وقتی صحبت از خودرو داخلی به میان می‌آید ممکن است کلمات و تصاویر مختلفی در ذهن‌مان نقش ببندد، اما احتمالا صادرات آخرین تصور ما از خودرو داخلی باشد درحالی‌که سال‌ها است تولیدات خودروسازان ایرانی در کشورهای دیگر جولان می‌دهند. با وجود انتقادهای فراوان به کیفیت خودروهای داخلی آیا همچنان شرکت‌های خودروسازی داخلی می‌توانند سهمی از بازار کشورهای همسایه داشته باشند؟
وضعیت کیفیت خودروهای داخلی
همیشه سطح کیفی تولیدات کارخانه‌های خودروسازی داخلی مورد انتقاد بوده است اما هر چه آمار تصادفات بالاتر رفت، این انتقادها هم بالا گرفت. تا جایی که از اواخر سال ۱۴۰۰، پلیس خودروسازان را تهدید کرد که در صورت بهبود نیافتن کیفیت تولیدات‌شان، خودروها را شماره‌گذاری نخواهد کرد. همچنین با توجه به آمار بالای تصادفات جاده ای نوروز ۱۴۰۱ نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم وارد این کارزار شدند و از شرکت‌های خودروسازی خواستند تا فکری به حال بالا رفتن ایمنی محصولات‌شان بکنند.
به نظر می‌رسد در این شرایط که اتومبیل‌های داخلی به سختی می‌توانند رضایت مشتریان ایرانی را به دست آوردند، رقابت با بازار جهانی کمی سخت به نظر می‌رسد.
موانع صادرات خودرو
گرچه از دهه ۷۰ صادرات خودروهای ایرانی به برخی کشورها از سر گرفته شد اما سرگذشت سفر اتومبیل‌های ایرانی به کشورهای دیگر همیشه با فراز و نشیب‌های زیادی روبه‌رو بوده است.
تحریم‌ها طی سالهای اخیر، شوک بزرگی به صنعت خودروسازی وارد کرده است. با جدی‌تر شدن تحریم‌های ایران، شرکای خارجی خودروسازی ایران به مرور از کشور خارج شدند و تنها چند کارخانه خودروسازی با دنیایی مشکل و البته حواشی بسیار برای ادامه فعالیت در ایران باقی ماند. پس از آن خروج آمریکا از برجام کار را بدتر کرد و صنعت خودروسازی را که تازه جان گرفته بود از پا درآورد. حالا صنعت خودروسازی داخلی تنها است.
از سوی دیگر نوسانات نرخ ارز و تاثیرش بر بازار خودرو، ممنوعیت واردات خودرو و شیوع ویروس کرونا نیز نمکی دیگر بر زخم خودروسازان داخلی بود تا صنعت خودروسازی را تا مدتی دچار کندی کند.
در این مدت، خصوصا در دو سال شیوع گسترده کرونا، خودروسازی به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و نه تنها قیمت تمام شده خودروها را با افزایش چند برابری همراه کرد، بلکه بازار خودروهای کارکرده را هم با اختلاف قیمت نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه کرده است.
در این میان، برخی مشکلات نسبت به بعضی دیگر در تامین قطعات ارجح هستند تا جایی که برخی مسئولان شرکت‌های خودروسازی بیشترین مشکل را در تهیه قطعه کاتالیست عنوان کرده‌اند، قطعه‌ای که برای سلامت محیط زیست حیاتی است و نبودن آن باعث می‌شود استانداردهای ۸۵ گانه خودرو رعایت نشوند.
آخرین وضعیت صادرات خودرو
اینکه اولین خودروی ایرانی دقیقا چه تاریخی صادر شد چندان مشخص نیست اما بر اساس اسناد و تصاویر به نظر می‌رسد در دهه ۵۰ ایران به امارات ژیان صادر می‌کرده است. اما روند صادرات خودرو با وقوع انقلاب، متوقف شد و دوباره در دوران سازندگی به جریان افتاد.
بر اساس پژوهش‌های اتاق ایران، صادارت خودروهای داخلی در سالهای گذشته مسیر خوبی را طی کرده‌اند.
