روز ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ میلادی (۵ اسفند ۱۴۰۰) بود که ارتش روسیه به اوکراین حمله کرد. این جنگ هم مثل همه جنگ‌هایی که رخ داده، بر بیشتر جنبه‌های زندگی مردم این دو کشور و کشورهای همسایه‌شان تاثیر گذاشت.
چند روز بعد از یورش زمینی، هوایی، دریایی و موشکی روس‌ها به اوکراین، موج تحریم‌های کمپانی‌های مختلف در حوزه‌ها و صنایع گوناگون راه افتاد. بعضی از بانک‌های روسیه تحریم شدند و ارتباطشان با سیستم مالی بین‌المللی قطع شد، صنایع نفت و گاز این کشور نیز مورد تحریم قرار گرفتند. تیم‌های ورزشی روسیه از شرکت در مسابقات قاره‌ای و جهانی منع شدند و حتی در بازی‌های پلی استیشن نیز تیم ملی و لیگ فوتبال این کشور از سری بازی‌های فیفا و PES حذف شد.
فهرست تحریم‌های روسیه به صنعت خودرو هم رسید و تعدادی از بزرگ‌ترین خودروسازان جهان فروش محصولاتشان در این کشور اروپایی را ممنوع کردند.
ادامه خروج خودروسازان خارجی
روسیه زمستان ۲۰۲۱ به اوکراین حمله کرد و جنگ دو کشور بعد از ۸ ماه همچنان ادامه دارد. حمله روسیه به همسایه غربی، علاوه بر تلفات انسانی، ضربات اقتصادی به این کشور زده است. با شروع تحریم‌ها علیه روس‌ها، قطع همکاری خودروسازان خارجی کلید خورد. در جدیدترین دور خروج شرکت‌های غربی، ژاپنی و کره‌ای، دیگر خبری از مرسدس بنزهای سری S و G در بازار روسیه نیست. فورد ۴۹ درصد از سهم خود در کارخانه روس خود را فروخت و خروج خود از این کشور را کامل کرد. کارخانه هیوندای در شهر سنت پترزبورگ که ماشین‌های کیا ریو و هیوندای سولاریس را تولید می‌کرد، تخلیه شده، تا خودروساز کره‌ای نیز به طور کامل از روسیه خارج شود. خودروساز ژاپنی نیسان که سهام خود در کارخانه روسی را با قیمت ۱ یورو به دولت فروخته بود، رسما خروج خود از روسیه را اعلام کرد.
کاهش فروش خودرو روسیه
تحریم‌های وضع شده علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین موجب قطع همکاری خودروسازان غربی، ژاپنی و اروپایی با این کشور شده است و به دنبال تعطیلی کارخانه‌ها و کاهش شدید تیراژ تولید، فروش خودروهای جدید در روسیه از ۱۲۰ هزار دستگاه در ماه اکتبر ۲۰۲۱ به ۴۵ هزار و ۲۲۸ دستگاه در اکتبر ۲۰۲۲ رسیده و ۶۲.۸ درصد کاهش پیدا کرده است.
تحریم صنعت خودرو روسیه موجب شده تا میزان تولید و عرضه ماشین در این کشور کاهش یابد و به دنبال آن قیمت‌ها نیز گران شود. بر اساس گزارش انجمن کسب و کارهای اروپایی، آمار فروش خودرو روسیه از ۱.۶ میلیون دستگاه در سال ۲۰۲۱ میلادی، با کاهش ۵۸.۸ درصدی به ۶۸۷ هزار و ۳۷۰ دستگاه در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
تحریم های خودروسازان اروپایی
فصل جدید مسابقه اتومبیلرانی فرمول یک که قرار بود در این هفته در سوچی روسیه شروع شود، لغو شد و نیکیتا مازپین، تنها راننده روسی فرمول ۱ نیز تحت شرایط خاصی و بدون استفاده از پرچم کشورش می‌تواند در ادامه این مسابقات وارد رقابت شود.
