.

سیستم ترمز نیز با اینکه نسبت به پراید (با ترمزهای دیسکی در جلو و کاسه‌ای در عقب) پیشرفت داشته، اما عملکردی کاملا متوسط از خود نشان می‌دهد و نمی‌توان انتظار واکنش‌های دقیق و قدرتمندی از آن داشت. بسیاری از مالکان سوت کشیدن لنت‌ها حتی پس از تعویض و خرابی کالیپر ترمز را نیز گزارش کرده‌اند. مشکلاتی نظیر بالا رفتن آمپر آب هنگام استفاده از کولر در ترافیک یا سربالایی‌ها که می‌تواند ناشی از ضعف در مجموعه فن، رادیاتور یا ترموستات باشد نیز از دیگر تجربیات ناخوشایند برخی رانندگان تیبا ۲ است. لرزش فرمان در سرعت‌های خاص (معمولا حدود ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت) که حتی با بالانس چرخ‌ها نیز به طور کامل برطرف نمی‌شود نیز مطرح شده است.

مشخصات کلی

ابعاد و ظرفیت ‌ها

آپشن های تیبا ۲ معمولی

تیبا هاچبک در جایگاه یک خودروی اقتصادی، در نسخه پایه فهرستی حداقلی از امکانات رفاهی را ارائه می‌کند که بخشی از آن‌ها در راستای پاس کردن استانداردهای اجباری به خودرو اضافه شده‌اند. در تیپ EX یا همان تیپ پایه، امکانات ایمنی به داشتن دو کیسه هوا (راننده و سرنشین جلو)، ترمزهای مجهز به سیستم ضد قفل ABS و توزیع الکترونیکی نیروی ترمز EBD و سیستم ضد سرقت (Immobilizer) محدود می‌شود. تیبا ۲ از نظر رفاهی شامل مواردی همچون شیشه‌های برقی برای درهای جلو، تهویه مطبوع دستی، آینه‌های جانبی با تنظیم دستی، مه‌شکن‌های جلو و عقب، قابلیت تنظیم ارتفاع چراغ‌های جلو از داخل، گرم‌کن و برف‌پاک‌کن شیشه عقب و صندوق‌پران از داخل است. فقدان امکاناتی نظیر سنسور دنده عقب یا شیشه برقی عقب در نسخه پایه، یکی از نقاط ضعف آن به شمار می‌رود.

جدول امکانات رفاهی و ایمنی تیبا هاچبک معمولی به صورت زیر تکمیل می‌شود:

مزایای تیبا ۲

+ هزینه نگهداری پایین و فراوانی قطعات

+ بازار مناسب خرید و فروش دست دوم

+ فضای مناسب کابین نسبت به ابعاد کلی

+ استهلاک پایین موتور

معایب تیبا هاچبک

– ایمنی ناکافی و پایداری ضعیف

– کیفیت پایین مونتاژ و متریال کابین

– عایق‌بندی ضعیف کابین

– صدای زیاد موتور در دورهای بالا

– دید عقب بسیار محدود

– مشکلات فنی پرتکرار

قیمت تیبا ۲ هاچبک در بازار

تیبا ۲ از همان ابتدای عرضه به لطف قیمتی رقابتی و خلا موجود در بازار، به یکی از پرفروش‌ترین هاچبک‌های کشور تبدیل شد. این خودرو پس از توقف تولید پراید ۱۱۱، عملا عنوان ارزان‌ترین هاچ‌بک صفر کیلومتر بازار را از آن خود کرد و به انتخاب اول و آخر بسیاری از خریداران با بودجه‌های محدود به خصوص جوانان و کسانی که به دنبال خرید اولین خودروی خود یا یک خودروی دوم شهری بودند تبدیل شد.

با توقف تولید تیبا هاچبک در سال ۱۴۰۱، این خودرو اکنون تنها در نسخه کارکرده قابل خریداری است. در رمان نگارش مقاله (آبان ۱۴۰۴)، قیمت نسخه‌های کارکرده تیبا ۲ بسته به سال تولید، کارکرد و وضعیت بدنه، بازه گسترده‌ای داشته و نسخه‌های سالم آن از ۴۳۰ میلیون تومان تا ۵۴۰ میلیون تومان را شامل می‌شود. مدل‌های اولیه (۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵) را می‌توان با قیمتی پایین‌تر یافت، در حالی که مدل‌های جدیدتر (۱۳۹۹ به بعد) و به خصوص نسخه پلاس که به دلیل امکانات بیشتر محبوبیت بالاتری دارد، با قیمت‌هایی نزدیک به کوئیک‌های کارکرده مانند کوییک اس معامله می‌شوند.

در نهایت، تیبا ۲ موفقیت خود را نه مدیون برتری‌های فنی یا کیفی خود بلکه مرهون جایگاه انحصاری‌اش در بازار بود. تیبا۲ یک انتخاب برای کسانی است که صرفا به دنبال یک هاچبک کم‌استهلاک، با هزینه نگهداری پایین و بازار فروش مناسب هستند و می‌توانند با کیفیت ساخت پایین، کابین پر سر و صدا و مشکلات فنی آن کنار بیایند. شاید این خودرو را باید بیشتر یک ابزار شهری برای انجام کارهای روزمره دانست تا یک همراه مطمئن برای سفرهای طولانی و جاده‌ای.

نویسنده: کوشا رستمی