حالا ۶۰ سال از تولید اولین خودرو در ایران می‌گذرد و در طی این شش دهه اتفاقات زیادی در این صنعت افتاده است. خودروسازان کره‌ای که هم‌زمان با شرکت‌های ایرانی کار خود را آغاز کرده بودند، تبدیل به معتبرترین و پرفروش‌ترین تولیدکنندگان جهان شده‌اند و محصولاتشان در اروپا و آمریکا طرفداران زیادی دارد، اما حوادث و رخدادها باعث شده تا صنعت خودروسازی ایران پیشرفت چندانی نداشته باشد.
تحریم‌های خارجی و برنامه‌های اقتصادی داخلی باعث شده تا در یکی دو سال اخیر صنعت خودرو دچار مشکلات عدیده‌ای شود و قیمت‌ها به شدت در بازار افزایش پیدا کند.
یکی از راهکارهایی که بعضی از کارشناسان برای حل مشکل صنعت خودرو ارائه می‌کنند، همکاری و تولید مشترک با خودروسازان کشورهای ترکیه و روسیه است.
امضای تفاهم نامه خودرویی ایران و روسیه
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در نشست خبری توضیحاتی درباره همکاری خودرویی ایران و روسیه داد. طبق اظهارات سخنگوی دولت، تفاهم‌نامه‌ای اقتصادی در حوزه خودرو بین ایران و روسیه امضا شده است. این تفاهم‌نامه خودرویی به میزان ۷۰۰ میلیون یورو است که به صورت روبل – ریال در حال انجام است.
خودروهای ایرانی مورد علاقه روس ها
همکاری خودرویی ایران و روسیه وارد فاز تازه‌ای شده و بعد از شرکت خودروسازان ایرانی در نمایشگاه اتومبیلیتی مسکو، تعدادی از ماشین‌های ایرانی مورد توجه مدیران روسیه قرار گرفته‌اند. تارا، دنا پلاس و شاهین سه خودرویی هستند که توجه روس‌ها را به خود جلب کرده‌اند و به گفته معاون وزیر صمت، بخشی از صادرات شامل این خودروها خواهد شد. دلیل علاقه روس‌ها به خودروهای ایرانی، تحریم این کشور و قطع همکاری و تعطیلی کارخانه‌های خودروسازی و خروج شرکت‌ها از این کشور است.
تارا و شاهین در نمایشگاه مسکو
سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت برای شرکت در نمایشگاه اتومبیلیتی مسکو به روسیه رفته و در مصاحبه با خبرنگاران اعلام کرد که خودروهای تارا و شاهین در این نمایشگاه معرفی می‌شوند. نمایشگاه خودرو مسکو از ۳۱ شهریور کار خود را شروع کرده و غرفه متمرکز ایران با حضور ۵۰ شرکت خودرویی در روز ۱ شهریور توسط وزیر صمت افتتاح می‌شود. همچنین، چند روز گذشته خبرهایی در مورد صادرات محصولات ایران خودرو و سایپا به روسیه منتشر شده بود.
پلتفرم مشترک ایران، روسیه و چین
نمایشگاه اتومبیلتی روسیه از ۳۱ مرداد تا ۳ شهریور ۱۴۰۱ در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی مسکو برگزار خواهد شد و شرکت‌های ایرانی فعال در صنعت خودرو و قطعه‌سازی نیز در این نمایشگاه حضور خواهند داشت.
احمد قلعه‌بانی، دبیر شورای هماهنگی صنعت خودرو در جلسه هماهنگی برگزاری پاویون اختصاصی ایران در نمایشگاه اتومبیلتی روسیه پیشنهاد داد تفاهم‌نامه‌ای بین ایران، روسیه و چین برای طراحی پلتفرم خودرو امضا شود. با توجه به اینکه می‌توان خودروهای مختلفی روی یک پلتفرم تولید کرد، قیمت محصولات پلتفرم مشترک ایران، روسیه و چین پایین خواهد بود.
تفاهم اولیه خودرویی ایران و روسیه
تیر۱۴۰۱:
نجفی‌منش، رییس انجمن صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه‌سازی کشور:
- همکاری مشترک خودرویی ایران و روسیه در حد حرف است و هنوز توافق‌نامه‌ای امضا نشده است.
- برای تولید خودرو مشترک باید یک پلتفرم داشته باشیم که مالکیت آن نیز برای سه کشور باشد.
