توقف تولید خودروها عموما به دلایل مختلفی همچون قدیمی بودن تکنولوژی‌های بکار گرفته شده، کیفیت پایین خودرو، ایمنی کم، عدم صرفه اقتصادی برای کمپانی سازنده، عدم دسترسی به قطعات یدکی و یا حتی عرضه مدل‌های جدیدتر صورت می‌پذیرد. در طول تاریخ صنعت خودروسازی خارج شدن یک خودرو از خط تولید امری کاملا رایج بوده و کمپانی‌های خودروسازی عموما برای مالکان چنین خودروهایی خدمات ویژه‌ای همچون خدمات پس از فروش چندین ساله رایگان ارائه می‌دهند.
البته خودروسازان ایرانی چندان تمایلی به خارج کردن خودروهای قدیمی و گاها حتی مرگ‌آور خود از خطوط تولید نبوده و حتی با فشار فراوان از جانب رسانه‌ها و نهادهای مربوطه نیز این اقدام را انجام نمی‌دهند. خودرویی که سال‌هاست گفته میشود به‌دلیل کیفیت پایین و آلایندگی بالا و آمار قابل‌توجه تصادفات فوتی باید هرچه زودتر از خط تولید خارج شود و هر سال سایپا به بهانه‌های مختلف از انجام این کار سر باز می‌زند.
در ادامه به ۵ خودرویی که در تاریخ صنعت خودروسازی کشورمان توقف تولید شده‌اند، را بررسی میشود.
۱. توقف تولید خودرو پیکان؛ خداحافظی با یک رفیق ۴۰ ساله
پیکان از معدود خودروهایی است که در بدو ورود به کشورمان توانست جایگاه خوبی را میان خانواده‌های ایرانی پیدا کند و تمامی ۷ فیس لیفت و مدل متفاوت آن طرفداران زیادی را به خود جذب کرد. هنوز هم بسیاری پیکان جوانان را به‌عنوان یک نوستالژی قبول داشته و از این خودرو استفاده می‌کنند. این خودرو توسط بسیاری از افراد سرشناس نیز مورد استفاده قرار گرفته و سال‌ها لقب خودرو مردمی را به دوش می‌کشید.
پیکان پیش از انقلاب توسط شرکت ایران ناسیونال وارد کشورمان شده و مورد مونتاژ قرار گرفت. پس از انقلاب نیز گروه خودروسازی ایران خودرو خط تولید این خودرو را حفظ کرده و با نوسانات مختلف در عرضه این خودرو را در سبد محصولات خود حفظ کرد.
هرچند تامین قطعات مورد نیاز برای تولید پیکان برای ایران خودرو بسیار مشکل‌آفرین بود و این خودرو تقریباً در سال ۱۳۷۰ با توقف تولید مواجه شد اما ایران خودرو توانست بسیاری از قطعات خودرو مذکور را بومی سازی کرده و فیس لیفت این خودرو یا همان پیکان ۱۶۰۰ را به بازار عرضه کند و خط تولید این خودرو را برای تقریبا ۱۴ سال دیگر نیز حفظ کند.
نخستین قرارداد تولید پیکان در سال ۱۳۴۲ بسته شد و در ۲۵ اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۴ خط تولید پیکان سواری پس از حدود ۴۰ سال و تولید ۲ میلیون و ۲۹۵ هزار دستگاه به‌طور کامل بسته و سمند جایگزین آن شد.
دلیل اصلی توقف تولید این خودرو میزان بالای آلایندگی و تکنولوژی‌های قدیمی به کار رفته در آن عنوان شده است.
ایران خودرو علاوه بر سمند، ال ۹۰ و پژو روآ را نیز به‌عنوان جایگزین پیکان اعلام کرد اما این خودروها یا به دلیل قیمت بالا یا به دلیل ناکارآمدی چندان مورد استقبال قرار نگرفت. عدم موفقیت در معرفی یک خودرو جایگزین مناسب و ارزان قیمت برای پیکان همواره به‌عنوان یکی از شکست‌های بزرگ ایران خودرو شناخته میشود.