علاوه بر این، خودروسازان بزرگ نیز تصمیم گرفته‌اند صادرات خودروهایشان به روسیه را متوقف کنند که عبارتند از ولوو، نیسان، مرسدس بنز، جنرال موتورز، فولکس واگن و دایملر تراک (تولیدکننده کامیون و خودروهای سنگین).
کمپانی ولوو در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ولوو تا اطلاع ثانوی هیچ خودرویی را به بازار روسیه صادر نخواهد کرد.»
خودروهای ولوو از کارخانه‌های این شرکت در ایالات متحده آمریکا، چین و سوئد به روسیه صادر می‌شد و در سال گذشته ۹ هزار دستگاه از محصولاتش را در این کشور فروخته است.
شاسی‌بلندهای ولوو XC90 و ولوو XC60، پرفروش‌ترین تولیدات این کمپانی در روسیه هستند. در بیانیه این شرکت دلیل این کار «خطرات احتمالی ناشی از تجارت با روسیه، از جمله تحریم‌های اعمال‌شده توسط اتحادیه اروپا و ایالات متحده» ذکر شده است.
فولکس واگن، پورشه و بنتلی نیز با ولوو همراه شده و به طور موقت تحویل و فروش محصولاتش در نمایندگی‌های محلی را متوقف کرده‌اند. همین طور خط تولید مدل‌های فولکس واگن و اشکودا نیز تعطیل شده است.
با وجود اینکه مرسدس بنز ۲۵۰ میلیون یورو برای راه‌اندازی کارخانه جدیدش در روسیه هزینه کرده است، اما در این هفته خط تولید را به حالت تعلیق درآورده و صادرات را به روسیه متوقف کرده است. دایملر تراک نیز که با شرکت روسی کاماز همکاری دارد، تصمیم گرفته فعالیت‌های تجاری‌اش در روسیه را به حالت تعلیق دربیاورد.
فهرست خودروسازانی که روسیه را تحریم کرده‌اند در روزهای اخیر طولانی‌تر شده و حتی شامل شرکت‌هایی می‌شود که حضور چشمگیری در بازار این کشور ندارند. در این فهرست نام بی ام و، آئودی، لندرور و سیتروئن دیده می‌شود.
جنرال موتورز کارخانه‌ای در روسیه ندارد و در سال فقط ۳ هزار دستگاه شامل شورولت تاهو و کادیلاک XT5 را به فروش می‌رساند، با این حال تا اطلاع ثانوی صادرات محصولات خود به روسیه را متوقف کرده است. جنرال موتورز در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما طرف مردم اوکراین هستیم. کشتار مردم اتفاق غم‌انگیزی است و نگرانی اصلی ما جان و سلامت مردم این کشور است.»
تحریم روسیه توسط ژاپنی ها
بنابر اعلام خودروسازی ژاپنی تویوتا، خط تولید محصولاتش در روسیه تعطیل شده و تا اطلاع ثانوی هیچ خودرویی را به این کشور صادر نخواهد کرد. در بیانیه این شرکت آمده: «تویوتا مانند همه مردم جهان، تحولات اوکراین را با نگرانی شدید دنبال می‌کند و امیدوار است هر چه زودتر صلح برقرار شود.» هر چند طبق بیانیه تویوتا، یکی از دلایل تعطیلی خط تولید، کمبود قطعات اعلام شده است.
هوندا هم که قرار بود فعالیتش را در سال جاری در روسیه متوقف کند، زودتر این کار را انجام داده و فعلا هیچ صادراتی به این کشور ندارد. خودروسازی مزدا نیز با وجود فعال بودن کارخانه‌ای در ولادی وستوک روسیه، قصد دارد صادرات قطعات را متوقف کند.