صادارات خودروهای داخلی در سال ۱۳۷۶ چیزی حدود ۱۰ میلیون دلار بوده است که این رقم در سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۹ به حدود ۶۰ میلیون دلار رسیده است. رقم صادرات خودرو در سال ۱۳۸۹ به ۴۸۰ میلیون دلار افزایش یافت و طولی نکشید که روند صادرات خودرو نزولی شد. این وضعیت ادامه داشت به طوری که در سال ۱۳۹۰ این رقم به ۴۱۰ میلیون دلار و در سال ۹۱ به ۳۶۰ میلیون دلار دسید. از سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ میزان ۲۰۰ میلیون دلار خودرو صادر شد و این رقم در سالهای ۹۵ تا ۹۷ بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار در نوسان بود.
به دلیل خروج آمریکا از برجام و وضع تحریم‌های جدید، صادرات خودرو با سنگی بزرگ مواجه شد به طوری که این رقم در سال ۱۴۰۰ به حدود ۷۰ میلیارد دلار رسید و با افتی قابل توجه روبه‌رو شد.
آمار صادرات سایپا و ایران خودرو در سال ۱۴۰۲
بنابر اطلاعات منتشر شده، شرکت ایران خودرو و سایپا در سال ۱۴۰۲ به ترتیب، ۲ هزار و ۱۳۹ دستگاه و ۳ هزار و ۲۲۰ دستگاه خودرو صادر کرده‌اند.
- ارزش دلاری صادرات محصولات ایران خودرو ۱۵ میلیون و ۱۰۶ هزار و ۱۷۸ دلار بوده است.
- ارزش دلاری صادرات سایپا نیز ۱۸ میلیون و ۸۹۰ هزار و ۶۴۶ دلار بوده است.
- این دو خودروساز ۱۴ میلیون و ۱۲۳ هزار و ۴۲۲ دلار قطعه نیز صادر کرده‌اند.
- ایران خودرو در سال ۱۴۰۲ خودروهای تولیدی خود را به کشورهای عراق (۷۸۰ دستگاه)، سنگال (۵۲۰ دستگاه)، آذربایجان (۶۲۴ دستگاه) و ۲۱۵ دستگاه به سایر کشورها صادر کرده است.
- شرکت سایپا نیز موفق به صدور خودروهای تولیدی به کشورهای عراق (۱۶۸۰ دستگاه)، پاکستان (۵۱۰ دستگاه)، ونزوئلا (۱۰۰۰ دستگاه) و ۳۰ دستگاه به سایر کشورها شده است.
- خودروهای صادارتی سایپا در سال ۱۴۰۳ شامل ساینا، سایپا ۱۳۱، سایپا ۱۵۱، کوییک، شاهین و وانت زامیاد است.
- خودروهای صادراتی ایران خودرو در سال ۱۴۰۳ شامل پژو پارس، تارا، دنا پلاس، پژو ۲۰۷، سورن پلاس، سمند، رانا پلاس، ریرا و وانت آریسان خواهد بود.
کشورهای مقصد صادرات خودرو
در این دو دهه گذشته چندین کشور، به عنوان مقاصد خودروهای ایرانی شناخته شده‌اند. گرچه به دلیل تحریم‌ها در حال حاضر صادرات به برخی از این کشورها به حالت تعلیق درآمده‌اند.
- اسپانیا
- امارات
- آذربایجان
- آلمان
- تایوان
- ترکیه
- الجزایر
- جیبوتی
- چین
- ساحل عاج
- سوریه
- عراق
- هنگ کنک
خودروهای صادراتی ایران
در این سال‌ها خودروها مختلفی توسط خودروسازان ایرانی به کشورهای دیگر صادر شد. در میان این خودروها می‌توان به اسامی زیر اشاره کرد:
مزیت خودروهای ایرانی برای صادرات
یکی از مهمترین مزیت خودروهای ایرانی قیمت پایین آن نسبت به سایر خودروها بوده و خودروسازان می‌توانند خودروهای ایرانی را به کشورهای دیگر صادر کنند و با توجه به قیمت اندک بازار بزرگی را در خارج از کشور داشته باشند و بتوانند خودروهای داخلی را صادر کنند.
سرنوشت صادرات و واردات خودرو
صادرات خودرو همیشه مورد توافق تمام نهادها و سازمان‌های داخلی کشور بوده است اما حدودا از سال ۱۳۹۶ این روند با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شده است.
