خودروهای توقف تولیدشده داخلی

هر خودرو روزی روی خط تولید قرار می‌گیرد و روزی هم به دلایل مختلفی تولید آن متوقف می‌شود. مهم‌ترین دلیلی که باعث توقف تولید یک خودرو می‌شود، قدیمی شدن پلتفرم و طراحی است، به طوری که امکان رعایت استانداردهای روز ایمنی و زیست محیطی وجود نداشته باشد و همچنین شکل و شمایلش نتواند خریداران را جذب کند. دلیل دیگری که می‌تواند مدیران خودروسازی‌ها را مجاب به توقف تولید یک خودرو کند، عدم سودآوری است. در این حالت خودرو دیگر نمی‌تواند مشتریان را جذب کند و حتی می‌تواند باعث ضرر و زیان شرکت‌های تولیدکننده شود و تراز مالی این کمپانی‌ها را منفی کند.

توقف تولید خودرو در کشورهای پیشرفته و دارای بازار آزاد معمولا به سرعت اتفاق می‌افتد، زیرا بیشتر این خودروسازان خصوصی هستند و در صورتی که نتوانند مشتری جذب کنند، با خطر ورشکستگی و تعطیلی مواجه می‌شود. به همین دلیل هر چند سال یک بار یا نسل‌های جدیدی از محصولات این خودروسازان با ظاهر و مشخصات فنی و آپشن‌های جدید روانه بازار می‌کنند یا مدل‌های جدیدی را در دسترس خریداران قرار می‌دهند.

اوضاع در صنعت خودرو ایران برعکس است. به دلیل حمایت‌های دولتی، بازار بسته و انحصاری و عدم توانایی فنی، مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا تولید یک خودرو ملی تولیدی یا مونتاژی چینی و فرانسوی متوقف شود. به همین خاطر است که پیکان حدود ۴ دهه با کمترین تغییر تولید می‌شد و پراید و پژو ۴۰۵ سی سال روی خط تولید قرار داشتند.

اما در نهایت خودروسازان داخلی هم مجبور می‌شوند تا تولید بعضی محصولاتشان را متوقف کنند.

ساینا (سال ۱۳۹۵ – ۱۴۰۱)

ساینا سومین خودرو ملی سایپا است که بعد از عرضه موفق تیبا صندوقدار و تیبا ۲ به بازار خودرو ایران معرفی شد. هدف نارنجی‌پوشان از تولید این سدان جمع و جور، پر کردن فاصله بین تیبا و پژو ۴۰۵ بود و به همین خاطر این محصول قیمت بیشتری از تیبا دارد. ساینا روی همان پلتفرم ارتقایافته پراید ساخته شد و مشخصات فنی آن با تیبا یکسان است. دو تیپ ساینا EX و SX در سال ۹۵ به بازار عرضه شدند که از نظر آپشن تفاوت دارند و به دلیل کمبود تقاضا برای تیپ ارزان‌تر SX، تولید این مدل خیلی زود متوقف شد. در سال ۹۷ ساینا اتوماتیک، به عنوان اولین ماشین داخلی با گیربکس اتومات به بازار آمد و سال ۹۹ شاهد ساینا پلاس با ظاهر تیپ EX و آپشن‌های تیپ S بودیم. ساینا S و ساینا G جدیدترین مدل‌های این سدان جمع و جور در سال ۹۹ معرفی شدند که ظاهرشان تغییر کرده و آپشن‌های بیشتری نسبت به مدل‌های قبلی دارند. ساینا SR هم قرار بود با بدنه دو رنگ عرضه شود، اما با توقف تولید ساینا در پایان تیر ماه ۱۴۰۱، به تاریخ خواهد پیوست. پلتفرم قدیمی و عدم امکان ارتقا دلایلی برای توقف تولید ساینا است.