تعطیلی کارخانه روسی میتسوبیشی
خودروساز ژاپنی میتسوبیشی موتورز هم به جمع شرکت‌هایی پیوست که کارخانه‌های خود در روسیه را تعطیل کرده‌اند. بر اساس اطلاعیه‌ای که چهارمین خودروساز بزرگ جهان منتشر کرده، صادرات قطعات و خودرو به روسیه از ماه مارس سال جاری (اسفند ۱۴۰۰) به دلیل مشکلات لجستیکی متوقف شده است. پیش از تویوتا، هوندا و مزدا نیز خط تولید خود در روسیه را تعطیل کرده بودند و دولت ژاپن هم به خاطر حمله روسیه به اوکراین، تحریم‌هایی را وضع کرده بود. بنا به گفته مدیران میتسوبیشی، خط تولید این کمپانی به اروپای غربی منتقل می‌شود و تا اطلاع ثانوی سرمایه‌گذاری در روسیه انجام نخواهد داد.
تولید مجدد خودرو روسی
در حالی که حمله روسیه به اوکراین همچنان ادامه دارد، تولید خودرو دوباره در این کشور آغاز شده است. لادا تصمیم گرفته تا برای اولین بار بعد از دستور پوتین برای حمله به اوکراین، خط تولید خودرو را دوباره راه‌اندازی کند.
صنعت خودرو یکی از پیچیده‌ترین صنایع است و بدون دانش فنی نمی‌توان ماشین جدید تولید کرد. در حال حاضر بیشتر کشورهای صاحب صنعت خودرو، از ژاپن و کره جنوبی گرفته تا اتحادیه اروپا و آمریکا، تحریم‌های مختلفی علیه روسیه اعلام کرده‌اند که در نتیجه آن صادرات قطعات خودرو به این کشور بزرگ اروپایی آسیایی ممنوع شده است. همچنین روسیه هیچ مجوزی برای مواد اولیه صنعت خودرو و قطعات نمی‌دهد و این اتفاق فولکس واگن را با مشکلاتی مواجه کرده است.
با وجود این تحریم‌ها، لادا به زودی فعالیتش را از سر می‌گیرد و به همین منظور، تیپ جدیدی از گرانتا، یکی از پرفروش‌ترین خودروهای بازار روسیه را رونمایی کرد. این خودرو از نظر ابعاد و اندازه مشابه شورولت اسپارک (نسل جدید دوو ماتیز) است.
کارخانه‌ای که گرانتا در آن تولید می‌شود، اوایل سال ۲۰۲۲ ملی شد. پیش از حمله روسیه به اوکراین، ۶۸ درصد از سهام AvtoVAZ، شرکت مادر لادا، در اختیار گروه رنو بود. به دنبال تحریم خودروسازان جهانی، پوتین تصمیم گرفت تا اموال این شرکت‌ها را در روسیه مصادره کند، اما رنو موفق شد با دولت این کشور به توافق برسد. بر اساس این توافق، دولت روسیه هر سهم رنو در AvtoVAZ را با قیمت ۱ روبل (۵۲۵ تومان) خرید، با این شرط که خودروساز فرانسوی می‌تواند تا ۶ سال آینده، سهام شرکت روسی را با همین قیمت بازخرید کند.
بعد از ملی شدن کارخانه، مهندسان باید راهی پیدا کنند تا خودروهای روسی را بدون قطعات خارجی بسازند. البته این کار بسیار سخت و مشکل است و خریداران نباید انتظار خودروهای باکیفیت را داشته باشند.
تعطیلی فولکس واگن در روسیه
فولکس واگن همراه با دیگر خودروسازان جهان، تصمیم گرفته تا خط تولیدش را به طور کامل در روسیه تعطیل کند. این شرکت به کارکنانش در کارخانه نیژنی نووگورود اعلام کرده که در صورت استعفای داوطلبانه، به آنها حقوق و پاداش پرداخت می‌کند. علاوه بر این کارخانه، خط تولید فولکس در کالوگا هم متوقف و تعطیل می‌شود.