از سوی دیگر واردات خودرو به کشور هم برای مدت طولانی ممنوع بوده است. اما تقریبا از اوایل زمستان ۱۴۰۰ است که موضوع آزادسازی واردات خودرو بار دیگر مورد مناقشه قرار گرفته تا سرانجام مجوز ازسرگیری واردات خودرو در سال ۱۴۰۱ از سوی مجلس صادر شد و در دستور کار دولت قرار گرفت.
اخبار صادرات خودرو
صادرات ۱۲۰ میلیون دلار خودرو در نیمه اول ۱۴۰۲
بر اساس آمارهای گمرک و سازمان توسعه تجارت، در نیمه اول سال ۱۴۰۲، صادرات خودرو و نیروی محرکه کشور ۱۲۰ میلیون دلار اعلام شده است.
خودروهای صادراتی سایپا
مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا، خودروهای صادراتی این شرکت را اعلام کرد:
- خودروهای تجاری: سایپا ۱۵۱ و وانت نیسان
- خودروهای سواری: کوییک، ساینا و شاهین
تعیین قیمت شاهین، کوییک و ساینا S در روسیه
شرکت سایپا که سه خودرو ساینا S، کوییک و شاهین را در سال ۲۰۲۴ در روسیه عرضه می‌کند، قیمت این خودروها را اعلام کرد. بر همین اساس:
- قیمت ساینا S: ۱.۲۲۰.۰۰۰ روبل به بالا (معادل ۱۲.۸۰۰ دلار)
- قیمت کوییک: ۱.۵۰۰.۰۰۰ روبل به بالا (معادل ۱۵.۷۵۰ دلار)
- قیمت شاهین: ۲.۰۵۰.۰۰۰ روبل به بالا (معادل ۲۱.۵۲۰ دلار)
صادرات ۲۰ هزار تارا به روسیه
علیمردان عظیمی، مدیرعامل ایران خودرو، اعلام کرد:
- در حال حاضر در حال برنامه‌ریزی صادرات سالانه ۲۰ هزار دستگاه خودرو تارا به روسیه هستیم.
- با توجه به بررسی‌های کارشناسی، دستیابی به این هدف میسر است.
نیسان زامیاد با اسم جدید در کنیا
بر اساس اعلام شرکت سایپا، با توجه به توافق بین ایران و کنیا، شرکت زامیاد، کارخانه مونتاژ وانت نیسان خود را به نام Kifaru در مومباسا کنیا افتتاح خواهد کرد.
خودروهای ایرانی در راه کنیا
- بنابر اخبار منتشر شده، کارخانه مونتاژ خودرو در کنیا راه‌اندازی می‌شود و خودروهای ایرانی در کنیا تولید خواهند شد.
- همچنین قراردادی برای فروش نیسان زامیاد ایرانی به کنیا به امضا رسیده است.
صادرات محصولات کرمان موتور به عراق
شرکت کرمان موتور اعلام کرد صادرات جک J4به کشور عراق آغاز شده است.
این خودروسازی کشورهای روسیه، کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و شمال آفریقا را به عنوان مقصدهای بعدی خود معرفی کرده است
صادرات خودرو ایران به عمان
در حاشیه سفر پادشاه عمان به ایران، تفاهم‌نامه همکاری بین دو کشور برای صادرات خودرو به عمان و سایر بازارهای ثالث بین مقامات ایران و عمان امضا شد.
صادرات ۴۵۰ میلیون دلاری سایپا به روسیه
شرکت خودروسازی سایپا، از ماه ژوئن محصولات خود را در روسیه عرضه خواهد کرد.
- این خودروسازی تا سال ۱۴۰۴، ۴۵ هزار خودرو به ارزش ۴۵۰ میلیون دلار به روسیه تحویل می‌دهد.
ورود اولین محصولات ایران خودرو به ونزوئلا
بنابر اعلام گروه صنعتی ایران خودرو، پس از ۸ سال، نخستین خودروهای ایران خودرو وارد کشور ونزوئلا شد.
این شرکت، قصد دارد خودروهای تجاری سنگین و نیمه‌سنگین، قطعات و موتورسیکلت را نیز در سبد محصولات صادراتی خود به ونزوئلا قرار دهد.
ورود محموله سایپا به ونزوئلا
وزیر حمل و نقل ونزوئلا با انتشار تصویری در صفحه توییتر خود اعلام کرد:
- ۱۰۰۰ دستگاه خودرو سایپا وارد این کشور شده است.