با توقف خط تولید پیکان تقاضای بازار برای این خودرو به‌سمت پراید متمایل شده و ایران خودرو نتوانست در این زمینه مشتریان خود را حفظ کند.
۲. توقف تولید خودرو ریوو پس از ۸ سال؛ کره‌ای‌ها همکاری نکردند
ریو یکی از محصولاتی است که توسط شرکت خودروسازی سایپا از خط تولید خارج شد. این خودرو به‌دلیل عدم برخورداری از ایربگ (کیسه هوا) نتوانست نظر مساعد سازمان استاندارد را جذب کند و سرانجام پس از ۸ سال عرضه در بازار داخلی کشورمان در سال ۱۳۹۱ با توقف تولید مواجه شد.
بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۹۱ تمامی خودروهایی که در بازار داخلی کشورمان عرضه می‌شدند که باید از ایربگ برخوردار باشند.
این خودروی کامپکت که در اصل محصولی از شرکت کیا موتورز کره جنوبی است در ایران از بسیاری از امکانات خود ازجمله ایربگ، آینه‌های برقی، رینگ‌های آلومینیومی ۱۴ اینچی، مه‌شکن جلو، آنتن برقی و سیستم صوتی فابریک کره‌ای برخوردار نبوده اما با این وجود محبوبیت بالایی به‌نسبت خوبی در بین ایرانیان داشته است.
پس از اجباری شدن قرارگیری ایربگ در خودروهای عرضه شده در ایران، سایپا پراید را بروز رسانی کرده و این آپشن را به خودروی مذکور افزود. اما درخصوص ریو شرکت سازنده این خودرو یعنی کیا مخالفت خود را بیان کرده و اعمال هرگونه دستکاری از طرف سایپا در این خودرو را غیرقانونی اعلام کرد. نتیجه این تنش‌ها توقف تولید ریو کیا موتور شد. توقف تولیدی که بسیاری علت اصلی آن را عدم تمایل کیا برای همکاری مجدد با شرکت سایپا عنوان می‌کنند.
جالب است بدانیم این خودرو تاکنون فروش خوبی در بازار ایالات متحده داشته و در اروپا و آمریکای جنوبی و آسیا نیز نسبتا محبوب است.
بسیاری معتقدند ریو حتی با وجود عدم بهره‌مندی از کیسه هوا یا همان ایربگ همچنان در مقایسه با خودرویی مانند پراید از امنیت بالاتری برخوردار بوده و ایمن‌تر است.
۳. توقف تولید خودرو آردی؛ خودروی ترکیبی‌ای که دوام نیاورد
پژو آردی به عنوان یک خودرو ترکیبی که از بدنه پژو و پیشرانه پیکان برخوردار است از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۵ در خط تولید ایران خودرو به‌ایفای نقش پرداخته و سپس در سال ۱۳۸۵ با پژو روآ جایگزین شده و از خط تولید خارج شد. البته ایران خودرو در خصوص خودرو جایگزین آردی نیز نتوانست چندان موفق عمل کند و روآ نیز با توجه به محبوبیت به‌نسبت کم خود در بازار داخلی کشورمان چندی بعد با توقف تولید مواجه شد.
بسیاری آردی را به‌عنوان یک پیکان پیشرفته شناخته و آن را یک رقیبی مناسب برای خودرو پراید قلمداد می‌کردند. جایگزینی که البته نتوانست نظر مساعد سازمان استاندارد را نیز جلب کند.
آردی دومین خودرویی است که ایران خودرو پس از پیکان مجوز توقف خط تولید آن را صادر کرد و برخلاف پیکان یک جایگزین مشخص یا همان روآ برای این خودرو درنظر گرفته شده بود.
علت اصلی توقف تولید خودرو آردی عدم توانایی این خودرو در کسب استانداردهای ۵۱ گانه وقت سازمان استاندارد عنوان شده است. درواقع ایران خودرو تصمیم گرفت که با توقف تولید آردی در یک فرصت دو ساله یک خودرو جایگزین پیشرفته‌تر را راهی بازار کرده تا بتواند تمامی استانداردهای موردنظر سازمان استاندارد را کسب کند.