- در صورت توافق برای طراحی خودرو می‌توان از شرکت‌های بین‌المللی کمک گرفت. ما نیز توان طراحی خوبی داریم، ترک‌ها توان خوبی برای تامین قطعه دارند و روس‌ها نیز مواداولیه را به خوبی می‌توانند تامین کنند.
- تولید خودرو مشترک ایران، روسیه و ترکیه در مرحله تفاهم اولیه‌ای است و به این معنا نیست که از فردا می‌توانیم خودرو تولید کنیم.
ساخت تندر۹۰ با قطعات روسی
تندر۹۰ از سال ۱۳۸۶ روی خط تولید ایران خودرو و پارس خودرو قرار داشت، اما از سال ۱۳۹۹ تولید این سدان جمع و جور به دلیل کمبود قطعات متوقف شده است. طبق صحبت‌های فاطمی امین، وزیر صمت قرار است دوباره تندر۹۰ روی خط تولید قرار بگیرد. آن طور که وزیر صنعت می‌گوید قطعات خودروهای مشترک کارخانه‌های ایران و روسیه، به ویژه تندر۹۰، از همسایه شمالی وارد خواهد شد تا تولید آنها از سر گرفته شود.
تولید خودرو مشترک ایران و روسیه
خرداد ۱۴۰۱:
محمدرضا نجفی منش، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، جزییاتی را درباره برنامه تولید خودرو مشترک ایران و روسیه ارائه کرد.
آن طور که نجفی منش می‌گوید طرح تولید خودرو مشترک ایران و روسیه و ترکیه چند سال پیش در دیدارهای قطعه‌سازان ایران و ترکیه مطرح شد. توافق ابتدایی برای اجرای این طرح در سفر اخیر رئیس سازمان تجارت به روسیه انجام شده است.
بر اساس توافق اولیه، هر کشوری بخشی از این پروژه را که شامل موتور، قطعات داخلی و بدنه می‌شود، انجام خواهد داد که فعلا به صورت قطعی مشخص نیست که کدام بخش به صنعت خودرو ایران محول خواهد شد.
کشورها برای تهیه قطعات از طرف مقابل، نیازی به خرید ندارند، بلکه این کار به صورت تهاتری انجام می‌شود.
خط تولید خودرو مشترک در هر سه کشور ایران، روسیه و ترکیه فعال خواهد بود و هر کدام از کشورها تیراژ مشخصی را تولید می‌کند.
تولید خودرو مشترک ایران، ترکیه و روسیه
در روز ۲۹ مهر سال جاری، تعدادی از صادرکنندگان و فعالان اقتصادی جلسه‌ای با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور برگزار کردند. در این جلسه که به مناسبت روز ملی صادرات برگزار شد، محمدرضا نجفی منش، رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب و کار اتاق بازرگانی تهران پیشنهادهایی را برای بهبود وضعیت صنعت خودرو ارائه کرد.
یکی از این پیشنهادها، تولید خودرو به صورت مشترک توسط ایران، ترکیه و روسیه بود. طبق گفته‌های نجفی منش، سهم هر کشور در تولید خودرو ۳۰ درصد خواهد بود و امکان صادرات راحت‌تر به بازارهای دیگر نیز فراهم می‌شود.
خودرو مشترک، فرصت ها و تهدیدها
ساخت خودرو توسط چندین شرکت از کشورهای مختلف، یکی از روش‌های معمول در صنعت خودروسازی جهان است و این امر آنقدر متداول و رایج شده که اتحادیه‌ها و شراکت‌های بین‌المللی شکل گرفته است.
برای مثال می‌توان به گروه خودروسازی استلانتیس اشاره کرد که در ابتدای سال ۲۰۲۱ تاسیس شده و متشکل از ۱۴ خودروساز اروپایی و آمریکایی است. همچنین می‌توان از اتحادیه رنو-نیسان-میتسوبیشی نام برد.
شرکت‌های چینی هم با خرید خودروسازان اروپایی، نوع دیگری از همکاری‌های خودرویی را آغاز کرده‌اند. به عنوان مثال جیلی چین خودروسازی‌های ولوو و پل‌استار را خریده است.
مزیت همکاری‌های خودرویی بین این شرکت‌ها، کاهش هزینه‌های تحقیق، توسعه و تولید است. بیشتر محصولات شریک‌های خودرویی روی پلتفرم‌های مشترک ساخته می‌شود و مثلا سیتروئن برای ساخت محصول جدیدش می‌تواند از پلتفرم محصولات برند پژو استفاده کند و یا پلتفرم بعضی از محصولات بین رنو و کمپانی نیسان یکسان است.
