هر چند آشنایی ایرانی‌ها با خودرو به سال ۱۲۷۹ و ورود دو دستگاه رنو برمی‌گردد، اما ۶۰ سال بعد از این تاریخ اولین ماشین در داخل مرزهای کشور توسط کارگران ایرانی تولید و به عبارت بهتر مونتاژ شد. در آن زمان، ایران تنها تولیدکننده خودرو در خاورمیانه بود؛ البته در آن دوران، هنوز خیلی از کشورها وجود خارجی نداشتند.
حالا ۶۰ سال از تولید اولین خودرو در ایران می‌گذرد و در طی این شش دهه اتفاقات زیادی در این صنعت افتاده است. خودروسازان کره‌ای که هم‌زمان با شرکت‌های ایرانی کار خود را آغاز کرده بودند، تبدیل به معتبرترین و پرفروش‌ترین تولیدکنندگان جهان شده‌اند و محصولاتشان در اروپا و آمریکا طرفداران زیادی دارد، اما حوادث و رخدادها باعث شده تا صنعت خودروسازی ایران پیشرفت چندانی نداشته باشد.
تحریم‌های خارجی و برنامه‌های اقتصادی داخلی باعث شده تا در یکی دو سال اخیر صنعت خودرو دچار مشکلات عدیده‌ای شود و قیمت‌ها به شدت در بازار افزایش پیدا کند.
یکی از راهکارهایی که بعضی از کارشناسان برای حل مشکل صنعت خودرو ارائه می‌کنند، همکاری و تولید مشترک با خودروسازان کشورهای ترکیه و روسیه است.
تولید خودرو مشترک ایران، ترکیه و روسیه
در روز ۲۹ مهر سال جاری، تعدادی از صادرکنندگان و فعالان اقتصادی جلسه‌ای با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور برگزار کردند. در این جلسه که به مناسبت روز ملی صادرات برگزار شد، محمدرضا نجفی منش، رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب و کار اتاق بازرگانی تهران پیشنهادهایی را برای بهبود وضعیت صنعت خودرو ارائه کرد.
یکی از این پیشنهادها، تولید خودرو به صورت مشترک توسط ایران، ترکیه و روسیه بود. طبق گفته‌های نجفی منش، سهم هر کشور در تولید خودرو ۳۰ درصد خواهد بود و امکان صادرات راحت‌تر به بازارهای دیگر نیز فراهم می‌شود.
خودرو مشترک، فرصت ها و تهدیدها
ساخت خودرو توسط چندین شرکت از کشورهای مختلف، یکی از روش‌های معمول در صنعت خودروسازی جهان است و این امر آنقدر متداول و رایج شده که اتحادیه‌ها و شراکت‌های بین‌المللی شکل گرفته است.
برای مثال می‌توان به گروه خودروسازی استلانتیس اشاره کرد که در ابتدای سال ۲۰۲۱ تاسیس شده و متشکل از ۱۴ خودروساز اروپایی و آمریکایی است. همچنین می‌توان از اتحادیه رنو-نیسان-میتسوبیشی نام برد.
شرکت‌های چینی هم با خرید خودروسازان اروپایی، نوع دیگری از همکاری‌های خودرویی را آغاز کرده‌اند. به عنوان مثال جیلی چین خودروسازی‌های ولوو و پل‌استار را خریده است.
مزیت همکاری‌های خودرویی بین این شرکت‌ها، کاهش هزینه‌های تحقیق، توسعه و تولید است. بیشتر محصولات شریک‌های خودرویی روی پلتفرم‌های مشترک ساخته می‌شود و مثلا سیتروئن برای ساخت محصول جدیدش می‌تواند از پلتفرم محصولات برند پژو استفاده کند و یا پلتفرم بعضی از محصولات بین رنو و کمپانی نیسان یکسان است.
از دیگر امتیازهای اتحادهای خودرویی می‌توان به سهولت در صادرات اشاره کرد. هر چند محصولات اتحادهای خودرویی روی پلتفرم یکسان ساخته می‌شود و دارای مشخصات فنی مشابهی هستند و از این نظر همپوشانی پیدا می‌کنند، اما هر کدام از کمپانی‌های همکار، بخشی از بازار جهانی را در دست می‌گیرد و محدوده مشخصی برای فعالیت دارد.