تیبا (سال ۱۳۸۸ – ۱۴۰۱)

تیبا دومین خودرو ملی ایران و اولین خودرو ملی سایپا است که مدل صندوقدار آن از سال ۱۳۸۸ تولید و عرضه می‌شود. این خودرو در ابتدا مینیاتور نام داشت و روی پلتفرم ارتقایافته پراید ساخته شد، البته موتور قوی‌تر و بدنه مقاوم‌تری از هم‌خانواده قدیمی خود دارد. سدان جمع و جور سایپا دارای چهار تیپ بود که از سال ۱۳۹۶ فقط تیپ SX به مشتریان فروخته می‌شود. تیبا ۲ با بدنه هاچبک از سال ۱۳۹۲ به فهرست محصولات سایپا اضافه شد که فقط صندوق ندارد. با توجه به صحبت‌های مدیران خودروسازی کشور، تیبا یکی از خودروهای پلتفرم قدیمی است که به آخر عمر خود رسیده و در سال ۱۴۰۱ تولید آن متوقف می‌شود.

سمند (سال ۱۳۸۲ – ۱۴۰۱)

سمند ماشینی است که سال ۱۳۸۱ در کارخانه ایران خودرو روی پلتفرم پژو ۴۰۵ ساخته شد و عنوان اولین خودرو ملی را از آن خود کرد. این خودرو قرار بود جایگزین پیکان و پراید شود، اما در زمان ورود به بازار قیمت خیلی بیشتری پیدا کرد. اولین خودرو ملی ایران تیپ‌های مختلفی شامل سمند X7، سمند EL، سمند سریر، سمند SE، سمند LX و سمند سورن دارد که در حال حاضر فقط LX و سورن روی خط تولید باقی مانده‌اند. شکل ظاهری انواع سمند از همان اولین تیپ تا آخرین مدل، فرم و شکل یکسان خود را حفظ کرد و فقط تغییرات جزیی در جلوپنجره، چراغ‌ها و سپرها و همین طور کابین داشته و البته مدل‌های متاخر پیشرانه‌های قوی‌تر و کم‌مصرف‌تری دارند. طبق اظهارات مدیران ایران خودرو، به دلیل اینکه سمند LX روی پلتفرم قدیمی پژو ۴۰۵ ساخته شده، تا اواخر سال ۱۴۰۱ از فهرست محصولات این خودروساز حذف می‌شود و سمند سورن پلاس جای آن را می‌گیرد.

پژو ۲۰۰۸ (سال ۱۳۹۶ – ۱۳۹۹)

پژو ۲۰۰۸ یکی از خودروهایی بود که در شرکت مشترک ایران خودرو و پژو فرانسه با نام ایکاپ تولید می‌شد. ایکاپ کمپانی بود که بعد از امضای برجام و رفع تحریم‌های خارجی شروع به کار کرد و قرار بود محصولات روز و جدید پژو را به بازار ایران عرضه کند. اما خروج آمریکا از برجام کار را برای ایکاپ سخت کرد و به دلیل قطع همکاری پژو با ایران خودرو و همین طور کمبود قطعات، تولید پژو ۲۰۰۸ بعد از ۳ سال متوقف شد.

پژو ۴۰۵ GLX (سال ۱۳۶۹ – ۱۳۹۹)

پژو ۴۰۵ اولین محصول صنعت خودرو ایران بعد از پایان دفاع مقدس بود که تولید و مونتاژ آن در سال ۱۳۶۹ توسط ایران خودرو آغاز شد و به سرعت به پرفروش‌ترین سدان بزرگ کشور بدل شد. تیپ‌های مختلفی از این خودرو فرانسوی به دست مشتریان ایرانی رسید که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تیپ‌های GLX و GLI و SLX اشاره کرد. در این بین ایران‌خودرویی‌ها ماشین‌هایی نیز با ترکیب اتاق پژو و موتور پیکان ساختند و با نام‌های پژو روآ و پژو RD فروختند. ۱۰ سال بعد از ۴۰۵، فیس‌لیفت آن با نام پژو پارس یا پرشیا مخصوص بازار ایران ساخته شد. تولید پژو ۴۰۵ GLX در سال ۱۳۹۹ متوقف شد، اما تیپ SLX همچنان روی خط تولید ایران خودرو قرار دارد. هرچند احتمالا به زودی تولید این تیپ نیز متوقف می‌شود.