- به زودی ۲۰۰۰ هزار دستگاه از محصولات ایران خودرو نیز وارد این کشور می‌شود.
- ایران در مجموع ۳۰۰۰ هزار خودرو به این کشور صادر خواهد کرد.
صادرات ۲ هزار دستگاه خودرو به روسیه
مهدی خطیبی، مدیرعامل ایران خودرو:
- صادرات خودرو به روسیه افزایش یافته است.
- تا پایان سال جاری حدود دو هزار دستگاه تارا و دنا به بازار این کشور صادر می‌شود.
- ایران خودرو در بخش قطعات خودروهای سنگین می‌تواند نقش پررنگی در بازار روسیه داشته باشد.
افزایش صادرات خودروهای سایپا
علی کریمی، مدیر صادرات و امور بین‌الملل گروه سایپا، درباره صادرات خودروهای این خودروسازی گفت:
- پیش‌بینی می‌کنیم تا پایان سال ۱۴۰۱، بتوانیم حداقل ۲ هزار دستگاه خودرو به کشور عراق صادر کنیم.
- در سال ۱۴۰۲، قصد صادرات خودروهای ساینا، شاهین معمولی و شاهین اتوماتیک به عراق را داریم و در آینده، خودروهای کوییک، ساینا، اطلس و آریا را به کردستان عراق صادر می‌کنیم.
- بنابر قرارداد با ونزوئلا، ۲۰۰ هزار خودرو را تا ۵ سال به این کشور ارسال می‌کنیم. در حال حاضر هزار خودرو کوییک و ساینا به این کشور فرستاده شده و در سال ۱۴۰۲ شاهین و آریا را نیز به خودروهای صادراتی به ونزوئلا افزوده می‌شود.
- امیدواریم در سال ۱۴۰۲ بتوانیم ۲۰ هزار خودرو شامل کوییک، شاهین و ساینا را به کشور روسیه ارسال کنیم.
محصولات سایپا در راه روسیه و بلاروس
شرکت خودروسازی سایپا برخی محصولات خود به دو کشور روسیه و بلاروس صادر می‌کند. بر اساس اطلاعیه این شرکت:
- خودروهای شاهین، کوییک و ساینا به این دو کشور خواهند رفت.
- در قرارداد ۳ سالهای منعقد شد ۴۵ هزار دستگاه خودرو به ارزش ۴۵۰ میلیون یورو به این کشورها صادر شود.
- محصولات خانواده P90 (کادیلا) هم در آینده جزو محصولات صادراتی سایپا خواهند بود.
مردودی خودروهای ایرانی برای ورود روسیه
روابط عمومی وزارت صنایع و بازرگانی روسیه:
یکی از شرط‌های اصلی واردات خودرو از هر کشوری از جمله ایران آن است که این خودروها مورد تایید وزارت صنایع باشند و تاکنون خودروهای تولید ایرانی برای ورود به روسیه تایید نشده‌اند. همچنین، هیچ درخواستی برای تایید خودروهای ایرانی دریافت نشده است.
پیش از این الکسی ددوف، سفیر روسیه در تهران، گفته بود ایران خودرو در نظر دارد تا پایان ماه مارس ۲ هزار دستگاه خودرو به روسیه صادر کند. سایپا هم در حال مذاکره برای صادرات ۲۰ هزار دستگاه خودرو به روسیه است.
صادرات دومین محموله تارا اتوماتیک به ارمنستان
امیرعباس فرنودی، معاون صادرات و امور بین‌الملل گروه صنعتی ایران خودرو، درباره ادامه صادرات خودرو به ارمنستان گفت:
- دومین محموله صادراتی ایران خودرو، شامل خودرو تارا اتوماتیک به این کشور صادر شد.
- شهریورماه ۱۴۰۱، صادرات اولین محموله خودروهای ایرانی شامل تارا اتوماتیک و دنا پلاس اتوماتیک به ارمنستان انجام شد.
- برنامه توسعه بازار ارمنستان با سبد محصولات متنوع ایران خودرو در دستور کار این خودروسازی است.
- شبکه ارائه خدمات پس از فروش در این کشور توسعه پیدا خواهد کرد.
- پس از صنعتی‌سازی، تجاری شدن و تولید انبوه خودروهای ری را و TF21 این خودروها به محصولات صادراتی ایران خودرو افزوده می‌شود.