از دیگر امتیازهای اتحادهای خودرویی می‌توان به سهولت در صادرات اشاره کرد. هر چند محصولات اتحادهای خودرویی روی پلتفرم یکسان ساخته می‌شود و دارای مشخصات فنی مشابهی هستند و از این نظر همپوشانی پیدا می‌کنند، اما هر کدام از کمپانی‌های همکار، بخشی از بازار جهانی را در دست می‌گیرد و محدوده مشخصی برای فعالیت دارد.
تولید خودرو مشترک ایران، ترکیه و روسیه هم مثل دیگر همکاری‌ها و شراکت‌ها دارای مزایا و معایبی برای طرف‌های معامله دارد.
ایران به دلیل تحریم‌ها امکان دسترسی به تکنولوژی روز دنیا و همین طور بازارهای جهانی را ندارد و همین فشارهای خارجی باعث شده تا همکاری پژو و سیتروئن با ایران خودرو و سایپا قطع شود.
هر چند ترکیه در حال حاضر فاقد خودرو ملی است، اما سال‌ها است که محصولات روز خودروسازان اروپایی مثل فیات و رنو را تولید و مونتاژ و به بازارهای اروپا صادر می‌کند و در رده چهاردهم خودروسازان جهان جای دارد.
روسیه در سال ۲۰۲۰ میلادی، حدود ۱.۴ میلیون دستگاه خودرو تولید کرده و از این نظر دهمین کشور دنیا است. لادا، معروف‌ترین برند روسی است و محصولاتش را بر پایه اتومبیل‌های فیات و نیسان می‌سازد.
تولید خودرو مشترک با ترکیه و روسیه می‌تواند دسترسی ایران به بازارهای جهانی را فراهم کند و تکنولوژی روز را به داخل کشور بیاورد. همچنین این شراکت هزینه تولید خودرو را کاهش خواهد داد و به تبع آن، قیمت‌ها نیز کم خواهد شد.
این اتفاق در صورتی رخ خواهد داد که ترک‌ها و روس‌ها بتوانند نظر شرکت‌های اروپایی را برای چنین طرحی جلب کنند. به دلیل اینکه خودروهای تولیدی روس و ترک مونتاژ هستند و تحت لیسانس خودروسازان بزرگ تولید می‌شوند، همکاری آنها با ایران می‌تواند تحت تاثیر تحریم‌ها قرار بگیرد.
خودروهای تولید ترکیه و روسیه
تقریبا بیشتر خودروهای تولید ترکیه محصولات مونتاژ خودروسازان خارجی مثل رنو، هیوندای، پژو و تویوتا هستند. این شرکت‌ها خط تولید خود را در این کشور راه‌اندازی کرده‌اند و هیوندا i20، رنو مگان، رنو کلیو، تویوتا کرولا، فیات اژه و فورد ترانزیت را تولید می‌کنند.
روس‌ها هم تقریبا شرایط مشابهی دارند و به جز لادا که معروف‌ترین و بزرگ‌ترین برند خودرو روسیه به شمار می‌آید، خودروسازانی مثل رنو، هیوندای و داتسون هم کارخانه‌هایی در این کشور دارند. با وجود چند دهه رقابت بین روسیه و آمریکا در همه زمینه‌ها، محصولات آمریکایی کادیلاک، فورد و شورولت هم در این کشور تولید و مونتاژ می‌شوند. خودروهای چینی هم مثل ایران توانسته‌اند راه خود را به بازار روسیه باز کنند.
شرکای خودروسازی غربی و شرقی
صنعت خودروسازی ایران با مونتاژ جیپ‌های آمریکایی و فیات ایتالیایی شروع شد و بعد نوبت به سیتروئن فرانسوی رسید. بعد از انقلاب اسلامی، پژو بزرگ‌ترین شریک ایران خودرو به شمار می‌رود و سیتروئن هم حضوری دوباره داشته است.
با این حال، تحریم‌ها باعث شده تا شرکای اروپایی با خودروسازان داخلی قطع همکاری کنند و فضا بیش از پیش برای مونتاژ خودروهای چینی باز شود.
برای حل مشکل صنعت خودروسازی ایران، در ابتدا باید ارتباط اقتصادی با دنیا برقرار و تحریم‌های خارجی لغو شود و بعد از آن شاهد رقابت خودروسازان خارجی برای حضور در بازار بزرگ خودرو ایران خواهیم بود.
نویسنده: میلاد قزللو