پراید (سال ۱۳۷۲ – ۱۳۹۹)

پراید بعد از پیکان پرفروش‌ترین و معروف‌ترین خودرو تاریخ ایران است. سدان و هاچبک جمع و جور شهری از سال ۱۳۷۲ توسط سایپا، دومین خودروساز بزرگ کشور تولید و عرضه شد. محصول خودروساز کره‌ای کیا موتورز نسبت به خودروهای آن زمان بازار ایران طراحی جدیدتری داشت و همین طور دارای مشخصات فنی بهتری بود. این عوامل در کنار قیمت مناسب، پراید را به بهترین گزینه برای قشر متوسط تبدیل کرد. اما پراید نیز همان رویه‌ای را در پیش گرفت که پیکان سال‌ها قبل رفته بود. این خودرو در طول سی سالی که توسط سایپا تولید می‌شد، تغییرات کمی پیدا کرد و سرانجام بعد از جنجال‌هایی بر سر ضعف ایمنی در تیر ماه ۹۹ تولید آن متوقف شد. با این حال سایپا ۱۵۱ که مدل وانت پراید است همچنان به بازار عرضه می‌شود.

کیا ریو (سال ۱۳۸۴ – ۱۳۹۱)

کیا ریو در سال ۲۰۰۰ میلادی (۱۳۷۹ شمسی) در کره جنوبی تولید و جانشین پراید شد و سه سال بعد به ایران رسید. این خودرو هم مثل پراید دارای مدل‌های هاچبک و سدان بود، اما سایپا فقط مدل سدان آن را مونتاژ می‌کرد. هر چند با ورود ریو به بازار کره، پراید از دور خارج شده بود، اما تولید این خودرو در ایران هم‌زمان با پراید ادامه داشت. ریو خودرویی مقاوم و اقتصادی بود که توانست ۷ سال در صنعت خودرو ایران دوام بیاورد، اما در سال ۱۳۹۰ استاندارد کیسه هوا خودرو اجباری شد و به دلیل مخالفت خودروساز کره‌ای با تغییر ریو برای نصب ایربگ، تولید آن متوقف شد.

زانتیا (سال ۱۳۸۰ – ۱۳۸۹)

زانتیا یکی از پرطرفدارترین خودروهای مونتاژی است که حدود یک دهه توسط سایپا تولید و بازار عرضه می‌شد. مونتاژ این خودرو در ایران دقیقا وقتی شروع شد که فرانسوی‌ها در حال جمع کردن خط تولید آن در کشورشان بودند. با این حال موتور قوی، کیفیت بالای قطعات و سیستم تعلیق خاص و نرم موجب شد تا موفقیت زیادی در بازار ایران داشته باشد. نارنجی‌پوشان سه تیپ از زانتیا را به مشتریان ایرانی فروختند که تفاوت آنها از نظر پیشرانه و آپشن‌ها بود. کمبود قطعات باعث شد تا سدان خاص فرانسوی در سال ۱۳۸۹ از فهرست محصولات تولیدی سایپا خارج شد. البته خودروساز ایرانی فیس‌لیفت خود از این ماشین را با نام زانتیا ۲ معرفی کرد که یکی از بدترین و زشت‌ترین طراحی‌های خودرو را دارد.

پیکان (سال ۱۳۴۶ – ۱۳۸۴)

پیکان نقطه عطف صنعت خودرو ایران است و تاریخ خودرو در ایران را به پیش و پس از پیکان تقسیم می‌کنند. برادران خیامی پلتفرم و حق امتیاز ارو را از کمپانی روتس انگلیس خریدند و در سال ۱۳۴۶ آن را با نام پیکان در کارخانه ایران ناسیونال تولید کردند و به بازار فرستادند. قیمت متناسب این خودرو، باعث شد تا بیشتر مردم توانایی خرید آن را داشته باشند. مدل‌های مختلفی از این ماشین، مثل پیکان جوانان، پیکان وانت، پیکان دولوکس، پیکان استیشن و پیکان کار ساخته شد. در طول چهار دهه‌ای که ایران ناسیونال و بعدها، ایران خودرو پیکان را می‌ساختند، کمترین تغییری نداشت، تا اینکه سرانجام در سال ۱۳۸۴ برای همیشه به تاریخ پیوست.

نویسنده: میلاد قزللو