تولید خودرو مشترک ایران، ترکیه و روسیه هم مثل دیگر همکاری‌ها و شراکت‌ها دارای مزایا و معایبی برای طرف‌های معامله دارد.
ایران به دلیل تحریم‌ها امکان دسترسی به تکنولوژی روز دنیا و همین طور بازارهای جهانی را ندارد و همین فشارهای خارجی باعث شده تا همکاری پژو و سیتروئن با ایران خودرو و سایپا قطع شود.
هر چند ترکیه در حال حاضر فاقد خودرو ملی است، اما سال‌ها است که محصولات روز خودروسازان اروپایی مثل فیات و رنو را تولید و مونتاژ و به بازارهای اروپا صادر میکند و در رده چهاردهم خودروسازان جهان جای دارد.
روسیه در سال ۲۰۲۰ میلادی، حدود ۱.۴ میلیون دستگاه خودرو تولید کرده و از این نظر دهمین کشور دنیا است. لادا، معروف‌ترین برند روسی است و محصولاتش را بر پایه اتومبیل‌های فیات و نیسان می‌سازد.
تولید خودرو مشترک با ترکیه و روسیه می‌تواند دسترسی ایران به بازارهای جهانی را فراهم کند و تکنولوژی روز را به داخل کشور بیاورد. همچنین این شراکت هزینه تولید خودرو را کاهش خواهد داد و به تبع آن، قیمت‌ها نیز کم خواهد شد.
این اتفاق در صورتی رخ خواهد داد که ترک‌ها و روس‌ها بتوانند نظر شرکت‌های اروپایی را برای چنین طرحی جلب کنند. به دلیل اینکه خودروهای تولیدی روس و ترک مونتاژ هستند و تحت لیسانس خودروسازان بزرگ تولید می‌شوند، همکاری آنها با ایران می‌تواند تحت تاثیر تحریم‌ها قرار بگیرد.
خودروهای تولید ترکیه و روسیه
تقریبا بیشتر خودروهای تولید ترکیه محصولات مونتاژ خودروسازان خارجی مثل رنو، هیوندای، پژو و تویوتا هستند. این شرکت‌ها خط تولید خود را در این کشور راه‌اندازی کرده‌اند و هیوندا i20، رنو مگان، رنو کلیو، تویوتا کرولا، فیات اژه و فورد ترانزیت را تولید می‌کنند.
روس‌ها هم تقریبا شرایط مشابهی دارند و به جز لادا که معروف‌ترین و بزرگ‌ترین برند خودرو روسیه به شمار می‌آید، خودروسازانی مثل رنو، هیوندای و داتسون هم کارخانه‌هایی در این کشور دارند. با وجود چند دهه رقابت بین روسیه و آمریکا در همه زمینه‌ها، محصولات آمریکایی کادیلاک، فورد و شورولت هم در این کشور تولید و مونتاژ می‌شوند. خودروهای چینی هم مثل ایران توانسته‌اند راه خود را به بازار روسیه باز کنند.
شرکای خودروسازی غربی و شرقی
صنعت خودروسازی ایران با مونتاژ جیپ‌های آمریکایی و فیات ایتالیایی شروع شد و بعد نوبت به سیتروئن فرانسوی رسید. بعد از انقلاب اسلامی، پژو بزرگ‌ترین شریک ایران خودرو به شمار می‌رود و سیتروئن هم حضوری دوباره داشته است.
با این حال، تحریم‌ها باعث شده تا شرکای اروپایی با خودروسازان داخلی قطع همکاری کنند و فضا بیش از پیش برای مونتاژ خودروهای چینی باز شود.
برای حل مشکل صنعت خودروسازی ایران، در ابتدا باید ارتباط اقتصادی با دنیا برقرار و تحریم‌های خارجی لغو شود و بعد از آن شاهد رقابت خودروسازان خارجی برای حضور در بازار بزرگ خودرو ایران خواهیم بود.
نویسنده: میلاد قزللو