مبالغ پرداختی به کارگران و کارمندان روسی شامل غرامت مالی در قالب شش ماه حقوق و بیمه درمانی تا پایان سال ۲۰۲۲ می‌شود. اما این پرداختی فقط به افرادی صورت می‌گیرد که تا ۱۷ ژوئن نامه ترک کار را تحویل منابع انسانی داده باشند. ۲۰۰ نفر از کارکنان کارخانه نیژنی از این طرح استفاده کرده‌اند و قبل از آن هم ۴۲۰۰ نفر در کارخانه کالوگا در خط تولید فولکس واگن جتا و اشکودا یتی کار می‌کردند.
احیای برند مسکویچ
به دنبال تعطیلی کارخانه‌ها و خط تولید خودروسازان جهانی در روسیه، مسئولان دولتی این کشور تصمیم گرفته‌اند تا یکی از برندهای قدیمی اتومبیل‌سازی را احیا کنند. به دنبال این تصمیم، رنو سهام خود در شرکت‌های روسی را فروخت تا به جای آن برند مسکوویچ احیا شود.
مسکویچ یکی از خودروسازان قدیمه روسیه است که از سال ۱۹۳۰ تا ۲۰۰۱ در صنعت خودرو فعالیت می‌کرد. این شرکت در اوایل دهه ۹۰ میلادی و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در اختیار بخش خصوصی قرار گرفت و در نهایت ورشکسته شد.
بر اساس نظر کارشناسان روسی، تولید یک خودرو جدید توسط این برند یک میلیارد دلار هزینه دارد و ۲ سال وقت می‌برد.
ممنوعیت واردات بعد از تحریم
همان طور که دیدیم لیست بلندبالایی از خودروسازان بزرگ و مهم اروپایی، آمریکایی و ژاپنی بازار خودرو روسیه را تحریم کرده‌اند و تا اطلاع ثانوی هیچ ماشینی به این کشور صادر نخواهند کرد.
به گفته کارشناسان روسی، اگر جریان تحریم‌ها به همین شکل ادامه داشته باشد، ممکن است دولت روسیه واردات اتومبیل خارجی را به کل ممنوع کند. مثل همان اتفاقی که از سال ۱۳۹۷ در ایران افتاد و دولت با بخشنامه‌ای جلوی واردات خودرو را گرفت.
البته فقط محصولات خودروسازان بزرگ اروپایی، آمریکایی و ژاپنی به روسیه صادر یا در این کشور مونتاژ نمی‌شود و بخشی از بازار روسیه را کمپانی‌های چینی مثل چری، جک، چانگان و فاو در دست دارند.
آینده تحریم خودروسازان
خودروسازانی که سرمایه‌گذاری کلانی در روسیه انجام داده‌اند، از این رویه پیروی می‌کنند و به موج تحریم می‌پیوندند. به عنوان مثال، فورد ۵۰ درصد از سهم سه کارخانه خودروسازی روسیه را در اختیار دارد. همچنین روسیه دومین بازار بزرگ گروه خودروسازی رنو است. هر دوی این شرکت‌ها کارخانه‌های خود در داخل خاک روسیه را تعطیل کرده‌اند. از این به بعد تا اطلاع ثانوی دیگر خبری از خودروسازان بزرگ جهان در بازار و صنعت خودرو روسیه نیست و روس‌ها باید فکری به حال نیاز بازار کنند.
بازگشت خودروسازی روسیه به گذشته
شرایط تحریمی روسیه و مشکلات ناشی از آن برای ما ایرانی‌ها آشنا است. از جمله این مشکلات می‌توان به تولید خودروهای بی‌کیفیت، کمبود قطعات یدکی و افزایش قیمت خودرو اشاره کرد. بدین ترتیب، رانندگان روسی که تا امروز خودروهای روز و باکیفیت جهان مثل تسلا، فولکس، بنز و بی ام و سوار می‌شدند، حالا باید منتظر محصولات بی‌کیفیت و تاریخ‌گذشته لادا و مسکویچ باشند.
نویسنده: میلاد قزللو