۴. توقف تولید خودرو زانتیا؛ خوش‌ران ناامنی که سرانجام متوقف شد
زانتیا از جمله خودروهایی است که علاوه‌بر کشور سازنده یعنی فرانسه در کشورهای ایران و چین نیز وارد خط تولید شده است. این خودرو توسط شرکت سایپا در ۴ مدل و با همراهی یک گیربکس ۵ سرعته دستی در بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۹ وارد بازار ایران شده است.
زانتیا جز معدود خودروهایی است که برخلاف ناامنی و قیمت بالا فروش خوبی در داخل کشورمان داشته و باتوجه به سیستم تعلیق خاص خود طرفداران خود را دارد. اصلی ترین علت توقف خط تولید زانتیا توسط سایپا ضعف شدید ایمنی این خودرو عنوان شده است. در واقع یک راننده زانتیا تنها در حالتی می‌تواند یک سواری نرم و ایمن را در اختیار داشته باشه که کاملا محتاط رانندگی کند. به‌علاوه سایپا مشکلات مربوط‌به تامین قطعات یدکی و مصرفی این خودرو را نیز از علل دیگر توقف تولید آن عنوان کرده است.
سیتروئن C4 تولیدی کمپانی سیتروئن و سراتو تولیدی کمپانی کیا به‌عنوان محصولات جایگزین زانتیا توسط سایپا اعلام شده‌اند. خودروهایی که از تکنولوژی‌های خودرویی به روز برخوردار بوده و ایمنی بالاتری نیز دارند.
۵. توقف تولید خودرو pk؛ خودرویی که پراید را تهدید کرد
pk که مخفف عبارت پارس خودرو است یکی از محصولات شرکت پارس خودرو بوده که در سال ۱۳۸۰ وارد بازار خودرو کشورمان شده و در سال ۱۳۸۶ خط تولید آن با توقف تولید روبرو شد.
سایپا به جهت به دست آوردن سهم بیشتری از بازار خودروهای ارزان از یکی از شرکت‌های زیر مجموعه خود یعنی پارس‌خودرو خواست تا خودروی تولید کند که از پراید ارزان‌تر بوده و مصرف سوخت کمی نیز دارد.
درواقع هدف سایپا و پارس‌خودرو از تولید این خودرو این بود که مشتریانی که توانایی خرید پراید را ندارد و به‌سمت خودرو پیکان متمایل می‌شوند از آن خود کنند.
این خودرو هاچ‌بک ۵ درب در دو مدل pk و pk new وارد بازار کشورمان شده و بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفت.
نکته جالب توجه در خصوص این خودرو کم‌هزینه و کم‌مصرف آن است که سایپا سرانجام به‌دلیل آنکه pk را تهدیدی برای پایین آوردن فروش پراید می‌دانست از خط تولید خارج کرده و هیچ جایگزینی نیز برای این خودرو معرفی نکرد. البته پارس‌خودرو علت توقف تولید این خودرو را عدم برخورداری آن از استانداردهای لازم عنوان کرده است. استانداردهایی که هنوز نیز در خودروهایی چون پراید رعایت نمی‌شوند.
به‌تازگی مسئولین اعلام کرده‌اند که قصد دارند در سال جاری ۴ خودرو یعنی سه خودرو سایپا ۱۱۱، سایپا ۱۳۱ و سایپا ۱۳۲ و همچنین پژو ۴۰۵ جی‌ال‌ایکس از خط تولید خارج خواهد شد.
سازمان استاندارد و سایپا و ایران خودرو سال‌ها در خصوص خودروهای مذکور تنش داشته و این چندمین بار است که زمان توقف تولید این خودروها اعلام میشود.
البته در شرایط فعلی و با توجه به تحریم‌های جاری علیه کشورمان ایران خودرو و سایپا و همچنین بسیاری از خودروسازان بخش خصوصی به ناچار با توقف تولید بخشی از محصولات خود مواجه شده‌اند. اتفاقی که عملا زیان فراوانی را به خزانه خودروسازان وارد کرده است. با این حال همچنان امیدواری برای رونق و بهبود شرایط تولید خودرو در کشور پابرجا است.
نویسنده: زهرا ملکی