آغاز صادرات ۸۰ هزار خودرو به ونزوئلا
رامون بلاسکز، وزیر حمل و نقل ونزوئلا درباره واردات خودرو از ایران (صادرات) به این کشور گفت:
- در اولین مرحله، حدود ۸۰ هزار درخواست برای خودروی ایرانی ثبت شده است.
- امروز (۲۳ آبان ۱۴۰۱) با ارسال هزار دستگاه خودرو در مرحله اول، فرآیند اجرایی آغاز شده است.
- ما درخواست بالایی برای خرید خودروی ایرانی داریم.
صادرات ۵۰ میلیون دلاری سایپا
محمدعلی تیموری، مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا، درباره صادرات محصولات این شرکت گفت:
- اگر بخواهیم در بازار جهانی موفق باشیم، باید خودرویی عرضه کنیم که ۵ سال ضمانت پس از فروش داشته باشد.
- همچنین باید لوازم یدکی مربوطه را ارسال کنیم تا مشتری منتظر تامین قطعه مورد نظر توسط نمایندگی نباشد.
- در چند ماه اخیر در با کشور ونزوئلا قراردادی برای صادرات ۲۰۰ هزار خودرو کوییک منعقد کرده‌ایم که به زودی انجام می‌شود.
- تا پایان امسال حجم صادرات سایپا نزدیک به ۵۰ میلیون دلار خواهد بود. در قبال این صادرات، می‌توانیم ۵ هزار دستگاه خودروی چانگان وارد کنیم.
- به زودی صادرات ۵ هزار دستگاه خودرو به عراق آغاز خواهد شد.
- در بازار عراق، پراید ۱۳۱ با پنج هزار و ۲۰۰ دلار صادر می‌شود.
- تا چند ماه دیگر وانت نیسان به کشور غنا صادر می‌شود. در صورت صادرات این محصول، قیمت آن در رده ۲۰ هزار دلار خواهد بود.
صادرات محصولات ایران خودرو به باکو
پرفروش‌ترین خودروهای جمهوری آذربایجان دو خودرو دنا و دنا پلاس هستند که در این کشور با نام خزر مونتاژ و عرضه می‌شوند. مهدی خطیبی، مدیرعامل ایران خودرو در بازدید از کارخانه آذرکرون از صادرات ۳۵۰۰ دستگاه تارا، دنا و دنا پلاس به باکو خبر داد. صادرات ایران خودرو به جمهوری آذربایجان در سالهای گذشته ۷۰۰۰ دستگاه بوده است.
صادرات خودرو به ارمنستان
علیرضا پیمان پاک، رییس سازمان توسعه تجارت ایران درباره ایجاد خط تولید خودروهای ایرانی در ارمنستان گفت:
- یک خودروساز ایرانی یک سرمایه‌گذار از ارمنستان برای راه‌اندازی خط تولید خودروهای ایرانی در این کشور اعلام آمادگی کردند.
- خودروهای صادرشده به ارمنستان تولید ایران خودرو هستند. این مرحله آزمایشی بوده و منتظر بازخوردهای آن هستیم.
- تا کنون سفارش‌گذاری ۲۰۰ دستگاه خودرو به این کشور انجام شده است.
- صادرات خودرو به ارمنستان تهاتر نیست و حتما ارزآوری خواهد داشت.
صادرات تارا و دنا به ارمنستان
اولین محموله محصولات گروه خودروسازی ایران خودرو، شامل ۸ دستگاه تارا و دنا اتومات به همراه قطعات یدکی مورد نیاز برای خدمات پس از فروش، وارد بازار ارمنستان شد.
صادرات وانت آریسان ۲ و توانمندی‌های ایران خودرو در مجموعه‌های ایساکو و ایران خودرو دیزل هم از اهداف صادراتی به ارمنستان است.
صادرات خودرو از سال ۱۴۰۲
فاطمی امین، وزیر صمت، درباره چگونگی صادرات خودرو گفت:
- برای صادرات خودرو، برنامه ۴ ساله داریم.
- برای سال ۱۴۰۱ روی بازار داخل تمرکز کردیم و از سال ۱۴۰۲ اقدامات لازم برای صادرات خودرو را آغاز می‌کنیم.
- واردات خودرو در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۰ هزار دستگاه خواهد بود.
نویسنده: فاطمه امین الرعایا
